Γυναίκες με δύναμη, που ενώ έχουν κουραστεί, δεν χάνουν ποτέ το χαμόγελο τους, ίσως να είναι και το μόνο όπλο που διαθέτουν. Καθημερινά ζουν με τον φόβο των άλλων, εκείνων που νομίζουν ότι είναι ανώτεροι, που ένα ειρωνικό μειδίαμά τους αρκεί για να σβήσει κάθε ίχνος σεβασμού. Πηγαίνοντας προς τα γραφεία της «Ένωσης Αφρικανών Γυναικών», στους πρόποδες του Λυκαβηττού αναρωτιόμουν πόσο κουράγιο χρειάζεται για να ξεπεράσεις το αίσθημα ότι δεν ανήκεις πουθενά, πως όπου και αν πηγαίνεις είσαι ένας ξένος. Σε ένα τραπέζι με μερικές καρέκλες, περιτριγυρισμένοι από βιβλία και αφίσες, καθίσαμε με τις Esther Eko, Click Ngwere, Άουα Σανκό και Lauretta Macauley για να συζητήσουμε για τις δύσκολες ανηφόρες της ζωής.
Η Άουα Σανκό είναι 25 χρόνια στην Ελλάδα. Ήρθε από την Σιέρα Λεόνε για μια καλύτερη ζωή. «Στην Αφρική δεν μπορούσες να ζήσεις, ήταν όλα πολύ ακριβά και μέλλον δεν υπήρχε. Όταν πρωτοήρθαμε στην Ελλάδα ο κόσμος δεν είχε ρατσισμό αλλά ταυτόχρονα δεν είχε συνηθίσει να βλέπει μαύρους. Μας κοίταζαν στο δρόμο, μας έπιαναν να δουν αν ξεβάφουμε. Τα παιδιά έλεγαν στις μανάδες τους 'κοίτα μια μαύρη', έβλεπαν αν έχεις δόντια... Θυμάμαι συγκεκριμένα μια γριά να με πιάνει και να με κοιτάζει ρωτώντας 'από πού είμαι' και της απαντώ 'από την Αφρική'. 'Έχετε σπίτι εκεί;', 'όχι' της λέω 'στα δέντρα κοιμόμαστε'. Απίστευτα πράγματα. Απ' την αρχή δούλευα σε σπίτια, αφού πουθενά αλλού δεν σε προσλαμβάνουν».
Παντού σε βλέπουν και ακούς να λένε «να φύγετε, μας έχετε καταστρέψει, μας παίρνετε τις δουλειές». Όλοι νομίζουν ότι είμαστε παράνομοι, αφού αυτά ακούν συνέχεια.
Την ρωτώ να μου πει τι έχει αλλάξει από τότε. «Ίσως η κρίση να είναι η μεγάλη αιτία που έχει αυξηθεί ο ρατσισμός. Μας βλέπουν σαν να ήρθαμε να πάρουμε κάτι από εσάς, δεν ξέρω όμως γιατί το πιστεύουν. Έχουμε παιδιά που γεννήθηκαν και ζουν στην Ελλάδα εδώ και 30 χρόνια και βρίσκουν δικαιολογίες ότι τους παίρνουμε τις δουλειές. Ποιες δουλειές τους παίρνουμε;
Ήταν μια μέρα στην Αχαρνών και βλέπω αστυνομία. Μου φωνάζει μια κυρία να μην προχωρήσω γιατί ήταν Χρυσαυγίτες, μπαίνω σε ένα μαγαζί και κάθομαι περιμένοντας πότε θα μπορέσω να φύγω. Πάντα πλέον όταν πηγαίνω κάπου το βράδυ και βλέπω παρέες με κουκούλες φοβάμαι και λέω 'μήπως είναι αυτοί' και μου επιτεθούν;'
Το μέλλον το έχω φανταστεί εδώ στην Ελλάδα, αφού στην χώρα αυτή έχω δώσει τα καλύτερά μου χρόνια. Πού να πάω; Αν γυρίσω στην πατρίδα μου, είμαι και για αυτούς μια ξένη. Δεν έχω ξαναπάει ποτέ από τότε που έφυγα. Είναι πολύ περίεργο να μην έχεις πατρίδα και να θεωρείσαι ξένη παντού. Επειδή όμως εδώ γεννήθηκαν και μεγάλωσαν τα παιδιά μου, εδώ έχω ζήσει περισσότερο, για αυτό θα προτιμούσα να με δεχόντουσαν πιο πολύ στην Ελλάδα. Σε αυτή την ηλικία πού να πάω πάλι, πού να ξαναχτίσω την ζωή μου... Τα παιδιά μου δεν έχουν πάει ποτέ στην Αφρική, βλέπουν στην τηλεόραση εικόνες και τους εξηγούμε πως είναι και τι είναι αυτό που βλέπουν».
