Όλο και περισσότερες φωνές ακούγονται, οι οποίες αναρωτιούνται για τους λόγους που εδώ και έναν, τουλάχιστον, χρόνο ο αριθμός των προσφύγων που προέρχονται από τη Συρία αυξάνεται συνεχώς και ψάχνουν την αιτία στην μεταναστευτική πολιτική της ελληνικής κυβέρνησης και στα μηνύματα που αυτή τυχόν έστειλε ή ακόμα και στις επιλογές της Μέρκελ, που «άνοιξε τις πόρτες» της Ευρώπης. Βασικό επιχείρημα των αγανακτισμένων Ελλήνων -που προς το παρόν, τουλάχιστον, είναι η μειοψηφία- είναι ότι ο πόλεμος στην Συρία μαίνεται χρόνια, άρα κάτι άλλο είναι αυτό που κάνει όλο και περισσότερους Σύριους να εγκαταλείπουν τη χώρα τους, αλλά και τις γειτονικές της χώρες, αναζητώντας ένα μέλλον στην Ευρώπη.
Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Υπάρχει άραγε μια συνομωσία εποικισμού της Ευρώπης, όπως κάποιοι υποστηρίζουν με σθένος; Είναι οι Σύριοι προδότες της πατρίδας τους και δειλοί, όπως τους καταλογίζουν κάποιοι άλλοι; Ας ρίξουμε μια ψύχραιμη ματιά στις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί και ίσως βρούμε μερικές απαντήσεις για τα κίνητρα των εξαθλιωμένων προσφύγων που ψάχνουν απεγνωσμένα τρόπο να φτάσουν στην Κεντρική Ευρώπη:
1. Ο πόλεμος στη Συρία συνεχίζεται, ακόμα και τώρα που υπάρχει μια εύθραυστη εκεχειρία. Η χώρα είναι κατεστραμμένη, η ζωή εκεί είναι εξαιρετικά δύσκολη με όλες τις δομές κατεστραμμένες και οι άνθρωποι συνεχίζουν να πεθαίνουν, όχι μόνο λόγω των ενόπλων συγκρούσεων αλλά και από την πείνα. Οι κάτοικοι εξακολουθούν να εγκαταλείπουν τη χώρα αλλά οι δυσοίωνες προοπτικές για το μέλλον επηρεάζουν και αυτούς που έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες. Ενώ ο αρχικός σχεδιασμός πολλών Σύριων ήταν να παραμείνουν όσο γίνεται πιο κοντά μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος και να επιστρέψουν με την πρώτη ευκαιρία, σήμερα ανατρέπεται μετά από πέντε και πλέον χρόνια πολέμου. Η καταστροφή των εστιών τους, η ελπίδα που χάνεται και η αυξανόμενη πίεση που υφίστανται στις χώρες φιλοξενίας, τους κάνουν να αναζητήσουν την τύχη τους πιο μακριά, εγκαταλείποντας το όνειρο της επιστροφής.
2. Η ζωή ως πρόσφυγας σε γειτονικές χώρες είναι ανυπόφορη για πολλούς πρόσφυγες, οι οποίοι δεν επιτρέπεται να εργάζονται, με αποτέλεσμα να ζούνε σε όλο και μεγαλύτερη φτώχεια. Αν και εκατομμύρια Σύριων αναζήτησαν καταφύγιο στον Λίβανο, την Ιορδανία, την Τουρκία, την Αίγυπτο και το Ιράκ, σήμερα δεν είναι πλέον σε θέση να συνεχίσουν να πληρώνουν ενοίκιο, ακόμα κι αν πρόκειται για ένα μικροσκοπικό δωμάτιο που μοιράζονται με άλλους. Στις περισσότερες χώρες, οι πρόσφυγες δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στην αγορά εργασίας επισήμως, με αποτέλεσμα, αφού σταδιακά έχουν ξοδέψει όλες τους τις αποταμιεύσεις, να μην είναι πλέον σε θέση να καλύψουν τα βασικά τους έξοδα, ενώ πολλοί έχουν να αντιμετωπίσουν την έξωση από τα στρατόπεδα προσφύγων. Χωρίς κανένα εισόδημα και με τον κίνδυνο της απέλασης αν εργαστούν σε χώρες όπως ο Λίβανος, οι πρόσφυγες δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να αναζητήσουν την τύχη τους αλλού.
