Μία ιδιαίτερη έκθεση ζωγραφικής με τίτλο ΛΕΞΕΙΣ & ΧΡΩΜΑ εγκαινιάζεται την Τρίτη 31 Μαρτίου στην κολωνακιώτικη γκαλερί Καπλανών 5. Πρόκειται για έργα δέκα γνωστών δημιουργών νέας γενιάς που καλούνται να απαντήσουν εικαστικά στο θέμα της σύζευξης λογοτεχίας και ζωγραφικής.
Πιο συγκεκριμένα, η Ήρα Παπαποστόλου, ιστορικός / κριτικός τέχνης και επιμελήτρια της έκθεσης, μας αποκαλύπτει το σκεπτικό της: «Ο συνδυασμός λογοτεχνίας και ζωγραφικής αποτελεί από μόνος του μία πρόκληση. Κυρίως για τους καλλιτέχνες. Για μένα είναι ένα μικρό θαύμα της τέχνης. Όταν οι σύγχρονοι καλλιτέχνες επηρεάζονται από την παγκόσμια λογοτεχνία και ποίηση, γεννιούνται νέα, αυτόνομα έργα που πολλές φορές πάνε τα κείμενα ένα βήμα παραπέρα. Αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο και αποφάσισα να αναλάβω αυτήν την έκθεση είναι το γεγονός ότι πλέον στον 21ο αιώνα έχει επιβληθεί η έννοια της παγκοσμιοποιησης και η έννοια του χώρου και του χρόνου έχει αλλάξει με τις νέες τεχνολογίες. Συνεπώς, οι ζωγράφοι, απαλλαγμενοι από τις ψευδαισθησεις των 60ς, καθώς και από τις δυσκολίες του 70 και του 80, επηρεάζονται από όλο το χωράφι της ιστορίας της τέχνης και φυσικά εμπνέονται, τόσο από τους κλασσικούς όσο και από τους σύγχρονους ποιητές και συγγραφείς».
Πράγματι, οι φίλοι των καλών τεχνών και του περίτεχνου γραπτού λόγου, είτε αυτός εκφράζεται μέσα από το πεζό, την ποίηση ή το φιλοσοφικό κείμενο, θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν την πρωτότυπη απόδοση και ερμηνεία των λέξεων, μέσα από το ευφάνταστο παιχνίδι των σχεδίων, της προοπτικής και των χρωματισμών.
Όμως, ποιες ιδέες, ποια έμπνευση και ποια λογική ή θεωρία κατευθύνει το χέρι των ζωγράφων, έτσι ώστε τα κείμενα να μεταλλαχθούν και ν'αποκτήσουν αυτόνομη μορφή και υπόσταση; Και θα μπορούσε τότε το κοινό να δει τα κείμενα, αλλά και τους συγγραφείς τους με μια άλλη οπτική;
Σε τέτοια ερωτήματα που προκύπτουν από το εγχείρημα ΛΕΞΕΙΣ & ΧΡΩΜΑ επιχειρούν ν'απαντήσουν εδώ οι δέκα εικαστικοί Δημήτρης Αναστασίου, Σύλβια Αντωνιάδη, Εύα Αποστολάτου, Σοφία Δατσέρη, Γιώργος Καβούνης, Γιώργος Καρακάσογλου, Ιωάννα Καφίδα, Βασιλική Κοσκινιώτου, Θανάσης Ραχούτης και Κατερίνα Χαδουλού, εκφράζοντας ελεύθερα τους προβληματισμούς τους. Συγχρόνως, παρουσιάζονται φωτογραφίες έργων τους που φιλοξενεί η γκαλερί.
Ο Δημήτρης Αναστασίου συμμετέχει με δύο σχέδια τα οποία έχουν μιαν ιδιομορφία: δεν βασίζονται σε κάποιο προϋπάρχον κείμενο, αλλά αποτελούν δύο σελίδες του εικονιστορήματός του (graphic novel) "Α=-Α". Ο ίδιος εξηγεί ότι «οι εικόνες αυτές δεν εικονογραφούν πάντοτε κάποια ήδη ορισμένη αφήγηση, αλλά τις περισσότερες φορές τη δημιουργούν. Έτσι, στο μεγαλύτερο μέρος του εικονιστορήματός μου, οι εικόνες ορίζουν την ιστορία και όχι η ιστορία τις εικόνες. Αποτελεί δηλαδή το "Α=-Α" συνέχιση της προηγούμενης δουλειάς μου, η οποία είχε τον τίτλο "Εξιστορημένες Εικόνες" και δήλωνε ακριβώς μιαν αντίστροφη πορεία σε σχέση με τη λογική των εικονογραφημένων ιστοριών. Οπότε, η σύζευξη γραπτού λόγου και εικόνας στην συγκεκριμένη εικαστική μου εργασία είναι απολύτως θεμελιακή και συνθήκη sine qua non».
