"Έπρεπε να νοσήσουν από τον Έμπολα δύο λευκοί Αμερικανοί για ν'ασχοληθούν κυβέρνηση και κοινή γνώμη με την επιδημία", παρατήρησε πριν από λίγες εβδομάδες ο επιβιώσας από τον ιό αμερικανός γιατρός Κεντ Μπράντλυ, μιλώντας στο Δημόσιο Ραδιόφωνο των ΗΠΑ (NPR).
Εκείνες περίπου τις ημέρες, η ανακοίνωση που εξέδωσε ο Λευκός Οίκος εξέφραζε τη βεβαιότητα ότι οι πιθανότητες να ξεσπάσει επιδημία Έμπολα στις ΗΠΑ ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Το μήνυμα λοιπόν ήταν σαφές: ο Έμπολα είναι κάτι ξένο και δεν μας αφορά.
Η αλήθεια είναι ότι οι μαρτυρίες γιατρών και εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις στη Δυτική Αφρική για τους λόγους που εξαπλωνόταν η ασθένεια και που συνδέονταν με τις πολιτισμικές συνήθειες (ταφικά έθιμα, άρνηση να αποδεχτούν την ασθένεια με το να την θεωρούν κατάρα από τον εχθρό) της περιοχής επέτειναν την εντύπωση του εξωτισμού και της απόστασης από την Αφρική.
Είναι πολύ πιθανό ότι θα υπάρξουν κρούσματα Έμπολα και στη χώρα μας. Και το ερώτημα δεν είναι μόνο αν οι νοσηλευτικές δομές της χώρας μπορούν να τον αντιμετωπίσουν αλλά κατά πόσο ο Τύπος και η κοινή γνώμη είναι έτοιμοι να διαχειριστούν την είδηση της έλευσης αυτού του δύσκολου στη μετάδοση, θανατηφόρου πάντως αφρικανικού ιού.
Τα φωτογραφικά ρεπορτάζ με τους νεκρούς στους δρόμους και τα σπίτια μέσα σε λίμνες αίματος δεν κινητοποίησαν τη Δύση προς τη σωστή κατεύθυνση και οι εικόνες αυτές καταναλώθηκαν ως άλλο ένα "αφρικανικό δράμα". Αλήθεια, δεν είμαστε όλοι πάρα πολύ εξοικειωμένοι με την εικόνα ενός σκελετωμένου Αφρικανού ή με τις εικόνες πτωμάτων στους δρόμους αφρικανικών χωρών από κάποιον, άγνωστο σε μας, εμφύλιο πόλεμο; Η "τυπική" για τη Δύση εικόνα της Αφρικής επέστρεψε στους δέκτες της τηλεόρασης και των υπολογιστών με τον ίδιο ακριβώς "οικείο" τρόπο. Ένα ακόμα ιδιότυπο αφρικανικό πρόβλημα, πολύ ξένο για μας, που μας προκαλεί μεν τη λύπη αλλά δεν διερευνούμε ποτέ τις αιτίες του και βέβαια δεν συζητούμε ποτέ, σε επίπεδο δημόσιας σφαίρας, πιθανές λύσεις του γιατί "αυτή είναι η Αφρική, βρε αδελφέ".
Όλα βέβαια άλλαξαν ότι νόσησαν οι πρώτοι λευκοί δυτικοί αλλά κυρίως όταν καταγράφηκε το πρώτο κρούσμα επί αμερικανικού εδάφους. Αυτό που συνέβη στην κοινή γνώμη στη συνέχεια μπορεί κανείς να το φανταστεί ακόμα κι αν δεν το έχει πληροφορηθεί διαβάζοντας αμερικανικά Μέσα. Ειδικώς για τον συντηρητικό Τύπο ο Έμπολα λειτουργεί ως το τέλειο μείγμα: Αφρική, Υπανάπτυξη, Δολοφονικός Ιός, Ξένοι. Έχουν περάσει τρεις μόλις εβδομάδες από το κρούσμα Έμπολα στο Τέξας και στις έγκριτες εκδόσεις των Ινστιτούτων Δημοσιογραφίας και μελέτης της κοινής γνώμης εμφανίζονται τα πρώτα άρθρα που επισημαίνουν τον προβληματικό τρόπο με τον οποίο καλύπτεται από τα Μέσα το γεγονός και ζητούν μια πιο ισορροπημένη ενημέρωση αν και πιο ενδεικτικό της ατμόσφαιρας που επικρατεί στα Μέσα είναι ότι η δημοσιογραφική κάλυψη του ιού έγινε ήδη αντικείμενο της σκληρής σάτιρας του δημοφιλέστατου Τζων Στιούαρτ στο The Daily Show. Δείτε το.