Στην συνέχεια μιλώ με την Πρόεδρο της Ένωσης των Αφρικανών Γυναικών, την Lauretta Macauley. «Γεννήθηκα στην Σιέρα Λεόνε και βρίσκομαι στην Ελλάδα περίπου 30 χρόνια. Στην Σιέρα Λεόνε η ζωή ήταν πολύ δύσκολη, δεν είχες πρόσβαση ούτε καν στα βασικά είδη πρώτης ανάγκης. Έτσι πήρα την απόφαση να φύγω, αν και ήθελα να πάω στην Αμερική έτυχε να έρθω, λόγω κάποιων φίλων, στην Ελλάδα. Στην αρχή επειδή δεν είχα άδεια παραμονής ξεκίνησα να δουλεύω ως οικιακή βοηθός, μένοντας μέσα στο σπίτι για να μην με πιάσουν. Το 1998 που νομιμοποιήθηκαν οι μετανάστες κατάφερα να βγω και να δουλέψω έξω, μέχρι τότε ήμουν μέσα στο σπίτι που εργαζόμουν. Όχι πως οι δουλειές που έκανα μετά ήταν καλύτερες, καθαρίστρια, φροντίδα ηλικιωμένων.
Θυμάμαι ότι στα πρώτα χρόνια που είχα έρθει στην Ελλάδα δεν γνώριζα ελληνικά και έτσι δεν μπορούσα να αντιληφθώ τι λένε ή αν εκφράζονται ρατσιστικά. Άκουγα από τα μπαλκόνια να λένε «έλα Μαρία, να δεις μια μαύρη». Σήμερα, οι συμπεριφορές έχουν αλλάξει επειδή έχει αλλάξει και η Ελλάδα. Είναι ανάλογες αυτού που ζουν οι άνθρωποι. Παντού σε βλέπουν και ακούς να λένε «να φύγετε, μας έχετε καταστρέψει, μας παίρνετε τις δουλειές». Όλοι νομίζουν ότι είμαστε παράνομοι, αφού αυτά ακούν συνέχεια.
Για παράδειγμα όταν βγαίνει υπουργός στην Ελλάδα και λέει ότι οι μετανάστες έχουν αρρώστια, εγώ πώς μπορώ να προχωρήσω ελεύθερα στο δρόμο; Εμένα μου κοστίζει αυτό, έμπαινα στο λεωφορείο και ο κόσμος έφευγε από δίπλα μου».
Ρωτάω για περιστατικά βίας ή για τις συμπεριφορές που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους και με έντονο θυμό ακούω την Lauretta να μου λέει: «Έχω υποστεί ψυχολογική βία. Να πηγαίνεις σε σπίτι που σε περιμένουν για δουλειά και να καλούν το γραφείο, φωνάζοντας 'γιατί μου στείλατε μαύρη;'. Μέσα στα μέσα μεταφοράς ακούς συνέχεια να σου λένε 'τι κάνετε τόσα παιδιά, εμείς δεν έχουμε να φάμε'. Επιπλέον, θέλω να πω για την ψυχολογική βία που έχουν υποστεί οι γυναίκες που εργάζονται σε οικίες. Όταν μια κοπέλα δουλεύει 20-25 χρόνια σε ένα σπίτι, αισθάνεται ότι είναι η οικογένειά της. Όσο καιρό λοιπόν μένει εκεί θα υπάρχει μια ημέρα που θα πει κάτι ή θα ζητήσει ένα ρεπό. Τότε τα πράγματα αλλάζουν. Εκεί που σε αγκαλιάζουν, ξαφνικά μια τεράστια αντίδραση. Το ίδιο συμβαίνει και στις πολυκατοικίες, θα πει η μία στην άλλη κοίτα εμείς που τις ταΐζαμε τόσο καιρό και έτσι έρχεται η απομόνωση και οι κακοί μετανάστες. Στην αρχή, όταν τα κάνεις όλα, είσαι πολύ καλή, μετά γίνεσαι η κακή μετανάστρια και το αποτέλεσμα ξέρετε ποιο είναι, ότι εγώ χάνω για δεύτερη φορά την οικογένειά μου. Θα σκεφτείς τότε, 'κοίτα δεν είμαι άξια, είμαι μια άχρηστη', παρόλο που δεν έκανες τίποτα λάθος. Αυτό είναι πολύ θλιβερό. Έχουμε γυναίκες που φοβούνται όχι μόνο την ακροδεξιά, αλλά και αυτούς που σε βοηθάνε, γιατί σε στηρίζουν μέχρι ενός σημείου. Όταν αποκτήσεις φωνή ή έχεις κάποια διαφωνία, αμέσως όλα αλλάζουν. Εμείς το μόνο που ζητάμε είναι να ενταχθούμε στην κοινωνία και να βγούμε από τον κύκλο μας».