Η Σύλβια Αντωνιάδη τοποθετείται ως εξής: «Στο κείμενο υπάρχει για τον αναγνώστη ένα σημείο ζενίθ,μια συνοπτική στιγμή. Αυτή είναι η εικόνα της εικαστικής προσέγγισης, κατά την γνώμη μου. Στην παρούσα έκθεση συμμετέχω με δυο έργα. Ένα αναφέρεται στην Πάπισσα Ιωάννα του Ε.Ροΐδη, εντοπίζοντας την διαδικασία αφαίρεσης των ιερατικών της ιματίων από τον θαλαμηπόλο της.Την βλέπουμε γυμνή και έγκυο σε πλήρη αντίθεση με τον ρόλο που διαδραματίζει.
Στο δεύτερο έργο προσεγγίζω την βιβλική εικόνα της Δαλιδά την ώρα που παίρνει την δύναμη του Σαμψών. Η Δαλιδά είναι παγανίστρια και η αφηρημένη ιδέα ενός "ύψιστου" σκοπού στον οποίο έχει αφιερωθεί ο εραστής της την προσβάλλει κατάφορα. Και στις δυο περιπτώσεις ο μονοθεϊσμός καταπιέζει την γυναικεία φύση, που καταλήγει απρόβλεπτη και ανεξέλεγκτη».
Η Εύα Αποστολάτου απεικονίζει την αστρονόμο, μαθηματικό και φιλόσοφο Υπατία μέσα σ'ένα κοχύλι. Έτσι συμβολίζεται ο μαρτυρικός της θάνατος από όχλο φανατικών χριστιανών που την κόβουν κομμάτια με τροχισμένα κοχύλια το 415 μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια. Τα 1600 χρόνια από το έτος της δολοφονίας της συμπληρώνονται φέτος. Η ζωγράφος αντιλαμβάνεται τη σχέση λόγου - εικόνας - κοινού «σαν μια τελετουργία που έρχεται από το παρελθόν. Οι εικόνες αιχμαλωτίζουν τον φευγαλέο χρόνο και επαναφέρουν πράγματα στην μνήμη μας κάθε φορά που τα κοιτάμε, νικώντας τη λήθη. Για ΄μένα η εικόνα αποκαλύπτει την σκέψη μου, που ξαναγίνεται λόγος στην σκέψη του θεατή. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Υπατίας που δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες για την μορφή της παρά μόνο για το κάλος της, είχα ανάγκη να την ορατοποιήσω έστω και υποκειμενικά, με την παρελθοντική τελετουργική και μεταφυσική διάθεση της ''επαναφοράς'' της ... στην μνήμη μας».
Η Σοφία Δατσέρη κρατάει την μυθοπλασία που της δίνει η λογοτεχνία, την αποδίδει ζωγραφικά και πολλές φορές της αρέσει να συνεχίζει την ιστορία από το σημείο που την άφησε ο συγγραφέας. Έτσι κάνει στο έργο της «Καβάφης και Οδυσσέας». Η ίδια λέει: «Αν η απτή πραγματικότητα μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο έμπνευσης, πόσο μάλλον η λογοτεχνική απόχρωση αυτής. Η εικαστική απόδοση του λογοτεχνικού λόγου αναγκαστικά φέρει μέσα της τον τρόπο που ο εικαστικός διαβάζει το έργο. Άλλωστε ,είναι πρώτα απ' όλα κι ίδιος ένας απλός αναγνώστης. Είναι όμως κι αυτός που θα φωτίσει τις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις ή μπορεί να πει ακόμα κι αυτό που ο ίδιος ο λογοτέχνης δεν μπόρεσε ποτέ να εκφράσει».
Ο Γιώργος Καβούνης μεταφέρει την γεμάτη σύμβολα και άκρως περιγραφική και λεπτομερειακή κοσμοθεωρία / ατμόσφαιρα ρεαλισμού στα έργα του. Στο σχέδιό του "Ο αιώνιος σύζυγος" βασίζεται στο ομώνυμο διήγημα του Ντοστογιέφσκι και εξηγεί ότι « ουσιαστικά, πρόκειται για μια "μετάφραση" μέσα απ' το δικό μου πρίσμα», ενώ για το σχέδιο με τίτλο "Ο τοίχος της απιστίας" επίσης ορίζει ότι «είναι κι αυτό ξεκάθαρο. Στηρίζεται σ' ένα απόσπασμα από το βιβλίο "Πυραμίδα 67" του Ρένου Αποστολίδη. Το βιβλίο έχει να κάνει με τον Εμφύλιο, όπως τον βίωσε ο συγγραφέας απ' το πεδίο της μάχης. Κορυφαία στιγμή στο αυτοβιογραφικό κείμενο είναι ένας εσωτερικός μονόλογος και μια αναφορά του συγγραφέα (όντας άθεος/αγνωστικιστής) στο θέμα της πίστεως».
