Οι Σκωτσέζοι, μέσα από μια πρωτόγνωρη σε συμμετοχή ψηφοφορία, αποφάσισαν με πλειοψηφία λίγο πάνω από 55%, να πουν «Όχι» στην ανεξαρτησία και να παραμείνουν μέλος του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι τελευταίοι μήνες πριν το δημοψήφισμα ήταν ένα σπουδαίο μάθημα πολιτικής. Μάθημα πολιτικής ηγεσίας, στρατηγικής και επικοινωνίας.
Η νίκη του ΟΧΙ μπορεί τελικώς να ήταν σχετικά άνετη, αλλά η πορεία μέχρι την κάλπη ήταν γεμάτη αναταράξεις.
Όταν εξαγγέλθηκε το δημοψήφισμα, το ΟΧΙ ήταν μπροστά με μεγάλη διαφορά. Αυτό προκάλεσε εφησυχασμό στους ενωτικούς οι οποίοι θεωρούσαν ότι η επίκληση των κινδύνων αρκούσε για να αποτρέψει την πιθανότητα απόσχισης. Απευθύνθηκαν κυρίως στη λογική ρίχνοντας βάρος στους κινδύνους της απόσχισης, χάνοντας όμως έτσι τη μάχη του συναισθήματος και χτίζοντας μια καμπάνια αρκετά χαλαρή. Αντιθέτως η εκστρατεία του ΝΑΙ, δημιούργησε ένα εντυπωσιακά δυναμικό κίνημα βάσης, με ισχυρό παλμό, ισχυρή επιρροή στους νέους και κατάφερε να μετατρέψει το ΝΑΙ όχι μόνο σε όχημα για την ανεξαρτητοποίηση, αλλά σε φορέα ελπίδας και αλλαγής, καθώς και τιμωρητική ψήφο απέναντι στην πολιτική ελίτ.
Κάπως έτσι, ο αρχικός «περίπατος» έγινε ντέρμπι. Στις αρχές Σεπτεμβρίου μάλιστα το μομέντουμ έδειχνε να είναι υπέρ του ΝΑΙ το οποίο έκλεινε διαρκώς την ψαλίδα και μάλιστα προηγήθηκε σε δυο δημοσκοπήσεις προκαλώντας πανικό στο Λονδίνο, στο City, στη στερλίνα (η οποία υποτιμήθηκε εκείνη την ημέρα) και σε όσους θεώρησαν ότι οι κίνδυνοι μιας πιθανής απόσχισης ήταν πλέον ορατοί.
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες η καμπάνια του ΟΧΙ άλλαξε σημαντικά. Καταρχάς επιστρατεύτηκαν τα μεγάλα όπλα. Οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί έκαναν κοινή δήλωση-έκκληση υπέρ της διατήρησης της Ένωσης. Ανέβηκαν στη Σκωτία και έκαναν περιοδείες για να πείσουν τους ψηφοφόρους τους. Επιστρατεύτηκε ο (αρκετά δημοφιλής) Σκωτσέζος πρώην Πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν, καθώς και προσωπικότητες της βρετανικής σκηνής. Από τον Ντέηβιντ Μπέκαμ μέχρι τον Στινγκ.
Ο Κάμερον άφησε στην άκρη το ατσαλάκωτο ύφος του και στο τελευταίο διάγγελμα βούρκωσε. Το τελευταίο διάγγελμα του Κάμερον καθώς και η ομιλία του Γκόρντον Μπράουν την παραμονή της ψηφοφορίας είναι πραγματικά μνημεία πολιτικής επικοινωνίας και υποδείγματα ομιλιών που ενεργοποιούν ταυτοχρόνως λογική και συναίσθημα.
Τις τελευταίες ημέρες μάλιστα ο λόγος του “Better Together” (η καμπάνια υπέρ του ΟΧΙ) έγινε πολύ πιο οραματική, μετατρέποντας το ΟΧΙ σε αφετηρία συζητήσεων για την επόμενη μέρα και κυρίως χτυπώντας την αντίληψη ότι πατριωτισμός σημαίνει ανεξαρτησία. Η συναισθηματική ρητορική και η επίκληση της κοινής ιστορικής διαδρομής των βρετανικών εθνών λειτούργησαν συμπληρωματικά στις κυρίαρχες ανησυχίες που προκαλούσε η πιθανότητα απόσχισης. Απενοχοποίησαν και βοήθησαν μέρος της σιωπηλής πλειοψηφίας να εκφραστεί πιο καθαρά στην τελική ευθεία, με αποτέλεσμα το ΟΧΙ να πάρει τελικά το 70% όσω αποφάσισαν την τελευταία εβδομάδα.
Από την άλλη πλευρά, η αδυναμία του Σκωτσέζου Πρωθυπουργού Άλεξ Σάλμοντ να απαντήσει πειστικά κυρίως στο θέμα του νέου νομίσματος ήταν το καταλυτικό στοιχείο που ενίσχυσε τους φόβους από μια πιθανή απόσχιση.
