Μια γυναίκα γυμνή, ένας άντρας επίσης γυμνός, τα σώματά τους κατάστικτα από τατουάζ. Σαν παγιδευμένοι και οι δυο τους σε καταπακτή, ψηλαφίζουν με τα χέρια τους το ελάχιστο εμβαδό στο οποίο είναι περιορισμένοι. Προσπαθούν να βρουν διέξοδο ή στηρίζουν τον μικρό αυτό χώρο διαβίωσής τους, ώστε να μην καταρρεύσει. Είναι βράδυ, στο πάρκινγκ της πλατείας Κλαυθμώνος, δίπλα στο Μουσείο της Πόλης των Αθηνών, και οι δυο γιγάντιες μορφές προβάλλονται στο πίσω μέρος του κτιρίου του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» της Καρύτση. Τα χέρια, τα σώματα, οι κινήσεις, εφάπτονται απολύτως επάνω στον ρημαγμένο τοίχο, ο οποίος είναι επίσης κατάστικτος από γκράφιτι. Ο σκηνοθέτης και δημιουργός αυτού του installation-περφόρμανς-χορογραφία μού ομολογεί ότι στο βίντεο τα κορμιά με τα τατουάζ έμοιαζαν περισσότερο «επιθετικά». «Για κάποιον λόγο, τώρα μου φαίνονται περισσότερο ήπια. Δεν καταλαβαίνω πώς έγινε αυτό. Το βρίσκω παράξενο». Μήπως ο καιρός που έχει γλυκάνει; τον ρωτάω. «Ίσως» μου απαντάει, ενώ έχουν μαζευτεί διάφοροι που αποτυπώνουν τους δύο θεόρατους ερμηνευτές στα κινητά τους.
Μετά από ολιγοήμερη προβολή των εξαιρετικών STILLS στην πλατεία Κλαυθμώνος μεταξύ 22:00 και 01:00 τη νύχτα, καθώς φαίνεται οι γυμνοί ερμηνευτές ενόχλησαν έναν ιερωμένο ο οποίος έτυχε να περνάει από εκεί, το κατήγγειλε και πέτυχε την αποκαθήλωση τους πριν την προγραμματισμένη ολοκλήρωση του video-performance. Θα λέγαμε ότι εντέλει είναι σαν οι «σύγχρονες» Καρυάτιδες του Βέλγου δημιουργού να «καταπλακώθηκαν» από το οικοδόμημα-σύστημα που με τόση αγωνία, μόχθο και προσπάθεια αγκομαχούσαν κάθε βράδυ να κρατήσουν όρθιο στο ρημαγμένο μεσότοιχο του «Παρνασσού». Ας ελπίζουμε ότι οι υπέροχες γιγάντιες μορφές του Βέρντονκ θα επιστρέψουν στον τοίχο στον οποίο ανήκουν και το έργο τέχνης θα αποκατασταθεί...
Οι άνθρωποι προβάλλουμε τα αισθήματά μας επάνω σε αντικείμενα και σε μηχανές. Παραδείγματος χάρη, τα παιδιά παίρνουν στο κρεβάτι αγκαλιά το αρκουδάκι τους γιατί είναι ο καλύτερος τους φίλος. Προβάλλουν όλα τους τα αισθήματα επάνω του. Διαθέτουν ειλικρινή και πολύ προσωπικά αισθήματα γι'αυτό. Όπως πολλοί άνθρωποι που φεύγοντας για τη δουλειά τους και ξεχνάνε το κινητό τους.
Ο Κris Verdonck, είναι Βέλγος σκηνοθέτης φλαμανδικής καταγωγής. Ξεκίνησε από την αρχιτεκτονική, την οποία εγκατέλειψε γρήγορα και σπούδασε θέατρο. Όταν αποφοίτησε, σκηνοθέτησε έργα των Φασμπίντερ και Χάινερ Μίλερ, αλλά και αυτό δεν τον ικανοποιούσε πάρα πολύ. «Δεν το χαιρόμουν και τόσο. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορείς να σκοτώσεις έναν ηθοποιό στη σκηνή. Μια χαρά πεθαίνουν κάθε βράδυ, αλλά δεν μπορείς να τους σκοτώσεις! Έψαχνα για λίγη πραγματικότητα στη σκηνή, πράγμα αδύνατο, κι έτσι κατέληξα να πειραματίζομαι με μηχανές και αντικείμενα. Παρ' όλα αυτά, αν τα κατέστρεφα την ώρα του έργου, το κοινό θα αντιδρούσε συναισθηματικά» λέει....