Ο Γιώργος Καρακάσογλου «εικονοποιεί» τρεις μεταμορφώσεις απ'το «Τάδε έφη Ζαρατούστρα» του Νίτσε και το ποίημα «Σήμερα» του Μάκη Τσίτα απ'το Ποιητικό Ημερολόγιο του 2011 των εκδόσεων Ιωλκός. Ο ζωγράφος προβληματίζεται για το «αν υπάρχει κάποια συνταγή δημιουργίας, χωρίς αυτό να σημαίνει πως ο καθένας δεν έχει τους τρόπους του. Στη περίπτωση των τριών μεταμορφώσεων του μύθου του Ζαρατούστρα, τα στοιχεία ήταν όλα εκεί. Μου πόζαραν κι εγώ έπρεπε να τα στήσω σε μια σύνθεση, θέτοντας σε λειτουργία αυτούς τους τρόπους.
Στην περίπτωση του ποιήματος τα πράγματα ήταν πιο ελεύθερα. Αυτοί οι τρεις στίχοι «Σήμερα δε θα γράψω ποίημα/Σήμερα δεν υπάρχει λόγος να γράψω ποίημα/Σήμερα είμαι ευτυχισμένος» μου έδωσαν μια διαφορετική οπτική στη κλασική υπαρξιακή σχέση μεταξύ δημιουργίας και θανάτου.
Νομίζω πώς περισσότερο υπογραμμίζω τα κείμενα αυτά, παρά φιλοδοξώ να επηρεάσω κάποιον που θα τύχει να τα δει. Ίσως στην περίπτωση του ποιήματος του Τσίτα ξεφεύγω λίγο της υπογράμμισης, προσθέτοντας κάτι που ούτως ή άλλως το ποίημα υπονοεί. Μάλλον αναγκαίο, λόγω των διαφορών μεταξύ ποιητικής και ζωγραφικής έκφρασης».
Η Ιωάννα Καφίδα αντιλαμβάνεται το εγχείρημα ΛΕΞΕΙΣ & ΧΡΩΜΑ ως εξής: «Ένας λογοτέχνης και ένας ζωγράφος ξεκινούν και οι δύο από το όνειρο και από το σημείο που ο καθένας είναι ταγμένος. Η εικόνα βοηθά την αμεσότερη επικοινωνία και έρχεται όχι για να βυθίσει τον άνθρωπο στην σιωπή και την απομόνωση, αλλά για ν' αποκαλυφθεί ο" άλλος τρόπος" που υπάρχει όταν είμαστε ανοιχτοί σ' αυτόν, ώστε να σπάσουν τα όρια και ν' απογυμνωθεί η ψυχή. Η αξία της εικόνας μπορεί να είναι μυστηριακή, να μας δείχνει την αθέατη πλευρά της πραγματικότητας.Έτσι, πλουτίζεται και ο λόγος και δημιουργείται μια νέα πραγματικότητα. Και αυτή η αναζήτηση της νέας πραγματικότητας και επικοινωνίας είναι δύσκολο να έρθει όταν απουσιάζει η αγωνία δημιουργίας για έναν νέο χώρο,νέο σχήμα τα οποία να βασίζονται πάνω στην καλλιτεχνική παράδοση και όχι σε επαναλαμβανόμενα πρότυπα και μορφοποιημένη έκφραση τέχνης. Διότι τελικά,υπάρχει και αυτός ο "άλλος τρόπος" της πηγαίας και αυθεντικής εικόνας με τον οποίο μπορούμε να επικοινωνήσουμε».
Η Βασιλική Κοσκινιώτου παρουσιάζει ένα τρίπτυχο που το ονομάζει 'τρία στιγμιότυπα αγάπης', αποτελούμενο από τρία μικρά έργα σε χαρτί με λαδοπαστέλ και γραφές από μολύβι ή παστέλ, χαρακτηριστικά της εικαστικής της δουλειάς εν γένει. Τα αποσπάσματα στα δύο από τα τρία έργα είναι δικά της 'στιχουργήματα' ενώ στο μεσαίο έργο της έκθεσης με τον τίτλο 'l amour c est comme le jour...' είναι γραμμένοι δυο στίχοι από ένα παλιό γαλλικό τραγουδάκι. Η ίδια τάσσεται υπέρ της έμπνευσης «που έτσι κι αλλιώς προσφέρει η πλούσια παγκόσμια παραγωγή των τεχνών του λόγου αλλά και των σύνθετων με το λόγο τεχνών όπως το θέατρο και ο κινηματογράφος, ή οι γοητευτικές μορφές μεγάλων δημιουργών. Η λέξη, η φράση, ο στίχος ή ένα ολόκληρο απόσπασμα από ένα ποίημα ή και πεζό, αποτελεί πολύ συχνά την γενεσιουργό αιτία και αφορμή για την δημιουργία του έργου». Και μάλιστα τα ίδια τα γράμματα, τα βλέπει πολλές φορές «σαν άλλα εικαστικά σημεία, σήματα, ενώ η ίδια η γραφή δίνει ένα υπέροχο κάποτε σχέδιο».