Στην συζήτηση παρεμβαίνουν και οι Esther Eko και Click Ngwere. «Πας να νοικιάσεις ένα σπίτι, παίρνεις τηλέφωνο και δεν έχουν καν την υπομονή να σε ακούσουν ή να σε καταλάβουν, κατευθείαν 'δεν μιλάς καλά ελληνικά, δεν θέλουμε ξένους, από πού είσαι;' και το κλείνουν αμέσως.
Ξέρετε το περίεργο ποιο είναι, ότι εκεί που μας αντιμετωπίζουν με τον καλύτερο τρόπο είναι στα νοσοκομεία, προσέξτε, όχι οι δημόσιοι υπάλληλοι, αναφέρομαι στους γιατρούς. Εκεί δεν έχουμε βιώσει ποτέ ρατσισμό, αντίθετα με τους υπαλλήλους, που μας συμπεριφέρονται με τον χειρότερο τρόπο.
Είναι λογικό, έχουμε πρόβλημα με την γλώσσα, αλλά ειδικά όταν βλέπουν μαύρους, αποκτούν νεύρα πολλά και πάντα μας λένε ότι έχουν στάση εργασίας».
Θέλουμε ο κόσμος να μην ακούει μόνο τον γείτονα, αλλά να προσπαθήσει να μας πλησιάζει και να ξέρουν ότι δεν είμαστε εγκληματίες. Είδατε, και σε σας πλέον έχει αυξηθεί η μετανάστευση, θα θέλατε, λοιπόν, να αντιμετωπίζουν το ίδιο και τα παιδιά σας;
Η Άουα, αναφέρει ένα περιστατικό: «Έχω πάει στο ΙΚΑ, με το βιβλιάριο μου, με κοιτάζει μια νοσηλεύτρια με ένα βλέμμα απίστευτα υποτιμητικό και μου λέει 'εσύ είσαι αυτή εδώ' και της απαντώ και εγώ, 'όχι'. Τι να κάνω; Αμέσως η ταμπέλα που σε βάζει στο χαμηλότερο σημείο. Μετά βλέπω ότι ένας άλλος δεν γράφει το όνομά μου σωστά, του το λέω και αυτός φωνάζοντας μου λέει εγώ έτσι θα το γράψω. Του απάντησα αν την αδερφή σου την έλεγαν Κατερίνα, θα την έγραφες Καταρίνα; Ξέρετε ότι πολλοί μετανάστες φοβούνται να πάνε μόνοι τους στο νοσοκομείο και πάνε παρέα με άλλους για να αισθάνονται μια ασφάλεια».
Ζητώ να μου πουν για τα θύματα του trafficking, ένα θέμα με πολλές προεκτάσεις και αρκετά μυστικά. «Τους κάνουν πλύση εγκεφάλου, τους απειλούν ή τους κάνουν βουντού. Το χειρότερο όμως είναι οι απειλές που δέχονται, ότι αν δεν κάνουν αυτά που τους λένε, θα αρχίσουν να σκοτώνουν τους συγγενείς τους στην Αφρική. Δεν έρχονται καν σε εμάς, μόνο μια κοπέλα καταφέραμε και σώσαμε. Ήρθε εδώ, την πήγαμε σε μια άλλη οργάνωση που είχε ξενώνα μέχρι να γίνει το δικαστήριο και να μπουν τελικά οι δουλέμποροι στην φυλακή. Όμως το κύκλωμα που ήταν έξω την κυνηγούσε συνεχώς. Φυσικά εμείς δεν είχαμε παρουσιαστεί στο δικαστήριο. Όλοι φοβόμασταν, η κοπέλα έφυγε τελικά σε άλλη χώρα, αφού στην Ελλάδα δεν υπάρχει ασφάλεια σε θύματα του trafficking, σε αφήνουν στην τύχη σου».