— Θα λέγαμε ότι οι σκηνοθεσίες σου είναι περισσότερο installations;
Ύστερα από 20 χρόνια που κάνω αυτήν τη δουλειά, δεν έχω καταλήξει πώς αλλιώς μπορώ να την πω. Η βάση της δουλειάς μου βρίσκεται μεταξύ του installation και της περφόρμανς. Αλλά είναι και θέατρο και χορός. Συνέχισα να κάνω installations με ηθοποιούς και να τους βάζω στα μουσεία, περφόρμανς στις οποίες οι ηθοποιοί αναμειγνύονται με τις μηχανές.
— Δεν βρίσκεις τις μηχανές άψυχες;
Αυτή είναι η δουλειά μου, να βάζω όσο γίνεται περισσότερη ψυχή στις μηχανές. Πάντως, διαπίστωσα ότι και όταν κάνω αυτές τις περφόρμανς με μηχανές, ο κόσμος αντιδρά το ίδιο.
— Αλλά μπορείς να σκοτώσεις μια μηχανή, όχι έναν ηθοποιό.
Σωστά.
— Ταυτίζονται οι άνθρωποι με τις μηχανές;
Οι άνθρωποι προβάλλουμε τα αισθήματά μας επάνω σε αντικείμενα και μηχανές. Παραδείγματος χάρη, τα παιδιά παίρνουν στο κρεβάτι αγκαλιά το αρκουδάκι τους γιατί είναι ο καλύτερός τους φίλος. Προβάλλουν όλα τους τα συναισθήματα επάνω του. Όπως πολλοί άνθρωποι που αν, φεύγοντας για τη δουλειά, ξεχάσουν το κινητό τους σπίτι, αγχώνονται.
— Εκεί έχει να κάνει με την επικοινωνία με τους άλλους.
Ναι. Όταν σε μια μάχη ο Urdu των «Starwars» χάνει τη ζωή του, οι θεατές στενοχωριούνται πολύ. Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά σε παιδιά και ηλικιωμένους. Η σχέση μας με τις μηχανές είναι πολύ συγκεκριμένη και είναι κάτι που με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Έχω ένα ρομπότ που πηδάει συνεχώς και χορεύει, μια ακόμα περφόρμανς-installation.
— Τι τίτλο έχει;
«Dancer no 3». Ο κόσμος γελάει δυνατά, ενώ το ρομπότ συνεχίζει μέχρι που πέφτει και τότε όλοι λένε «το καημένο» κι έτσι σηκώνεται και αρχίζει πάλι να πηδάει, το γέλιο συνεχίζεται και το όλο πράγμα είναι χαριτωμένο. Ο κόσμος προβάλλει τα αισθήματά του στο ρομπότ και διασκεδάζει με αυτό.
Σου έχουν κάνει κριτική που αντικαθιστάς ανθρώπους με μηχανές;
Φυσικά και γίνεται κριτική. Η σχέση των ανθρώπων με τις μηχανές είναι πολύπλοκη διεθνώς. Λόγου χάριν, οι μηχανές αυτοκινήτων είναι ένας πανέμορφος, εξαιρετικά κατασκευασμένος μηχανισμός, σπουδαίος. Το ακόμα σημαντικότερο είναι ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο κατά τον 20ό αιώνα. Το μειονέκτημά τους είναι ότι προκαλούν τρομερή μόλυνση. Σε όλα τα πράγματα υπάρχει πάντα η θετική και η αρνητική πλευρά. Τώρα χρειαζόμαστε νέες μηχανές για να αντιμετωπίσουν τη μόλυνση. Ψάχνουμε καινούργιες και καθαρές λύσεις, αλλά δεν σκεφτόμαστε σε βάθος χρόνου. Ποιος ξέρει αν μια ανακάλυψη θα υπάρχει κι αργότερα!
— Αυτή είναι η δική σου κριτική, χρησιμοποιώντας μηχανές;
Κάτι θετικό, από πολιτική άποψη, είναι ότι στο καπιταλιστικό και νεοφιλελεύθερο σύστημα που ζούμε, μπορούμε να αντικατασταθούμε. Μπορούμε και το θέλουμε. Δεν είμαι υπέρ ούτε κατά, αλλά νομίζω ότι θα συμβεί.