Ο Θανάσης Ραχούτης ζωγραφίζει το πορτρέτο του Charles Bukowski, με τη φράση "A DIRTY OLD MAN" γιατί «ο Charles Bukowski αποτελεί ο ίδιος τον πιο χαρακτηριστικό ήρωα των βιβλίων του. Είναι δύσκολο να καταλάβεις αν η τέχνη μιμείται τη ζωη ή το αντίστροφο. Θεώρησα πως η καλύτερη και πιο χαρακτηριστική απεικόνιση του έργου του είναι να ζωγραφίσεις τον ίδιο. Δυσκολεύομαι να σκεφτώ ή να μιλησω για κάποιο βιβλίο του, χωρίς να σκεφτώ το πρόσωπό του. Χωρίς να σκεφτώ έναν πορνόγερο, μεθυσμένο ποιητή. Ο θεατής της έκθεσης που ξέρει το έργο του σίγουρα θα χαμογελάσει και θα νιώσει τρυφερότητα γι' αυτόν τον underground ποιητή, που τα βιβλία του είναι ποτισμένα με ξινισμένη μπύρα, καπνό και τρέλα».
Τέλος, η Κατερίνα Χαδουλού εξηγεί για τα έργα της: «Σαν συλλέκτρια παραδοσιακών ιστοριών, λαικών αφηγήσεων και παραμυθιών από όλο τον κόσμο, πάντα έδειχνα μια αδυναμία στο Ιαπωνικό φολκλόρ,οχι μόνο λόγω της ποικιλίας των πνευματικών, μυθολογικών όντων (yokai) που συναντάμε αλλά και λόγω των μοναδικών ιαπωνικών ξυλογραφιών που συνοδεύουν αυτές τις κατά κύριο λόγο ιστορίες φαντασμάτων. Σε συνδιασμό με την ατμόσφαιρα του παραδοσιακού θεάτρου Νο και τον ασπρόμαυρο ιαπωνικό κινηματογράφο τρόμου("Onibaba"(1964),"Kaidan"(1964),"Kuroneko"(1968) κ.α.),αυτός ο βίαιος,δαιμονικός κόσμος που κυριαρχεί η έννοια της εκδίκησης,οι οιωνοί θανάτου και στον οποίο οι ζωντανοί φαίνεται να είναι οι παρείσακτοι, μου τράβηξε αναπόφευκτα την προσοχή εξαιτίας της ευρηματικότητας του και φυσικά της γοητευτικής και απαράμιλλης ομορφιάς αισθητικής του.Το "Tengu" είναι ένα πλάσμα αυτού του ζοφερού κόσμου,και παρόλο που η ονομασία του παραπέμπει σε σκύλο,στην ιαπωνική παράδοση εμφανίζει ως ανθρωπόμορφο πουλί,οιωνός επικείμενης καταστροφής και θανάτου.Το "Πορτέτο της Σούνκιν" από την άλλη,είναι βασισμένο στην νουβέλα του Τανιζάκι "Τhe Tattooer" και αν και ανήκει στην σύγχρονη ιαπωνική λογοτεχνία είναι ξεκάθαρες οι αναφορές και ο δεσμός με αυτό το αρχαίο, παραδοσιακό Πάνθεον του Κακού».
Ο πλούσιος και πολυποίκιλος κόσμος των δέκα εικαστικών της γκαλερί Καπλανών φαίνεται ότι θα ικανοποιήσει τους λάτρεις πρωτότυπων συνδυασμών μεταξύ τεχνών και γραμμάτων, εικόνας και λόγου. Σπεύσατε λοιπόν, ω θεατές, σε μια έκθεση ζωγραφικής όπου η φαντασία και η παραστατικότητα πρωτοστατεί μέσα από μια πανοραμική εικονογραφία.
ΟΜΑΔΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ – «ΛΕΞΕΙΣ & ΧΡΩΜΑ»
31 Μαρτίου 2015
Γκαλερί Καπλανών 5
Καπλανών & Μασσαλίας
www.kaplanon5.gr
σχόλια