Από τη μία ο αντικαπνιστικός νόμος - φάντασμα του 2010, ίσως ο πιο αποτυχημένος νόμος που υπήρξε ποτέ στην Ελλάδα, κι από την άλλη όλη αυτή η φάρσα με τα γκροτέσκα πακέτα τσιγάρων που από πέρσι τον Μάιο- και βάσει οδηγίας της Ε.Ε- κυκλοφορούν σε περίπτερα, καταστήματα ψιλικών και ειδών καπνού. Ένα μωρό που καπνίζει, μία πατούσα σε αποσύνθεση μετά από στένωση αρτηρίας, μία κοπέλα που φτύνει αίμα σ' ένα μαντήλι, ένας γυμνός άντρας σε απόγνωση λόγω ανικανότητας -που του προκάλεσε το κάπνισμα-, πνεύμονες, καρδιές, φάρυγγες, όλα τυπωμένα έγχρωμα και ολοζώντανα στα πακέτα των τσιγάρων.
Ποιος ήθελε να του τύχει το πακέτο με την τραχειοτομή; Εκείνο τον πρώτο καιρό έκαναν την εμφάνιση τους -μετά από καιρό- και οι πρώτες ταμπακέρες: εδώ το ζήτημα δεν ήταν το στιλ του καπνιστή, αλλά η προσπάθεια του να μην αηδιάζει καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Και μετά συνέβη το -μάλλον- αναμενόμενο: οι καπνιστές συνηθίσαμε στο "κτήνος", τον έξωθεν επιβεβλημένο μπαμπούλα της πολύτιμης -για το κράτος- υγείας μας κι αρχίσαμε να κυκλοφορούμε με τα πακέτα ανά χείρας. Να τα ακουμπάμε στο τραπεζάκι, που με φίλους απολαμβάναμε τον καφέ μας, αδιαφορώντας ή ακόμη χειρότερα, έχοντας συνηθίσει (και σ' αυτή) την ασχήμια.
Και φτάνουμε στην ουσία: εδώ, ας το πούμε απλά, ο καπνιστής γνωρίζει τι θα πάθει, εν γνώσει του πηγαίνει στο περίπτερο, δεν χρειάζονται προβοκατόρικες εικόνες για να τον εμποδίσεις
Τι δεν πήγε, λοιπόν, σωστά με αυτή την εκστρατεία στην Ελλάδα; Τι λάθος έκανε ο εξ Ευρώπης διαφημιστής και η τρομοκρατική έγνοια του για την υγεία μας δεν φαίνεται -για την ώρα, τουλάχιστον- να έχει τα αποτελέσματα που είχε σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες - στις οποίες στ' αλήθεια απαγορεύτηκε το κάπνισμα;
Σύμφωνα με τον επικοινωνιολόγο Γιάννη Φαλκονάκη, η εκστρατεία για την ώρα αποτυγχάνει τόσο στο "φαίνεσθαι" όσο και στην ουσία του πράγματος.
«Από πλευράς αισθητικής είναι αηδιαστικό και συνάμα χυδαίο, γιατί παίζει με τον άνθρωπο και την εικονοποίηση της υγείας του. Από πλευράς επικοινωνίας, κατά την άποψη μου πρόκειται για κακή επικοινωνιακή εκστρατεία -και δεν μιλώ μόνο για την Ελλάδα, είναι προφανές ότι υπακούμε στη σχετική κοινοτική οδηγία-, διότι επιχειρείς να επηρεάσεις με τον συγκεκριμένο τρόπο, ένα πολύ συγκεκριμένο και αποφασισμένο κοινό. Και φτάνουμε στην ουσία: εδώ, ας το πούμε απλά, ο καπνιστής γνωρίζει τι μπορεί να πάθει, εν γνώσει του πηγαίνει στο περίπτερο, δεν χρειάζονται προβοκατόρικες εικόνες για να τον εμποδίσεις».
Αρειμάνιος καπνιστής ο ίδιος και από τους πρώτους στην Ελλάδα που δούλεψε, ως διαφημιστής κάποτε, με την "επικοινωνία" των τσιγάρων, όπως εξηγεί, εκείνο που για την ώρα αφουγκράζεται είναι η τάση των καπνιστών απλώς να μην κοιτούν το πακέτο ή να το κρύβουν.
