ΠΡΟΣΟΧΗ: Το ποστ περιέχει γυμνό
Η συνάντηση με το γιαπωνέζικο πολιτισμό πάντα έκρυβε μικρά και μεγάλα σοκ. Αυτά συμπυκνώνονται (ή και μεγεθύνονται) στις φωτογραφίες του Νομπουγιόσι Αράκι.
Οι φωτογραφίες του όμως προκαλούν σοκ συχνά και στην ίδια τη χώρα του. Η σεμνότυφη αστυνομία της Ιαπωνίας τον κυνήγησε ανελέητα αλλά ο μύθος λέει πως κάποτε αστυνομικοί που προχώρησαν στην κατάσχεση φωτογραφιών του, πήραν τελικά τις φωτογραφίες σπίτια τους.
Το οπτικό του ημερολόγιο ξεκίνησε πριν από πέντε δεκαετίες κι από τότε ο Αράκι, 74 χρονών σήμερα, δε σταμάτησε να μαζεύει (σχεδόν ψυχαναγκαστικά) εικόνες που τον ιντριγκάρουν. Το κλικ της μηχανής του είναι ό,τι η αναπνοή για το μέσο άνθρωπο. Για πενήντα χρόνια ο Αράκι φωτογράφισε σκηνές αληθινές και υπαρκτές – ίσως και υπερβολικά χειροπιαστές.
Πριν μια δεκαετία, η μεγάλη αναδρομική έκθεσή του στο Barbican του Λονδίνου και το λεύκωμα που τη συνόδευσε άφησαν τους τεχνοκριτικούς διχασμένους, τους λάτρεις της οριεντάλ πορνογραφίας εκστασιασμένους και τους ανυποψίαστους με ανοιχτό το στόμα. Εικόνες έπεφταν απ’ το ταβάνι και κάθε γωνιά του Barbican έσφυζε από ζωή. Περισσότερα από 4.000 έργα του Ιάπωνα καλλιτέχνη είχαν συγκεντρωθεί από κάθε γωνιά του πλανήτη και ανέδειξαν ένα διαφορετικό του προφίλ.
Στην έκθεση, είπαν οι ειδικοί, ο Αράκι σοκάρει περισσότερο με τις μη σαδομαζοχιστικές του φωτογραφίες, που ήταν άγνωστες σε μεγάλο βαθμό στη Δύση. Δεν κάνει λοιπόν μόνο γυμνά. Είναι και ο ευαίσθητος, φιλοσοφημένος καλλιτέχνης που ατενίζει βουδιστικά τα σύννεφα. Είναι ο φωτορεπόρτερ που σκύβει πάνω από εικόνες φτωχών παιδιών. Είναι ο αφοσιωμένος σύζυγος που αιχμαλωτίζει την αύρα της γυναίκας του και θρηνεί την απώλειά της.
Φυσικά δεν παύει να είναι και ο ιδιοφυής προβοκάτορας που με κάθε σκλήρή του εικόνα αποκαλύπτει πλήθη εξωτικών εμπειριών και αλλόκοτων αισθήσεων.
Οι γυμνές γυναίκες του Αράκι είναι ταυτόχρονα θηράματα και κυνηγοί. Μπορεί μεν να είναι αλυσοδεμένες και να μοιάζουν ανυπεράσπιστες (και κάπως χολωμένες), όμως στην πραγματικότητα κάνουν ουρές για να φωτογραφηθούν. Το, ας πούμε, τσαμπουκαλεμένο ύφος που έχουν συχνά τα μοντέλα, η δύναμη που εκπέμπουν τα βασανισμένα κορμιά τους και η περηφανη απόφαση τους να εκτεθούν είναι τελικά το πιο σοκαριστικό στοιχείο των φωτογραφιών.
Για τον Αράκι, τα S/M και τα δεμένα κορμιά είναι ένα είδος Αγκαλιάς, μια τρυφερή λαβή που, ουσιαστικά, συμβολίζει την ασφάλεια. Πέρα όμως από τους συμβολισμούς και την αποενοχοποιητική συναίνεση των μοντέλων, οι εικόνες δεν παύουν να απεικονίζουν γυμνές γυναίκες που βασανίζονται (για την τέχνη). Ο Αράκι απαντάει απλά: «Το απολαμβάνουν όσο κι εγώ.»
Και την ώρα που τεχνοκριτικοί, αυτόκλητοι υπερασπιστές του, επέμεναν πως η δουλειά του είναι τέχνη κι όχι πορνό ο ίδιος δηλώνε στην Daily Telegraph με γενναιότητα: «Κάθε δουλειά μου έχει πορνογραφικά στοιχεία. Αλλιώς θα ήταν απλώς ερωτική τέχνη που είναι καθαρή, διαννοουμενίστικη και βαρετή. Τη βελτιώνω βάζοντας λίγη βρωμιά. Σ’ όλους αρέσει η βρωμιά.»