3. Δεν υπάρχει αρκετή διεθνής βοήθεια για να στηρίξει τους πρόσφυγες στην περιοχή. Κανονικά, οι πρόσφυγες θα μπορούσαν να στραφούν σε οργανώσεις παροχής βοήθειας, όπως η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, η οποία υλοποιεί πολλά προγράμματα για να τους βοηθήσει να επιβιώσουν. Ωστόσο το μέγεθος του προβλήματος, σε συνδυασμό με τη διάρκειά του έχει σαν αποτέλεσμα να υπάρχει δυσκολία στην ανεύρεση πόρων. Δεδομένων των αυξανόμενων ροών προσφύγων στην Ευρώπη, η Ύπατη Αρμοστεία άρχισε να δέχεται νέες υποσχέσεις των χορηγών για την αύξηση της βοήθειας στις γειτονικές χώρες. Ακόμα κι έτσι, τα χρήματα που έχουν εξασφαλιστεί για τους Σύριους πρόσφυγες είναι τα μισά από τα αναγκαία. Πρόσφατα χιλιάδες πρόσφυγες έχασαν το δικαίωμα σίτισης με τα κουπόνια του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να στραφούν στην επαιτεία ή ακόμα και στην παιδική εργασία για να επιβιώσουν. Πρόβλημα υπάρχει, επίσης, με την υγειονομική περίθαλψη των προσφύγων, με χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα της Ιορδανίας, όπου το 60% των ενηλίκων με χρόνιες παθήσεις αναγκάζονται τώρα να επιβιώσει χωρίς φάρμακα - από 23% το 2014. Η έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης είναι ένας επιπλέον παράγοντας που εξαναγκάζει, πλέον, τους πρόσφυγες σε νέα φυγή.
4. Τα παιδιά μένουν πάρα πολύ καιρό μακριά από το σχολείο. Οι Σύριοι δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση αλλά στην Ιορδανία, την Αίγυπτο, το Λίβανο και την Τουρκία απλά δεν υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για παιδιά από τη Συρία να εκπαιδευτούν. Στην Ιορδανία 90.000 παιδιά από τη Συρία δεν πηγαίνουν σχολείο, ενώ το 20% των παιδιών των προσφύγων εγκατέλειψαν το σχολείο για να εργαστούν. Πολλά κορίτσια εξαναγκάζονται να παντρευτούν σε μικρή ηλικία, απλά για να επιβιώσουν. Ακόμα και στον Λίβανο, όπου η εκπαίδευση για τα παιδιά από τη Συρία είναι δωρεάν, τα έξοδα μεταφοράς είναι απαγορευτικά και τα παιδιά επιλέγουν να χάσουν μαθήματα για να στηρίξουν οικονομικά τις οικογένειές τους. Φέτος, 200.000 παιδιά είναι εκτός εκπαίδευσης, όσο για πανεπιστημιακές σπουδές, κάτι τέτοιο είναι απλά ανέφικτο. Πώς όμως αυτή η χώρα θα μπορέσει να ανοικοδομηθεί μετά τον πόλεμο, όταν οι νέοι άνθρωποι μένουν παντελώς αμόρφωτοι; Τι μέλλον μπορεί να έχουν και πώς θα ζήσουν μια παραγωγική ζωή; Αναζητώντας την απάντηση σε αυτό το ερώτημα, οι οικογένειες παίρνουν τον μακρύ κι επικίνδυνο δρόμο για την Ευρώπη.