"Συνειδητά πλέον δεν βλέπω τι έχει πάνω το πακέτο. Το να βλέπω τα σπλάχνα μου πάνω στο χαρτί, με ενοχλεί, αλλά όχι για τους προφανείς λόγους. Με ενοχλεί, διότι ανακατεύει το θέμα της υγείας με τη δική μου απόφαση να το κόψω ή όχι, γιατί υποτιμά τη νοημοσύνη μου και αυτό σίγουρα δεν είναι μοντέλο επικοινωνίας μεταξύ ενηλίκων. Απευθύνεται κυρίως στους νεαρότερους σε ηλικία, στους πιτσιρικάδες, για παράδειγμα, που μαζί με τη γονική προτροπή ίσως και να έχει αποτέλεσμα. Και ας μη γελιόμαστε, ειδικά σε περίοδο κρίσης, για τον Έλληνα το τσιγάρο είναι αποκούμπι. Η πείρα μού μου λέει ότι, όταν προκύψουν μετρήσιμα αποτελέσματα αυτής της εκστρατείας, μάλλον θα είναι ανατρεπτικά".
Θα μπορούσε κανείς να κάνει τον δικηγόρο του διαβόλου και να υποστηρίξει ότι αυτά τα λέει ένας heavy user, ένας ορκισμένος καπνιστής, όμως, τα όσα λιγοστά για την ώρα έχει να προσθέσει και η απέναντι όχθη, η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία για την ακρίβεια, δεν διαψεύδουν τις εικασίες του επικοινωνιολόγου.
Δεδομένης της σχιζοφρενούς κατάστασης, λοιπόν, που μπορεί να σταθεί ο μη καπνιστής; Ο νόμος δεν εφαρμόζεται, το κάπνισμα όχι απλώς επιτρέπεται, αλλά έχει επιβάλλει τους δικούς του νόμους (σχεδόν) παντού και η εκστρατεία για την ώρα ηττάται (όπως και τα αντανακλαστικά μας στην κακή αισθητική, φυσικά). Τι απέγιναν, όσοι πριν από καιρό είχαν εφαρμόσει
Όπως εξηγεί ο Πρόεδρος της Εταιρείας, Μιχάλης Τουμπής, το μέτρο των ακραίων εικονομηνυμάτων είχε αποτέλεσμα σε χώρες, όπως η Αυστραλία και η Αμερική, ωστόσο πρόκειται για καμπάνια που στόχο κυρίως έχει την αποτροπή των νεαρότερων ηλικιών από την έναρξη του καπνίσματος.
«Η αποτελεσματικότητα και η χρησιμότητα αυτής της καμπάνιας εστιάζεται κυρίως στις μικρότερες ηλικίες του πληθυσμού και όχι τόσο στους ενήλικες. Και, ναι, σε αυτές τις χώρες παρατηρήθηκε σαφέστατη μείωση του καπνίσματος και της αγοράς καπνού. Για την Ελλάδα θα μπορούμε να μιλήσουμε και να έχουμε μετρήσιμα στοιχεία σε περίπου έναν χρόνο. Ακόμη είναι νωρίς για κάποιο συμπέρασμα». Όσο για την αίσθηση ότι ο καπνιστής θορυβήθηκε τον πρώτο καιρό της καμπάνιας και πλέον συνήθισε και περιφέρεται με τις φρικώδεις απεικονίσεις των πακέτων στο χέρι είναι κάτι που και ο ίδιος έχει διαπιστώσει, όπως λέει.
Δεδομένης της σχιζοφρενούς κατάστασης, λοιπόν, πού μπορεί να σταθεί ο μη καπνιστής; Πού χωράει, χωρίς να πνίγεται ή να ενοχλείται; Ο νόμος δεν εφαρμόζεται, το κάπνισμα όχι απλώς επιτρέπεται, αλλά έχει επιβάλλει τους δικούς του κανόνες (σχεδόν) παντού και η εκστρατεία για την ώρα ηττάται, όπως και τα αντανακλαστικά μας στην κακή αισθητική, φυσικά. Τι απέγιναν, όσοι πριν από καιρό είχαν εφαρμόσει -ιδίοις εξόδοις, βεβαίως- την περίφημη χρυσή διαρρύθμιση στα καταστήματα τους, με χώρους για καπνίζοντες και μη; Κι όταν τηρούν τον νόμο, κερδίζουν ή χάνουν;
O Γιάννης Ηλιόπουλος, χρόνια στην εστίαση και ιδιοκτήτης του "Ελαία", ενός μικρού μεζεδοπωλείου πίσω από το Μουσείο της Ακρόπολης, ήταν από τους πρώτους που εφάρμοσε τον νόμο, αλλά με αρκετές δυσκολίες, όπως λέει και με την εφαρμογή, τον πρώτο καιρό, τουλάχιστον, να δημιουργεί καθημερινές αντιδικίες μεταξύ πελατών.
