Όταν, μετά την πτώση της χούντας και το δημοψήφισμα της ογδόης Δεκεμβρίου 1974 (με το οποίο οι Έλληνες με ποσοστό 69% απέρριψαν τον θεσμό της Βασιλείας), έπρεπε να αποφασιστεί η δομή του πολιτεύματος, η πανίσχυρη τότε -με 220 βουλευτές- κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είχε μπροστά της δύο βασικές επιλογές:
Η μία ήταν η Προεδρική Δημοκρατία. Μία παραλλαγή δηλαδή του γαλλικού ή του αμερικάνικου μοντέλου, όπου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται κατευθείαν από τον λαό και ασκεί τις σημαντικότερες εξουσίες, προϊστάμενος ο ίδιος της κυβέρνησης ή έχοντας από κάτω του έναν πρωθυπουργό.
Η άλλη ήταν η Προεδρευομένη Δημοκρατία. Σε αυτήν ο Πρόεδρος διαδραματίζει είτε καθαρά συμβολικό ρόλο είτε διατηρεί κάποιες ρυθμιστικές εξουσίες. Προς το τελευταίο έκλινε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Ο Κωστής Στεφανόπουλος αποδείχθηκε ωστόσο ο καλύτερος Πρόεδρος της Μεταπολίτευσης. Προσηνής, απλός στους τρόπους –ποιος δεν τον θυμάται να κάνει ποδήλατο στην Πάτρα;-, άψογος παράλληλα στην εκτέλεση των καθηκόντων του, υπήρξε καθ'όλη τη διάρκεια της θητείας του ο δημοφιλέστερος Έλληνας.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1975, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας λειτουργούσε ως δικλείδα ασφαλείας. Εάν τυχόν διαπίστωνε προφανή δυσαρμονία μεταξύ της σύνθεσης της Βουλής και του λαϊκού αισθήματος, είχε δικαίωμα να τη διαλύσει πάραυτα και να προκηρύξει εκλογές. Η διακριτική του αυτή ευχέρεια δεν ήταν διόλου αμελητέα. Σήμαινε ότι ανά πάσα στιγμή διέκοπτε το παιχνίδι και ξαναμοίραζε την τράπουλα. Σκεφτείτε δε ότι την εποχή εκείνη δεν διενεργούνταν δημοσκοπήσεις, που να αποτυπώνουν με κάποια πιστότητα την κοινή γνώμη. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μύριζε την ατμόσφαιρα και αποφάσιζε μόνος του.
Το παραπάνω δικαίωμα δεν ασκήθηκε ποτέ.
Πρώτος Πρόεδρος της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας (όπως επίσημα ονομάζεται η περίοδος από το 1974 μέχρι σήμερα) εξελέγη ο Κωνσταντίνος Τσάτσος. Γεννημένος τον 19ο αιώνα, καθηγητής πανεπιστημίου, ακαδημαϊκός και πολιτικός, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος ενσάρκωνε την πιο παραδοσιακή Δεξιά. Μολονότι είχε παντρευτεί την αδελφή του Γιώργου Σεφέρη ήταν μάλλον αλλεργικός προς κάθε νεωτερισμό. Ως υπουργός Προεδρίας το 1959, είχε φρίξει με τις «Όρνιθες» του Κάρολου Κουν και είχε διατάξει να κατέβουν, με αποτέλεσμα ο κορυφαίος γελοιογράφος Φωκίων Δημητριάδης να τον σκιτσάρει έκτοτε συνοδευόμενο πάντα από μια κότα. Απόλυτα αφοσιωμένος στον Κωνσταντίνο Καραμανλή –οι κακές γλώσσες έλεγαν πως ο Καραμανλής εκτόνωνε τα νεύρα του εκτοξεύοντας του τασάκια- δέχθηκε να του ζεστάνει την καρέκλα της Προεδρίας μέχρι το 1980.
Το 1980, ο Καραμανλής είχε πετύχει τους στρατηγικούς του στόχους. Είχε διώξει δια παντός τους βασιλιάδες, είχε θεσμοθετήσει μια σύγχρονη δυτική δημοκρατία –νομιμοποιώντας και το ΚΚΕ-, είχε λύσει το γλωσσικό πρόβλημα καθιερώνοντας τη δημοτική ως επίσημη γλώσσα του κράτους, κυρίως δε είχε εντάξει την Ελλάδα στην ΕΟΚ. Μπροστά στον καλπασμό του Πασόκ προς την εξουσία, δεν έβλεπε κανένα λόγο να μην μετακομίσει στο Προεδρικό Μέγαρο. Για να το πετύχει όμως έπρεπε να συγκεντρώσει 180 ψήφους. Η Νέα Δημοκρατία μετά τις εκλογές του 1977 διέθετε μόλις 171 έδρες. Προχώρησε λοιπόν σε αμφίπλευρη διεύρυνση. Τρύγησε από το Κέντρο τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τον Αθανάσιο Κανελλόπουλο, διέλυσε την εκ των δεξιών του «Εθνική Παράταξη» -που είχε λάβει 7%- και εξελέγη πανηγυρικά με 183 ψήφους.