Eδώ μπορούμε να δούμε παραστατικά τα κριτήρια και την ανάλυση ψήφου όσων χθες προσήλθαν στην κάλπη.
Το ποια θα είναι η επόμενη μέρα είναι νωρίς ακόμα να εκτιμηθεί.
Μετά βεβαιότητας θα είναι διαφορετική, καθώς κανένας πλέον δεν μιλάει για διατήρηση του υφιστάμενου στάτους. Όλοι συμφωνούν (οι του ΟΧΙ μάλιστα το είχαν κάνει και σημαία προεκλογικά) ότι θα δοθούν περισσότερες αρμοδιότητες στα τοπικά κοινοβούλια της Σκωτίας, της Ουαλίας και της Βορείου Ιρλανδίας.
Ο νέος «χάρτης» του Ηνωμένου Βασιλείου προβλέπεται ότι θα ετοιμαστεί μέχρι τον ερχόμενο Νοέμβριο και θα ψηφιστεί έως τον Ιανουάριο του 2015.
Αυτό θα οδηγεί σε μια μεγαλύτερη «ομοσπονδιοποίηση» της Βρετανίας, κάτι για το οποίο είχε μιλήσει ακόμα και ο Τσώρτσιλ από τα χρόνια του Μεσοπολέμου.
Το πώς θα λειτουργήσει και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στη μελλοντική συνοχή της Βρετανίας είναι επίσης επιπόλαιο να το προεξοφλήσει κάποιος σήμερα.
Μπορεί οι φυγόκεντρες δυνάμεις να ενισχυθούν (ήδη πολλοί Αγγλοι διαμαρτύρονται για τις υποσχέσεις που δόθηκαν στους Σκωτσέζους καθώς και για το ότι παίρνουν περίπου 19% περισσότερα στην κατά κεφαλή δαπάνη του προϋπολογισμού), αλλά μπορεί και να ξεφουσκώσουν, όταν οι αποσχιστές βγάλουν το καπέλο του διαμαρτυρόμενου ο οποίος απλώς ζητάει χρήματα και αρμοδιότητες από το «κακό» Λονδίνο και αναγκαστούν να ασκήσουν οι ίδιοι διακυβέρνηση για καυτά ζητήματα όπως η φορολογία και η κοινωνική πολιτική.
Το ερώτημα λοιπόν, είναι όχι τι πιστεύουν τώρα οι σημερινοί 16άρηδες, αλλά το τι θα πιστεύουν μετά από μια γενιά και το πώς θα έχει λειτουργήσει ως τότε η αποκέντρωση.
Τέλος, το δημοψήφισμα μας θύμισε μερικές βασικές αρχές πολιτικής στρατηγικής και επικοινωνίας:
- Ποτέ μην υποτιμάς τον αντίπαλο και μη ρισκάρεις με τις διαδικασίες. Ο Κάμερον, βέβαιος ων για την επικράτηση, δέχτηκε όρους (όπως η συμμετοχή των 16χρονων – οι οποίοι παρεμπιπτόντως ψήφισαν υπερ του ΝΑΙ σε ποσοστό πανω του 70%! – και ο αποκλεισμός των Σκωτσέζων που διαμένουν εκτός Σκωτίας) οι οποίοι ήταν κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα των αποσχιστών. Και μετά έτρεχε...
- Καμπάνια που πατάει σε ένα πόδι δεν υφίσταται. Όσο ισχυρό και αν είναι το μήνυμα του πραγματισμού, οι εκλογές δεν παύουν να αφορούν και το μέλλον. Η παρουσία οραματικού λόγου ο οποίος ακουμπά και λογική και συναίσθημα είναι απαραίτητη.
- Ειδικά στα δημοψηφίσματα, σημασία δεν έχει μόνο τι ρωτάς εσύ, αλλά και σε τι πιστεύει ο άλλος ότι απαντάει. Το είδαμε πριν από μερικά χρόνια στα δημοψηφίσματα για το Ευρωσύνταγμα όταν χώρες με (θεωρητικώς) φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό τίναξαν στον αέρα τη διαδικασία αντιμετωπίζοντας τα δημοψηφίσματα ως μέρος της εγχώριας πολιτικής διαμάχης.
Κυρίως όμως θύμισε ότι πολίτες και πολιτικοί μπορούν να συζητούν για το μέλλον τους, ακόμα και για τα πιο σοβαρά θέματα, πολιτισμένα, με ευπρέπεια, σεβασμό στο διάλογο και τις διαδικασίες, χωρίς ύβρεις, χωρίς να χωρίζονται σε «ναινέκους» και «οχιάδες», χωρίς να ξεχνούν πως όσες και αν είναι οι διαφορές τους είναι όλοι παιδιά την ίδιας πατρίδας. Και αυτό είναι ίσως το βασικότερο που πρέπει να κρατήσουμε εμείς από το ιστορικό δημοψήφισμα της 18ης Σεπτεμβρίου 2014.
σχόλια