1.
Βρισκόμαστε στην πλατεία Ομονοίας, την πιο παλιά πλατεία της Αθήνας, από την οποία ξεκινούν ακτινωτά οι βασικές οδικές αρτηρίες της πόλης, Σταδίου, Αθηνάς, Πανεπιστημίου, 3ης Σεπτεμβρίου, Πειραιώς και Αγίου Κωνσταντίνου, καθώς και οι οδοί Κοτοπούλη και Δώρου, που έχουν πεζοδρομηθεί.
Στην αρχή της Σταδίου και συγκεκριμένα στον αριθμό 65, έζησε ο πολιτικός και πρωθυπουργός της Ελλάδας Χαρίλαος Τρικούπης. Tο κτίριο βέβαια δεν υπάρχει πια και στην θέση του ορθώνεται ένα σύγχρονο σύμπλεγμα γραφείων.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης γεννήθηκε στο Ναύπλιο στις 11 Ιουλίου του 1832 και καταγόταν από την ιστορική οικογένεια Τρικούπη του Μεσολογγίου και την οικογένεια Καρατζά της Κωνσταντινούπολης. Ήταν γιος του Σπυρίδωνα Τρικούπη, πολιτικού, ιστορικού και επίσης πρωθυπουργού της Ελλάδας, και της Αικατερίνης το γένος Μαυροκορδάτου. Ανάδοχός του ήταν ο ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης.
Μετά τη φοίτησή του σε γυμνάσιο της Αθήνας, όπου γυμνασιάρχης του ήταν ο Γεώργιος Γεννάδιος (1786– 1854, διδάσκαλος του Γένους στην Επανάσταση του 1821), σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά από τριετή φοίτηση συμπλήρωσε τις σπουδές του στο Παρίσι. Με το τέλος των σπουδών του, χρημάτισε ιδιαίτερος γραμματέας του πατέρα του Σπυρίδωνα, ο οποίος τότε ήταν πρέσβης στο Λονδίνο και ακολούθως το 1856 διορίστηκε επίσημος γραμματέας της πρεσβείας στο Λονδίνο, ακολουθώντας το διπλωματικό σώμα. Το 1862 εκλέχτηκε πληρεξούσιος της Β΄ Εθνικής Συνέλευσης της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου και αποσυρθέντος του πατέρα του, ανέλαβε ως επιτετραμμένος της πρεσβείας. Αν και η διπλωματική σταδιοδρομία του υπήρξε βραχεία, εν τούτοις διακρίθηκε για την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του, το 1863, κατά τις διαπραγματεύσεις με την αγγλική κυβέρνηση, ως πληρεξούσιος της ελληνικής κυβέρνησης, στη σχετική συνθήκη της παραχώρησης των Ιονίων νήσων από τη Μεγάλη Βρετανία στο Βασίλειο της Ελλάδος, που ήταν ο κυρίαρχος όρος αποδοχής του στέμματος του Βασιλείου από τον πρίγκιπα και μετέπειτα Βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο τον Α΄.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης διετέλεσε πρωθυπουργός κατά τις περιόδους 21 Οκτωβρίου 1878 – 26 Οκτωβρίου 1878, 10 Μαρτίου 1880 – 13 Οκτωβρίου 1880, 3 Μαρτίου 1882 – 19 Απριλίου 1885, 9 Μαϊου 1886 – 14 Οκτωβρίου 1890 και 10 Ιουνίου 1892 – 3 Μαϊου 1893.
Γνωστός για το σαρκαστικό του κείμενο «Τις πταίει;», που δημοσιεύτηκε στις 29 Ιουνίου του 1874, κατήγγειλε το πολιτικό σύστημα της εποχής, κατηγορώντας ουσιαστικά το Βασιλέα, επειδή μετά την πτώση του Δεληγιώργη, εξαιτίας των Λαυρεωτικών, είχε χρίσει κυβέρνηση εκείνη του Βούλγαρη που ήταν μειοψηφίας.
Ο Χ. Τρικούπης, μετά το πρώτο του εκείνο άρθρο, δημοσίευσε και δεύτερο στις 9 Ιουλίου του 1874 με τον τίτλο "Παρελθόν και Ενεστώς", με το οποίο έθετε ως δόγμα της Βουλής τη "δεδηλωμένη" (εμπιστοσύνη) της Βουλής, που αργότερα και καθιερώθηκε ως "αρχή της δεδηλωμένης". Χαρακτηριστικό της προοδευτικότητάς του είναι το παράτολμο, για την εποχή του, όραμά του για τη ζεύξη του στενού Ρίου-Αντιρρίου, ιδέα που υλοποιήθηκε πάνω από έναν αιώνα αργότερα, το 2004, με την κατασκευή της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου, στην οποία δόθηκε το όνομά του στις 25 Μαΐου 2007.