Η συγκατοίκηση του Ανδρέα Παπανδρέου με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή έδειχνε ειδυλλιακή. Σε σημείο όταν η θητεία του Καραμανλή όδευε προς τη λήξη της, ο Παπανδρέου να προαναγγείλει την ανανέωσή της με τη φράση «γνωρίζετε εσείς κανέναν καλύτερο;». Παραμονές ωστόσο της προεδρικής εκλογής, ο Παπανδρέου αιφνιδίασε σχεδόν τους πάντες. Πρότεινε τον Χρήστο Σαρτζετάκη, ο οποίος αποτελούσε σε συμβολικό επίπεδο κάρφο στα μάτι του Καραμανλή, αφού ήταν ο ανακριτής της υπόθεσης Λαμπράκη που τον είχε ανατρέψει το 1963. Ανήγγειλε επίσης την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1975 και την περιστολή των εξουσιών του Προέδρου. Έξαλλος πλην αξιοπρεπής ο Καραμανλής παραιτήθηκε την επομένη.
Η εκλογή του Σαρτζετάκη στάθηκε επεισοδιακότατη. Τυπώθηκαν λευκά και γαλάζια ψηφοδέλτια, τα οποία διακρίνονταν –ισχυρίστηκε η αντιπολίτευση- μέσα στους λευκούς φακέλους, ώστε η κυβέρνηση να ελέγχει τις ψήφους των βουλευτών. Ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Ελευθέριος Καλογιάννης αντί να ψηφίσει, φορτώθηκε την κάλπη στον ώμο και βγήκε από την αίθουσα της Βουλής. Τελικά ο Σαρτζετάκης συγκέντρωσε 180 ψήφους, συμπεριλαμβανόμενης κι εκείνης τού Γιάννη Αλευρά που ως ασκών προσωρινά καθήκοντα Προέδρου της Δημοκρατίας αμφισβητούνταν εάν είχε δικαίωμα να ψηφίσει. Τα αποτελέσματα πάντως των βουλευτικών εκλογών του Ιουνίου του 1985, η θριαμβευτική νίκη του Πασόκ, δικαίωσαν την «ανατροπή» του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης, από την άλλη, μάλλον εξέπληξε τους υποστηρικτές του. Υπήρξε ως Πρόεδρος τρομερά εύθικτος και άτεγκτος, χρησιμοποιούσε μια στρυφνή καθαρεύουσα, έρρεπε προς τον εθνικισμό και απαιτούσε να τον αποκαλούν «Κύριο», με κάπα κεφαλαίο. Ήταν εξάλλου ο πρώτος και μόνος που εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στο Προεδρικό Μέγαρο και που προκάλεσε με την συμπεριφορά του τόσα σκωπτικά σχόλια.
Με την λήξη της θητείας Σαρτζετάκη, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επανήλθε θριαμβευτικά και παρέμεινε Πρόεδρος, σε βαθύ γήρας, μέχρι το 1995.
Ο Κωστής Στεφανόπουλος, στάθηκε μια κατ'αρχάς αντιμητσοτακική επιλογή αφού ήταν ο σκληρότερος αντίπαλος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη εντός της δεξιάς παράταξης. Για αυτό τον λόγο και στηρίχτηκε τόσο από τον Ανδρέα Παπανδρέου, όσο και από τον Αντώνη Σαμαρά, επικεφαλής τότε της Πολιτικής Άνοιξης.
Ο Κωστής Στεφανόπουλος αποδείχθηκε ωστόσο ο καλύτερος Πρόεδρος της Μεταπολίτευσης. Προσηνής, απλός στους τρόπους –ποιος δεν τον θυμάται να κάνει ποδήλατο στην Πάτρα;-, άψογος παράλληλα στην εκτέλεση των καθηκόντων του, υπήρξε καθ'όλη τη διάρκεια της θητείας του ο δημοφιλέστερος Έλληνας. Ο λόγος, που εξεφώνησε κατά την επίσκεψη του Προέδρου Κλίντον στην Αθήνα, αποτελεί κείμενο αναφοράς. Η φράση του όταν αποχωρούσε από το Προεδρικό Μέγαρο –«δεν έχω ψευδαισθήσεις, σε ελάχιστο καιρό οι πολίτες θα με έχουν ξεχάσει»- αποδεικνύει τη βαθιά του αυτογνωσία.
Με το προηγούμενο ίσως του Κωστή Στεφανόπουλου κατά νου, ο Κώστας Καραμανλής επέλεξε το 2005 τον Κάρολο Παπούλια. Δίχως να κάνει κάποιο αξιοσημείωτο ατόπημα, ο Κάρολος Παπούλιας δεν κατάφερε να σταθεί στο ύψος του προκατόχου του. Δεν κέρδισε την αγάπη ούτε τον ιδιαίτερο σεβασμό του κόσμου. Κι ας κατέβαλε φιλότιμες προσπάθειες. Κι ας αποπειράθηκε εν μέσω της κρίσης να λειτουργήσει σαν πατέρας του Έθνους.
Ασχέτως της πολιτικής συγκυρίας, ο προτεινόμενος ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας οφείλει να συγκεντρώνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: Να είναι ταυτόχρονα προσιτός και αποστασιοποιημένος, ενωτικός αλλά όχι χλιαρός, άριστος γνώστης των διαδικασιών δίχως να καταντάει τυπολάτρης. Να νοιώθει τον καημό και του πιο αδικημένου Έλληνα, να δίνει ωστόσο με την παρουσία του έναν τόνο αισιοδοξίας. Να λειτουργεί σαν ζωντανό σύμβολο ενός Έθνους που κλυδωνίζεται αλλά δεν βυθίζεται. Ούτε αλληλοσπαράσσεται.
Δοθέντων των παραπάνω, ανεξάρτητα εάν κανείς επιθυμεί να αναδειχθεί Πρόεδρος από την παρούσα βουλή ή να προκληθούν εκλογές, ο Σταύρος Δήμας εμφανίζεται ως μια πάρα πολύ καλή επιλογή.
σχόλια