Τις ρωτώ τι έχει περισσότερο σημασία για αυτές ή τι όνειρα κάνουν και με ένα χαμόγελο αμηχανίας μου απαντούν. «Για εμάς σημασία έχει να ανοίξουν οι πόρτες των ανθρώπων, να καταφέρουμε να βγούμε από το κύκλο μας. Θέλουμε ο κόσμος να μην ακούει μόνο τον γείτονα, αλλά να προσπαθήσει να μας πλησιάζει και να ξέρουν ότι δεν είμαστε εγκληματίες. Είδατε, και σε σας πλέον έχει αυξηθεί η μετανάστευση, θα θέλανε, λοιπόν, να αντιμετωπίζουν το ίδιο και τα παιδιά τους; Είναι λυπηρό που πρέπει να είσαι πάντα το καλό παιδί, να σε πατάνε και να μην μιλάς και πάντα η αγάπη να έχει όριο.
Τα όνειρά μας είναι να μπορέσουμε να αλλάξουμε την κοινωνία και τις συμπεριφορές, να μπορέσει να υπάρξει διάλογος, πριν μας καταδικάσουν. Να μου δώσεις το κλειδί για να ενταχθώ στην κοινωνία γιατί δυστυχώς, βλέπουμε ότι θα είμαστε 50- 60 ετών και θα περιμένουμε στην ουρά για να αλλάξουμε την άδεια παραμονής μας.
Κλείνοντας, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι απόψεις της κ. Κατερίνας Σίσκου, η οποία είναι υπεύθυνη για το πρόγραμμα «Αόρατη βία- βγες από τον κύκλο». Όπως επισημαίνει «το πρόγραμμα είναι ένα σχέδιο δράσης που υποστηρίζεται από την Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων. Αφορά τις γυναίκες μετανάστριες που βιώνουν την βία, όχι μόνο σε οικογενειακό επίπεδο, αλλά σε επαγγελματικό και κοινωνικό. Προσπαθούμε λοιπόν να βγάλουμε αυτές τις γυναίκες από την αόρατη βία, από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις.
Για να γίνει πράξη αυτό το πρόγραμμα, είχε ως προϋπόθεση την πρόσληψη ενός ανέργου. Εγώ λοιπόν, είμαι η άνεργη που με προσέλαβε η «Ένωση Αφρικανών Γυναικών». Όταν ήρθα εδώ στην αρχή υπήρχαν κουρτίνες παντού και η πόρτα ήταν κλειστή. Τώρα έχει την σημασία ότι η πόρτα είναι ανοικτή και οι κουρτίνες έχουν βγει. Νιώθουν ότι έχουν ανθρώπους που είναι δίπλα τους, αλλά και που τους κρίνουν όπου χρειάζονται. Έμαθα πολλά πράγματα εδώ μέσα και το πιο σημαντικό είναι να τους κάνεις να ξεπεράσουν τον φόβο τους. Πάντα σε εποχές οικονομικής κρίσης πρέπει να βρούμε τους αποδιοπομπαίους τράγους και αυτοί είναι οι μετανάστες. Εγώ ελπίζω πάρα πολύ, θεωρώ ότι η κρίση θα μας κάνει καλό, ίσως βρούμε την ανθρωπιά μας που έχουμε χάσει».
Στο τέλος της συζήτησής μας, η Κατερίνα μου εξήγησε τον λόγο που οι Αφρικανές κάνουν πολλά παιδιά. «Επειδή έχουν την νοοτροπία ότι τα παιδιά τους πεθαίνουν, όπως στην χώρα τους και δεν συνειδητοποιούν ότι έρχονται σε μια χώρα που έχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, έτσι συνεχίζουν να κάνουν πολλά παιδιά. Όπως μου είπε και η Lauretta, «ποτέ στην Αφρική δεν κοιμάσαι μόνη σου, αφού ακούς το κλάμα και τις κραυγές μιας μάνας που έχει χάσει το παιδί της».
Φεύγοντας, δεν μπορείς παρά να σκεφτείς τα λόγια του Νέλσον Μαντέλα, όταν είχε πει ότι «το να είσαι ελεύθερος δεν σημαίνει απλά να απελευθερώσεις κάποιον από τις αλυσίδες του, αλλά να ζεις κατά ένα τρόπο που σέβεται και ενισχύει την ελευθερία των άλλων».
σχόλια