5. Οι χώρες της περιοχής που φιλοξενούν τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες, χωρίς ανάλογη διεθνή στήριξη, έχουν επιβάλει νέους περιορισμούς. Αν η Ευρώπη δυσκολεύεται να διαχειριστεί ένα εκατομμύριο πρόσφυγες που έχουν φτάσει στα εδάφη της, είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τι συνεπάγεται για τον μικρό Λίβανο η φιλοξενία αντίστοιχου και μεγαλύτερου αριθμού προσφύγων από τη Συρία, χωρίς οικονομική βοήθεια. Σήμερα, η κυβέρνησή του έχει καταφύγει στην επιβολή νέων κανονισμών που καθιστούν πιο δύσκολο για τους πρόσφυγες από τη Συρία να αποκτήσουν άσυλο. Οι περισσότεροι πρόσφυγες που εγκαταλείπουν τη Συρία γίνονται δεκτοί στον Λίβανο, μόνο αν επιδείξουν ακτοπλοϊκό ή αεροπορικό εισιτήριο για την Τουρκία. Όσοι βρίσκονται ήδη εκεί είναι υποχρεωμένοι να μην εργάζονται και να καταβάλουν περίπου 170 ευρώ ετησίως. Στην Ιορδανία, η κυβέρνηση απαιτεί όλοι οι Σύριοι που ζουν εκτός των στρατοπέδων να βγάλουν νέα έγγραφα για να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες, αλλά το κόστος τους (35 ευρώ) είναι απλά πολύ υψηλό για αρκετούς, ώστε να το αντέξουν οικονομικά.
6. Οι Ευρωπαίοι που υποδέχονταν στην Κεντρική Ευρώπη τους πρόσφυγες με πανό, αγκαλιές και αρκουδάκια ήταν μια εικόνα αρκετά ισχυρή, ώστε να παροτρύνει τους Σύριους να αναζητήσουν την τύχη τους σε χώρες που προσφέρουν ασφάλεια αλλά και πρόσβαση σε εργασία και εκπαίδευση. Το επικίνδυνο ταξίδι και οι τεράστιες αμοιβές των λαθρεμπόρων φαινόταν ότι άξιζαν τον κόπο. Σήμερα, που είναι σαφές ότι η Ευρώπη αλλάζει την πολιτική της, πολλοί είναι αυτοί που επιδιώκουν να προλάβουν το κλείσιμο των συνόρων, συντηρώντας το μεγάλο κύμα φυγής.
Είναι σαφές μετά από όλα αυτά ότι το πρόβλημα είναι πολύ πιο σύνθετο από ό,τι θεωρούν όσοι διακινούν θεωρίες συνομωσίας ή απλά αδυνατούν να αναλύσουν την πραγματικότητα. Ποια είναι όμως η λύση; Σίγουρα το αυτονόητο είναι ότι πρέπει επιτέλους να σταματήσει ο πόλεμος στη Συρία και η διεθνής διπλωματία επιβάλλεται να εξαντλήσει κάθε δυνατή προσπάθεια προς αυτήν την κατεύθυνση. Μέχρι να έρθει αυτή η στιγμή, όμως, είναι αναγκαία η στήριξη από την Ύπατη Αρμοστεία των χωρών που φιλοξενούν τέσσερα εκατομμύρια πρόσφυγες, ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν τις απαραίτητες υποδομές και να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των προσφύγων. Απαραίτητη είναι και η ενίσχυση προγραμμάτων που θα επιτρέψουν στους πρόσφυγες να εργαστούν, στηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο τις οικογένειές τους αλλά και την οικονομία των χωρών που τους φιλοξενούν. Την ίδια στιγμή, στους πρόσφυγες πρέπει να προσφέρονται περισσότερες νομικές οδοί για να φτάνουν με ασφάλεια στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, μέσω της αύξησης των ποσοστώσεων επανεγκατάστασης, με τη βοήθεια πιο ευέλικτων συστημάτων οικογενειακής επανένωσης και με ανθρωπιστικές και μαθητικές βίζες.
Αν η Ευρώπη και η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες καταφέρουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών και να δώσουν ελπίδα και προοπτική σε ανθρώπους που έχουν χάσει τα πάντα, είναι σίγουρο ότι οι πρόσφυγες της Συρίας θα το ξανασκεφτούν πριν αποφασίσουν να ξεκινήσουν ένα ταξίδι απελπισίας, ριψοκινδυνεύοντας τις ζωές τους και τις ζωές των παιδιών τους, στην προσπάθειά τους να φτάσουν σε μια Ευρώπη που γίνεται όλο και πιο αφιλόξενη.
Τα στοιχεία από την Guardian
σχόλια