Λατρεύω τα γκραφίτι της Αθήνας. Αν οι άνθρωποι με τα τατουάζ τους γράφουν την ιστορία τους επάνω στα σώματά τους, αυτό κάνει μια πόλη με τα γκραφίτι.
— Αυτό είναι ένα μεγάλο θέμα. Η παραγωγή έχει ήδη αντικατασταθεί από μηχανές.
Αυτό έχει λήξει. Είναι τρομερό, αλλά θα συνεχίσουμε να το κάνουμε.
— Ακόμα και η σεξουαλικότητα, το πιο ευαίσθητο θέμα των ανθρώπων έχει αντικατασταθεί εν μέρει από μηχανές.
Όλα έχουν αντικατασταθεί, παραγωγή, σεξουαλικότητα... Αυτός είναι ο πυρήνας της δουλειάς μου και το περίεργο στην όλη υπόθεση είναι οι αντιδράσεις. Έβαλα σε ένα μουσείο μια μηχανή αυτοκινήτου V6Alfa Romeo η οποία δούλευε μόνη της για μισή ώρα, προκαλώντας φωτιές. Σταματούσε και μετά από λίγο ξεκινούσε από την αρχή. Ένας από την Greenpeace μου έγραψε πως ήταν αισχρό το ότι ένας καλλιτέχνης μολύνει έναν μουσειακό χώρο. Τον ρώτησα αν γνωρίζει πόσα αυτοκίνητα κάνουν το ίδιο στους δρόμους. Ήταν να εκτεθεί σε μουσείο στο Λονδίνο και επειδή είχαν αυστηρά μέτρα ασφαλείας χρειαζόντουσαν φύλακες με μάσκα και πυροσβεστήρες. Υπάρχουν εκατομμύρια μηχανές έξω, στους δρόμους της πόλης, και η δικιά μου χρειαζόταν ειδικούς όρους ασφάλειας. Και ο κόσμος σοκάρεται... Ξεχνάνε τη σχέση τους με τις μηχανές;
Ίσως μόνο σε μια συνθήκη σαν τη δικιά σου συνειδητοποιούν το κακό που προξενεί το αυτοκίνητο.
Υπάρχει ένα υπέροχο μικρό δοκίμιο του Κλάιστ για το κουκλοθέατρο. Ένας διάλογος μεταξύ ενός κουκλοπαίχτη κι ενός χορευτή μπαλέτου για την ομορφιά της κίνησης, την κομψότητα ενός αντικειμένου εν κινήσει. Ο χορευτής ομολογεί ότι αυτός είναι ο στόχος του, να καταφέρει τη φυσική κίνηση της μαριονέτας σε συνδυασμό με τον αυθορμητισμό της.
— Αυτό σε ενέπνευσε;
Είχα ήδη αρχίσει τους πειραματισμούς μου, αλλά επιβεβαίωσε τις επιλογές μου. Αν το καλοσκεφτείς, ζηλεύουμε τις μηχανές που μπορούν, ας πούμε, να κάνουν αριθμητικές πράξεις γρηγορότερα από εμάς.
— Και μειώνουν τις ικανότητες μας.
Αυτή είναι η σκοτεινή πλευρά. Μου αρέσει να παίζω πάντα με τη θετική και την αρνητική πλευρά των πραγμάτων. Χωρίς να παίρνω θέση, θέλω να δείχνω στους ανθρώπους τη ρήξη σε αυτήν τη σχέση. Εκεί βασίζεται όλη μου η δουλειά.
— Έχεις αντικαταστήσει λοιπόν τους ηθοποιούς με μηχανές σε όλα σου τα πρότζεκτ;
Όχι απαραίτητα, αλλά μερικές φορές οι μηχανές απαρτίζουν το 80% μιας παράστασης. Στην παράστασή μου «End», τέσσερα αντικείμενα-μηχανές αναμειγνύονταν με ηθοποιούς και κινούνταν συνεχώς, καθώς μπαινόβγαιναν στη σκηνή.