Στον Τρικούπη αποδίδεται η φράση "δυστυχώς επτωχεύσαμε" ενώπιον της Βουλής, την οποία όμως ουδέποτε διετύπωσε, όπως αποδεικνύεται από την ανάγνωση των πρακτικών της Βουλής. Πέραν αυτού, από μελέτη των στοιχείων, εκτιμάται ότι η πτώχευση θα είχε αποφευχθεί αν ο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ αποδεχόταν τους χειρισμούς του Χαρίλαου Τρικούπη για τη σύναψη νέου δανείου προς αντιμετώπιση του χρέους.
Ο Γεώργιος δε δέχτηκε την πρόταση του Τρικούπη να κυρωθεί η σύμβαση του δανείου - όπως προέβλεπε σχετικός Νόμος - και τη σύσταση «Ταμείου Δανείου» με βασιλικό διάταγμα και αντιπρότεινε να δώσει η Βουλή ειδική εξουσιοδότηση. Πιεζόμενος από τον Τρικούπη ζήτησε προθεσμία 48 ωρών "για να σκεφτεί". Στο διάστημα αυτό, με κρυπτογραφικό τηλεγράφημα που εστάλη στο Λονδίνο από τα Ανάκτορα δινόταν η εντολή να πουλήσουν στο χρηματιστήριο ομολογίες ελληνικών δανείων πολλών εκατομμυρίων, των οποίων οι τιμές ανέβαιναν καθημερινά εν όψει του νέου δανείου. Το ανακτορικό παιχνίδι οδήγησε αμέσως τον Τρικούπη σε παραίτηση και τη χώρα, ύστερα από λίγο, στην πτώχευση.
Ιστορική έμεινε η φράση «Ανθ΄ ημών ο Γουλιμής», η οποία ειπώθηκε από τον Χαρίλαο Τρικούπη, τον Απρίλιο του 1895, όταν όχι μόνο δεν εκλέχθηκε βουλευτής αλλά και στη θέση του εκλέχθηκε, με διαφορά 4 ψήφων, ο Μιλτιάδης Γουλιμής. Τότε ο μεγάλος πολιτικός διάλεξε την οδό της αυτοεξορίας στο Παρίσι όπου και απεβίωσε τον επόμενο χρόνο σε ηλικία 64 ετών.
Τα 15 τελευταία χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα έζησε στην οδό Ακαδημίας και Μαυρομιχάλη σε ενοικιαζόμενο σπίτι. Καθ' όλη σχεδόν τη διάρκεια της ζωής του έζησε μαζί με την αδερφή του Σοφία Τρικούπη.
2.
Συνεχίζοντας τη βόλτα μας, ανεβαίνουμε την οδό Σταδίου, η οποία πήρε το όνομά της από το αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της πόλης των Αθηνών. Η οδός Σταδίου προβλεπόταν να φτάσει μέχρι και το Παναθηναϊκό Στάδιο. Ωστόσο, η αντιβασιλεία του Όθωνα δεν υλοποίησε το σχεδιασμό αυτό, είτε λόγω της έλλειψης των απαιτούμενων κονδυλίων, είτε γιατί δεν ήθελε να συγκρουστεί με τους κτηματίες, τα κτήματα των οποίων έπρεπε να απαλλοτριώσει για την πραγματοποίησή του, είτε και για τους δύο λόγους. Έτσι, αν και ο δρόμος έμεινε ημιτελής, διατήρησε την αρχική του ονομασία σαν στοιχειωμένη κατάρα των «πολεοδόμων» Κλεάνθη, Σάουμπερτ καi Κλέντζε, με σκοπό να θυμίζει στους γραφειοκράτες το ανεκπλήρωτο τούτο έργο. Προσπάθησαν τρεις φορές να απαλλαγούν από αυτή την «κατάρα» θέλοντας να μετονομάσουν το δρόμο σε οδό Φειδίου, Ακακιών (μιας και κάποτε υπήρχαν ακακίες στα πεζοδρόμια), Ουίνστον Τσόρτσιλ, αλλά δεν τα κατάφεραν και το όνομά της παρέμεινε Σταδίου.