Η αλήθεια είναι ότι όλη η σημειολογία της ασθένειας πανεύκολα δημιουργεί πανικό. Η εικόνα των νοσηλευτών με τις "διαστημικές" στολές, οι πληροφορίες για το πολύ υψηλό ποσοστό θνησιμότητας των ασθενών και κυρίως η φύση της καραντίνας στην οποία μπαίνουν φυσικά οι ασθενείς αλλά κυρίως οι οικείοι τους, οι οποίοι απλώς απομονώνονται χωρίς καμία φαρμακευτική αγωγή, αφού δεν είναι διαθέσιμη, και περιμένουν απλώς να διαπιστωθεί αν έχουν προσβληθεί από τον ιό, δεν βοηθάει ιδιαίτερα στο να επικρατήσει η ψυχραιμία.
Στην Ελλάδα κατά σύστημα ασχολούμαστε ελάχιστα με τα διεθνή γεγονότα δεν θα ήταν ποτέ δυνατόν να ασχοληθούμε στα σοβαρά με τον Έμπολα. Απλώς τα ελληνικά Μέσα αναμετέδοσαν τις ειδήσεις των ξένων πρακτορείων όταν καταγράφηκαν ασθενείς στη Δύση. Ειδικώς ο Έμπολα όμως προσκρούει και σε άλλη μια ελληνική "ιδιαιτερότητα". Ακριβώς επειδή είναι επιδημία, συνδέεται άμεσα με τη στατιστική δηλαδή με τους αριθμούς, δεν είναι ελκυστικό θέμα για την ελληνική κοινή γνώμη και κυρίως τον Τύπο που έχει κακές σχέσεις με την πραγματικότητα των αριθμών.
Την ώρα που γράφω αυτό το κείμενο, βράδυ 6ης Οκτωβρίου, πληροφορούμαι ότι ανακοινώθηκε το πρώτο κρούσμα μετάδοσης του ιού εκτός Δυτικής Αφρικής (οι ασθενείς που νοσηλεύονται στις ΗΠΑ είχαν κολλήσει τον ιό στην Αφρική) και μάλιστα στην Ισπανία. Είναι πολύ πιθανό ότι θα υπάρξουν κρούσματα Έμπολα και στη χώρα μας. Και το ερώτημα δεν είναι μόνο αν οι νοσηλευτικές δομές της χώρας μπορούν να τον αντιμετωπίσουν αλλά κατά πόσο ο Τύπος και η κοινή γνώμη είναι έτοιμοι να διαχειριστούν την είδηση της έλευσης αυτού του δύσκολου στη μετάδοση αλλά θανατηφόρου πάντως αφρικανικού ιού. Προσωπικά δεν είμαι καθόλου αισιόδοξη.
● Ευχαριστώ θερμά τον Επικ.Καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας κ.Παναγή Παναγιωτόπουλο για τις επισημάνσεις του σχετικά με τον τρόπο που η κοινή γνώμη παγκοσμίως αντιμετωπίζει τις επιδημίες αλλά και τις πληροφορίες που μου έδωσε για την πολιτική διάσταση του Έμπολα. Ο Παναγής Παναγιωτόπουλος είναι ο συγγραφέας του βιβλίου "Τεχνολογικές καταστροφές και πολιτικές του κινδύνου" (ΠΟΛΙΣ)
Πληροφορίες για τον ιό Έμπολα από το ΚΕΕΛΠΝΟ εδώ.
σχόλια