— Τι έχει μεγαλύτερη σημασία για σένα; Ο φωτισμός, η σκηνογραφία, οι μηχανές;
Όλα έχουν ισότιμη σχέση για μένα. Σκέφτομαι ένα θέατρο σαν μια μηχανή ονείρου. Ολόκληρος ο μηχανισμός ενός θεάτρου έχει γίνει γι' αυτό. Ένας σκοτεινός χώρος παραγωγής ονείρου.
— Ο τίτλος End παρέπεμπε στο θάνατο;
Φυσικά. Έχω ιδιαίτερη σχέση με τον Μπέκετ. Ήταν ένα κείμενο για όλες τις συμφορές που έχει προκαλέσει ο άνθρωπος: πολέμους, γενοκτονίες, καταστροφές. Επρόκειτο για μαρτυρίες σε μορφή μονολόγου.
— Η ανθρώπινη μοίρα.
Αυτό εννοώ όταν λέω ότι δεν μπορούμε να σταματήσουμε να μηχανοποιούμε τον κόσμο. Ότι θα ολοκληρώσουμε την μηχανοποίησή του, επειδή είμαστε ικανοί γι' αυτό.
— Όλη σου η δουλειά έχει πολιτικό χαρακτήρα;
Ναι. Η τελευταία μου δουλειά που είχε τίτλο «Άτιτλο» ήταν για τους εργαζόμενους φτωχούς. Στο μέλλον η πλειονότητα στην Ευρώπη θα είναι φτωχοί, παρόλο που θα εργάζονται. Γιατί έχουμε ανάγκη από σκλάβους, όπως η Κίνα, από εργάτες με μισθούς κάτω από τον μέσο όρο.
— Ας μιλήσουμε και για τα Stills. Χορός, installation, video, performance.
Τα πρώτα «Stills» τα έκανα στη Ρώμη. Μου ζήτησαν να προβάλω εικόνες επάνω σε κτίρια της περιόδου του Μουσολίνι. Πήγα στην περιοχή EUR, ένα μεγαλεπήβολο φασιστικό σχέδιο με 15 κτίρια που κάποτε ήταν γραφεία και σήμερα έχουν μετατραπεί σε διαμερίσματα. Θα πρόβαλλα εικόνες επάνω σε ένα σύμβολο του πιο σκληρού και άκαμπτου συστήματος. Σκέφτηκα τις Καρυάτιδες, ανθρωπόμορφες φιγούρες που συγκρατούν ένα βαρύ κτίριο, που σήμερα θα μπορούσε να συμβολίζει το σύστημα. Αποφάσισα να κάνω τις δικές μου Καρυάτιδες. Ένας άντρας και μια γυναίκα, κουρασμένοι, επιθυμούν να συγκρατούν το σύστημα, το στηρίζουν παγιδευμένοι. Έχουν εξουθενωθεί, αλλά συνεχίζουν. Όπως όλοι μας, δεν ξέρουμε γιατί συνεχίζουμε... Η έκπληξη ήταν ότι όλο αυτό λειτούργησε. Σε μια κλίμακα 24x30 μέτρα.
— Είχες αντιδράσεις;
Την ωραιότερη! Μια καλόγρια πέρασε κι άρχισε να με βρίζει που υποβάλλω σε βασανιστήρια τους ανθρώπους. Όταν τη ρώτησα αν ήξερε την ιστορία του κτιρίου, έκανε τη σύνδεση κι έβαλε τα κλάματα.
— Οι Καρυάτιδες σου στην Αθήνα έχουν πολλά τατουάζ.
Βιντεοσκόπησα εξαρχής το πρότζεκτ της Αθήνας. Λατρεύω τα γκράφιτι της πόλης. Αν οι άνθρωποι με τα τατουάζ τους γράφουν την ιστορία τους επάνω στα σώματά τους, αυτό κάνει και μια πόλη με τα γκράφιτι. Και στην προβολή της πλατείας δεν είναι μόνο τα σώματα των ηθοποιών μου που έχουν τατουάζ αλλά και ο τοίχος. Τα γκράφιτι είναι τα τατουάζ της πόλης.
Info:
FFF | Kris Verdonck: Stills
21-31 Μαΐου 2015
22:00-1:00 Εκτός Στέγης
Οι προβολές πραγματοποιούνται στη Σίνα 8 και Βησσαρίωνος συνεχίζονται κανονικά.
σχόλια