Περνώντας, λοιπόν, τα νεοκλασικά και μοντέρνα κτίρια της οδού Σταδίου, που στέκουν ακόμα παρόλη την εγκατάλειψη από το Κράτος, και θωρώντας την υποβάθμιση του εμπορικού αυτού δρόμου εξαιτίας της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης, φτάνουμε στην Παλαιά Βούλη.
Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό κτίριο, το οποίο αποτελεί ένα από τα ιστορικότερα κτίσματα της πόλης. Στην πλατεία μπροστά από το μέγαρο βρίσκεται το άγαλμα του αρχιστρατήγου της Επανάστασης του 1821, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Παλαιότερα, στο ίδιο μέρος, βρισκόταν το σπίτι του Αλέξανδρου Κοντόσταυλου (Έλληνας πολιτικός και δικαστικός του 19ου αιώνα). Θεμελιώθηκε το 1858 από τη Βασίλισσα Αμαλία και οικοδομήθηκε σε σχέδια του Φρανσουά Μπουλανζέ (François Boulanger), τροποποιημένα από τον Έλληνα αρχιτέκτονα, Παναγιώτη Κάλκο.
Στο Μέγαρο βρήκε την πρώτη μόνιμη στέγη του το Ελληνικό Κοινοβούλιο, όπου και λειτούργησε από το 1875 έως το 1932, χρονιά κατά την οποία η Βουλή μεταφέρθηκε στα παλαιά Ανακτορα, τη σημερινή Βουλή των Ελλήνων. Ύστερα από τη μεταφορά, το κτίριο παραχωρήθηκε από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο στην Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος για τη μόνιμη στέγαση του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.
Στον περίβολο της Παλαιάς Βουλής στέκουν 2 αγάλματα: του Χαρίλαου Τρικούπη και του μεγαλύτερου πολιτικού του αντιπάλου, Θεόδωρου Δηλιγιάννη, ο οποίος, στις 31 Μαϊου του 1905, δολοφονείται στις σκάλες της εισόδου της Παλαιάς Βουλής από τον χαρτοπαίκτη και μόνιμο θαμώνα χαρτοπαικτικών λεσχών Αντώνιο Γερακάρη (η αλλιώς «Κωσταγερακάρη»).
Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης (Λαγκάδια Αρκαδίας, 19 Μαΐου 1824 - Αθήνα, 31 Μαΐου 1905) ήταν Έλληνας νομικός και πολιτικός, πληρεξούσιος, βουλευτής, υπουργός σε αρκετές κυβερνήσεις και πέντε φορές πρωθυπουργός στο διάστημα 1885-1903. Ήταν γιος του Πανάγου Δεληγιάννη και εγγονός του κοτζαμπάση της Πελοποννήσου, Ιωάννη Δεληγιάννη.
Εκλεγόταν βουλευτής από το 1862. Χρημάτισε υπουργός Εξωτερικών, Οικονομικών, Εκκλησιαστικών (1877 και 1878) και Εσωτερικών σε διάφορες κυβερνήσεις. Το 1883 αναδείχθηκε αρχηγός του Εθνικού Κόμματος και το 1885 χρίσθηκε για πρώτη φορά Πρωθυπουργός, αξίωμα στο οποίο ανήλθε άλλες τέσσερις φορές σε βραχύβιες κυβερνήσεις. Διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας στην Κυβέρνηση Θεόδωρου Δηλιγιάννη 1885-1886, στην Κυβέρνηση Θεόδωρου Δηλιγιάννη 1890-1892, στην Κυβέρνηση Θεόδωρου Δηλιγιάννη 1895-1897 και στην Κυβέρνηση Θεόδωρου Δηλιγιάννη 1902-1903. Καταγόταν από την επί Τουρκοκρατίας ισχυρή Λαγκαδινή οικογένεια κοτζαμπάσηδων, τους Δεληγιανναίους.
