Όταν διάβασα τις κακές κριτικές για την «Οδύσσεια» του Ρόμπερτ Γουίλσον, πείστηκα ότι η παράσταση θα μου άρεσε τρομερά. Ειδικότερα, όταν απέρριψαν την προσήλωση στην αισθητική, επικαλούμενοι την κατάντια του κέντρου της πόλης. Ωστόσο, αυτή η κατάντια είναι μεταξύ άλλων το αποτέλεσμα της αισθητικής τυφλότητας. Αν είχαμε την ικανότητα να προσηλωθούμε στην αισθητική, η χώρα θα ήταν αλλιώτικη. Πρόκειται για ικανότητα και μάλιστα διόλου αφηρημένη: μου φαίνεται πως η αισθητική έπεται μόλις της ηθικής.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η «Οδύσσεια» είναι ο Ρόμπερτ Γουίλσον. Οι υπόλοιποι συντελεστές, πλην ορισμένων εξαιρέσεων, είναι απλώς διεκπεραιωτές που αναγράφονται στο πρόγραμμα της παράστασης προσχηματικά. Ο Γουίλσον έχει σκηνοθετήσει όχι μόνον μακροσκοπικά, αλλά και μικροσκοπικά. Αν μπορούσε, θα σκηνοθετούσε και τον στατικό ηλεκτρισμό. Οι ηθοποιοί αποστερήθηκαν από τη γνώση τους· δεν τους απέμειναν παρά μόνο το σχήμα του σώματος, η γυαλάδα των ματιών και το βράγχος της φωνής τους. Έτσι, δεν τίθεται ζήτημα πνευματικό, μα βιολογικό: πόσο τα μάτια είναι σκοτεινά, πόσο η φωνή ερεβώδης. Γι' αυτό, η Μαρία Ναυπλιώτου είναι καθηλωτική - όχι ως ηθοποιός, μα ως πλάσμα. Γι' αυτό, μέτριοι και καλύτεροι ηθοποιοί ισοπεδώνονται στο επίπεδο του «καλού».
Φαίνεται παράδοξο πώς καλύτεροι ηθοποιοί δέχθηκαν να θυσιαστούν, να δαμάσουν τις ικανότητές τους. Ασφαλώς, επειδή παρατηρείται παραδοξότητα, δεν σημαίνει ότι αυτή όντως υπάρχει. Κανείς ηθοποιός δεν θυσιάστηκε - όλοι έδειξαν εμπιστοσύνη στην προσήλωση στην αισθητική. Ή, έστω, στον μεγαλώνυμο σκηνοθέτη: ένα εκατομμύριο φαν του Έλβις δεν μπορεί να σφάλλουν. Και το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ήταν η ανταμοιβή τους.
Παρότι πολύωρη, η παράσταση ήταν σφιχτότερη από οποιαδήποτε άλλη Οδύσσεια έτυχε να δω. Θεωρώ πως του Ομήρου του έλειπε ένας καλός editor. Στους περισσότερους συγγραφείς λείπει. Η θεατρική διασκευή είναι το αποτέλεσμα ενός συμπαθητικού editing του ομηρικού κειμένου, που σε ό,τι με αφορά θα μπορούσε να είναι ακόμη βαθύτερο.
Και επιστρέφω στην αισθητική - την οποία, στην πραγματικότητα, δεν άφησα ποτέ. Η προσήλωση σ' αυτήν, η αισθητική αυστηρότητα, δεν συνεπάγεται συναισθηματική αυχμηρότητα. Αν αποδέχεται κανείς μια τέτοια σκέψη, είναι γιατί δεν έχει κλάψει ποτέ μπροστά σε έναν πίνακα ζωγραφικής· και ποτέ φύλακας μουσείου δεν του έχει προσφέρει διπλωμένο μαντήλι από λευκό μαλλί.
σχόλια