Ευτυχώς όμως, κανείς δεν είναι μονοδιάστατος. Ο Αράκι δεν αρκείται στις χαρακτηριστικές (και κερδοφόρες) γυμνές εικόνες του: λατρεύει να φωτογραφίζει μικρά παιδιά, τοπία του Τόκυο, μέχρι και τρόφιμα.
Οι αναπάντεχες συναντήσεις και το αναποδογύρισμα των στερεοτύπων, είναι πολύ καλές καλλιτεχνικές κινήσεις. Δεν είναι σπάνιο για φωτογράφους που αποτύπωσαν με ειλικρίνεια την ανθρώπινη σεξουαλικότητα ή/και τη βία να ξεφεύγουν απ’ το αναγνωρισμένο τους ύφος φτιάχνοντας εικόνες διαφορετικές και (φαινομενικά) πιο αθώες.
Η Ναν Γκόλντιν είχε κάτι υπέροχα ανησυχητικά τοπία και εικόνες παιδιών, ο Μέιπλθορπ είχε τα λουλούδια του.
Όπως φαίνεται, ο Αράκι έχει τα σύννεφά του και στη συλλογή των ονειρικών Skyscapes (1991), κοιτά προς τον ουρανό, με μια μακάρια γιαπωνέζικη σοφία.
Πάντως η ευαισθησία συνυπήρχε ανέκαθεν με τα διάσημα πορνογραφικά του στοιχεία. Η ενότητα SentimentalJourneyτου 1971 παρουσιάζει μια σειρά ευτυχισμένων στιγμών από το ταξίδι του μέλιτος με τη γυνάικα του.
Είκοσι χρόνια μετά, το 1991, το ταξίδι επαναλαμβάνεται στο WinterJourney.
H γυναίκα του πεθάινει από καρκίνο κι αυτός την αποχαιρετά στο νοσοκομείο απαθανατίζοντας τα χέρια τους, ενωμένα σ’ ένα αγκάλιασμα σφιχτότερο απ’ αυτό οποιασδήποτε σαδομαζοχιστικής λαβής.
Kαι μετά φωτογραφίζει το μετά.
Υπάρχει όμως και χρώμα.
Και πόλαροιντς.
Και τα απαραίτητα καλλιτεχνικά λουλούδια, τεράστια πανέμορφα πορτρέτα που απ’ ότι φαίνεται συνδέουν τη ζωή με το θάνατο, ή εναλλακτικά υπονοούν την επιβλητική δύναμη της γυναικείας σεξουαλικότητας.
Μα, παρ’ όλο το εδιαφέρον των «εξωσχολικών» φωτογραφιών του, ο Αράκι μεγαλουργεί πραγματικά στο γνωστό στερεοτυπικό του κόσμο. Οι bondage εικόνες που παρουσίασε την περασμένη δεκαετία είναι εκτυφλωτικά έγχρωμες και, η αλήθεια είναι, μοιάζουν πιο αριστοκρατικές απ’ τις παλιές του.
Οι ασπρόμαυρες, ξεχειλωμένες φωτογραφίες του αντικαταστάθηκαν από λαμπερές, άκακες και σχεδόν τρέντι απεικονίσεις ενός ιλουστρασιόν σαδομαζοχισμού. Και συμβαίνει κάτι που πριν ακουγόταν αδιανόητο: οι εικόνες του Αράκι είναι όμορφες. (Είναι όμως και συμβατικές, σαν να ξεπήδησαν μέσα απ’ τις σελίδες μόδας περιοδικών.) Αποδεικνύουν επίσης πως όσο μεγαλώνει, ο καλλιτέχνης γλυκαίνει, αναζητά το φως και εικονογραφεί μια νέα αισιόδοξη εκδοχή της ζωής του.
Tα τελευταία χρόνια, ο Αράκι συνδυάζει φωτογραφία και ζωγραφική, χρωματίζοντας ασπρόμαυρα πορτρέτα που έχει κατά καιρούς τραβήξει.
Οι εικόνες του Αράκι είναι δυνατές και πολλές κρύβουν μια σιωπηλή, έκρυθμη ομορφιά. Είναι όμως και ψυχρές, αποστασιοποιημένες και, για πολλούς, αποκρουστικές. Όταν όμως βρεθείς σ’ ένα δωμάτιο ανάμεσα σε 4.000 απ’ αυτές δε μπορείς παρά να παραδοθείς.
Με την αφοπλιστική του ιδιοφυΐα, ο Αράκι σε τραβάει βίαια στον κόσμο του, κλειδώνει ύπουλα την πόρτα και καταπίνει το κλειδί.
[+ To ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε γι' αυτόν και το έργο του]
Αrakimentary
σχόλια