Έγινε πληρεξούσιος της Β΄ Εθνοσυνέλευσης το 1862, ενώ το 1863 πρώτη φορά υπουργός Εξωτερικών και από τότε πολλές φορές βουλευτής, υπουργός καθώς και πέντε φορές πρωθυπουργός. Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης έχει μείνει στην ιστορία ως πολιτικός λαϊκιστής και πολλές φορές δημαγωγός. Θεωρείται ο κύριος υπεύθυνος για τη χρεοκοπία του ελληνικού κράτους το 1893. Αφού διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία το Χαρίλαο Τρικούπη το 1885, αναίρεσε ορισμένους κρίσιμους θεσμούς που είχε θεσπίσει ο προκάτοχός του. Μείωσε τους φόρους και δημιούργησε ένα σύστημα προσλήψεων στο δημόσιο χωρίς απαίτηση τυπικών προσόντων (προς μεγάλη ικανοποίηση των πολιτών). Δημιούργησε ένα κλίμα προσδοκίας για εισβολή στην Τουρκία, που εκείνη την εποχή κατέρρεε ως αυτοκρατορία και για επέκταση των ελληνικών συνόρων προς την Μακεδονία (τότε έφταναν μέχρι την Θεσσαλία). Πρώτη συνέπεια των πράξεών του ήταν ο ναυτικός αποκλεισμός της Ελλάδας από τους συμμάχους. Όταν στην συνέχεια ξεκίνησε εξωτερικό δανεισμό για να ανταπεξέλθει στη δυσμενή οικονομική κατάσταση, στην οποία είχε περιέλθει η Ελλάδα (λόγω μειωμένων φόρων και αδιάκριτων διορισμών στο δημόσιο), ο βασιλιάς τον έπαυσε και ανέλαβε και πάλι ο Τρικούπης. Τα συσσωρευμένα χρέη ήταν τόσα που το 1893 η Ελλάδα πτώχευσε.
Επιπλέον, ο Δηλιγιάννης θεωρείται υπεύθυνος και για τον ΔΟΕ που επιβλήθηκε στην Ελλάδα το 1897. Η Ελλάδα ενεπλάκη τελικά σε πόλεμο με τους Τούρκους τον Απρίλιο του 1897, ο οποίος όμως είχε κριθεί πριν να αρχίσει. Η Ελλάδα αναγκάστηκε να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις στην Τουρκία και έτσι στράφηκε και πάλι στον δανεισμό. Αυτή την φορά όμως, οι προστάτιδες δυνάμεις ανέλαβαν οι ίδιες να εισπράξουν τα δάνεια και επέβαλαν στην Ελλάδα τον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο που κράτησε για 50 περίπου έτη, μέχρι και μετά την λήξη του Β' παγκοσμίου πολέμου.
Ο Δηλιγιάννης ήταν πολέμιος των χαρτοπαικτικών λεσχών, οι οποίες ήταν μάστιγα για την εποχή του. Για αυτόν ακριβώς το λόγο δολοφονείται από τον Αντώνη Γερακάρη στις σκάλες της Παλαιάς Βουλής λόγω της απαγόρευσης των χαρτοπαικτικών λεσχών. Κατά μια άλλη εκδοχή η δολοφονία του υπήρξε συνέπεια της άρνησης του να επιλύσει το Κρητικό Ζήτημα (την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα). Η καρδιά του φυλάσσεται στην εκκλησία των Ταξιαρχών στα Λαγκάδια.
3.
Και μια πιο πρόσφατη δολοφονία.
Διασχίζοντας την οδό Σταδίου και περνώντας στο απέναντι πεζοδρόμιο, συναντάμε τη συμβολή των οδών Σταδίου και Εδουάρδου Λω (Νοέμβριος 1846 – Αθήνα 1908, Ιρλανδός διπλωμάτης και οικονομολόγος, απεσταλμένος της Μεγ.Βρετανίας για τον έλεγχο της δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας μετά από αίτηση δανείου από τον Χαρ.Τρικούπη. «Τροικανός» της εποχής.)
Σε αυτήν ακριβώς τη γωνία της Σταδίου με την Εδουάρδου Λω, στην κολόνα του παλιού ξενοδοχείου «Εσπέρια», βρίσκεται χάλκινη πινακίδα που θυμίζει στον περαστικό ότι σε αυτό το σημείο, στις 21 Ιουλίου του 1965, δολοφονήθηκε από την αστυνομία, κατά την διάρκεια διαδήλωσης φοιτητών, ο Σωτήρης Πέτρουλας.
Γεννήθηκε στο Οίτυλο της Μάνης και σε νεαρή ηλικία οργανώθηκε στη Νεολαία Ε.Δ.Α. (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά). Φοίτησε στη Μέση Εμπορική Σχολή Αθηνών και συνέχισε τις σπουδές του στην Α.Σ.Ο.Ε.Ε.. Αποβλήθηκε για ένα χρόνο από τη σχολή για πολιτικούς λόγους ενώ ήδη είχε εκλεγεί μέλος της διοικούσας επιτροπής της Νεολαίας Ε.Δ.Α. Πρωταγωνίστησε σε όλες τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και αργότερα προσχώρησε στην Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, στης οποίας το ιδρυτικό συνέδριο συμμετείχε.
Στους αγώνες για το 114 και το 15% αποτελεί ένα από τα βασικά καθοδηγητικά στελέχη. Τον Ιούλιο του 1962 είναι επικεφαλής ενός συνεργείου που υψώνει τη σημαία του 114 στην Ακρόπολη, στο υπουργείο Βιομηχανίας και το Πανεπιστήμιο. Το 114 ήταν το ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος που όριζε ότι η φύλαξή του επαφιόταν στον πατριωτισμό των Ελλήνων και αποτελούσε βασικό σύνθημα στις φοιτητικές διαδηλώσεις του Απριλίου του 1962, με βασικό αίτημα το φοιτητικό άσυλο και την ελευθερία του Πανεπιστημίου.
Στις εκλογικές εξορμήσεις της ΕΔΑ του 1963-64, ο Σ. Πέτρουλας παίρνει ενεργό μέρος στο σπάσιμο της τρομοκρατίας με τις περιοδείες των πούλμαν των νέων δημοκρατών στις επαρχίες. Αν και διαφωνούσε με τη συγχώνευση της Νεολαίας της ΕΔΑ με τη Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης, ασκώντας παράλληλα κριτική σε πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές της ΕΔΑ, θα προσχωρήσει στη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη και θα πάρει μέρος στο πρώτο της Ιδρυτικό Συνέδριο το Μάρτη του 1965 για να δολοφονηθεί λίγο αργότερα αγωνιζόμενος για τη δημοκρατία στη μεγάλη διαδήλωση της νεολαίας της Αθήνας στις 21 Ιουλίου του 1965.
Στη σύγκρουση αυτή φέρεται να τραυματίστηκαν και να συνελήφθησαν περίπου 250 διαδηλωτές, μεταξύ των οποίων και ο Σωτήρης Πέτρουλας, στη διασταύρωση των οδών Σταδίου και Λαδά, γύρω στις 22.00. Η πρώτη καταγραφή του χτυπημένου Πέτρουλα αναφέρεται στις 03:00 το πρωί της 22ας Ιουλίου στο Σταθμό Α΄ Βοηθειών του Ε.Σ. στην οδό Γ΄ Σεπτεμβρίου όπου και διαπιστώνεται ο θάνατός του. Το ψευδές επίσημο πόρισμα της ιατροδικαστικής εξέτασης, που έκαναν αστυνομικοί με στολές γιατρών, έκανε λόγο για θάνατο που προκλήθηκε από ασφυξία λόγω δακρυγόνου, εκδοχή η οποία αφήνει ανεξήγητα τα ολικά σχισίματα στο λαιμό του που διαπίστωσαν οι δικοί του όταν πήραν το νεκρό. Παρότι η επίσημη αφήγηση των γεγονότων δεν άλλαξε ποτέ, μεταγενέστερη ιατροδικαστική εξέταση από γιατρούς της οικογένειας έδειξε πως ο Πέτρουλας στραγγαλίστηκε. Η αστυνομία επεδίωξε την ταφή του κρυφά από τους γονείς του και πριν ανατείλει ο ήλιος. Ο παπάς αρνήθηκε να κάνει την ταφή. Η κηδεία του στη συνέχεια πήρε τη μορφή διαδήλωσης.
Τότε ο Γεώργιος Παπανδρέου, καταγγέλλοντας δημόσια την κυβέρνηση Νόβα, έκανε την ακόλουθη δήλωση: «Η κυβέρνηση Νόβα δεν ηρκέσθη να είναι κυβέρνησις προδοσίας. Έγινε και κυβέρνησις αίματος. Πρέπει να εξαφανισθή από προσώπου της γης και να λογοδοτήσει δια τα εγκλήματά της.»
Το 1975 το Δ.Σ. του φοιτητικού συλλόγου της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών αποφάσισε να ονομάσει το σύλλογο φοιτητών "Σωτήρης Πέτρουλας" και να τον ανακηρύξει επίτιμο μέλος του.
Πολλά από τα ιστορικά κτίρια που σε αυτά, είτε έζησαν «μεγάλοι» Έλληνες είτε έλαβαν χώρα ιστορικά γεγονότα, που ακόμα μας επηρεάζουν, δεν υπάρχουν πια. Γλυπτά που υπενθυμίζουν στο διαβάτη μικρές μα τόσο σημαντικές ιστορίες χάνονται στη λήθη και την αδιαφορία. Μα επιβάλλεται η μνήμη τους να παραμείνει ζωντανή, ώστε να μαθαίνουμε και να διδασκόμαστε από την Ιστορία του τόπου μας.
σχόλια