"Στους εσωτερικούς χώρους του μαγαζιού το μέτρο τηρείται αυστηρά, τόσο επειδή υπάρχουν πιάτα και πρέπει οι πελάτες να τα απολαύσουν όπως πρέπει, όσο και για το ότι το μαγαζί μας είναι σε τουριστική περιοχή και οι πελάτες μας είναι από χώρες όπου έχουν συνηθίσει στην εφαρμογή της απαγόρευσης του καπνίσματος. Ωστόσο, ναι, είναι αρκετές οι περιπτώσεις που κάποιοι πελάτες φεύγουν, αναζητώντας μαγαζί όπου δεν τηρούν τον νόμο για το κάπνισμα. Σαφώς και αντιμετωπίζουμε αθέμιτο ανταγωνισμό και πιεζόμαστε. Εγώ, όμως, πιστεύω ότι έχουμε κερδίσει πελάτες, γιατί όταν παίρνεις την απόφαση να τηρήσεις τον νόμο, λόγω συνέπειας στο τέλος ανταμείβεσαι", λέει.
Κατά τον ίδιο, ο φόβος ότι θα χαθούν πελάτες είναι και ο βασικός λόγος που αρκετοί επιχειρηματίες το τόλμησαν αρχικά, το πλήρωσαν ακριβά, αλλά δεν μπόρεσαν να το τηρήσουν. "Η εφαρμογή του νόμου καταπατείται από το κράτος, καθώς κανείς δεν έχει πρόθεση να ελέγξει τι γίνεται, άρα ελάχιστοι τον εφαρμόζουν. Προσωπικά, θεωρώ ότι η εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου στα καταστήματα εστίασης, κυρίως στα εστιατόρια, εκτός από θέμα αισθητικής και υγείας, είναι και πολιτισμός. Πιστεύω δε ότι όλο και περισσότεροι καπνιστές καταλαβαίνουν ότι είναι άλλη η αίσθηση που έχουν οι γεύσεις, όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή".
Άντεξα να κοιτάω τους πελάτες να φεύγουν και να πηγαίνουν στα διπλανά μπαράκια για περίπου 8 μήνες. Με πολλά κερασμένα ποτά, 2 μεγάλα πάρτι -και πολλά μικρότερα- και τα νεύρα μας σπασμένα, φέραμε τον κόσμο πίσω και ορκιστήκαμε να μην κάνουμε ξανά τέτοια βλακεία!
Αυτή τη θετική αντιμετώπιση -ακόμη και από καπνιστές- επισημαίνει και η αρχιτέκτονας και designer, Κωνστάντια Μάνθου, κρίνοντας πάντα από τις αντιδράσεις των επισκεπτών του ανακαινισμένου καφέ - εστιατορίου και πωλητηρίου του Μουσείου Μπενάκη της Πειραιώς. Πολλά φυτά, χρώμα, ένας χώρος φιλόξενος και για παιδιά και κυρίως ένα μπαρ για μη καπνιστές, όπως λέει, έχουν δημιουργήσει buzz μεταξύ όσων -κυριολεκτικά- ασφυκτιούν στα περισσότερα αθηναϊκά μαγαζιά, όπου οι μη καπνιστές είναι, καλώς ή κακώς, μειονότητα.
Φυσικά, υπάρχουν κι εκείνοι, όπως ο Κώστας, ιδιοκτήτης ενός από τα παλαιότερα μπαρ του ιστορικού κέντρου, που για ενάμιση χρόνο υπήρξε απολύτως νομοταγής και χρεωμένος, αλλά τελικά υπέκυψε στον ανταγωνισμό "και στην τσαντίλα", όπως συμπληρώνει.
"Το '11, με τον Σταυρό και τις περί εμβαδού διατάξεις στο χέρι ξόδεψα περί τις 6.000 ευρώ, για τις μετατροπές εσωτερικού χώρου. Άντεξα να κοιτάω τους πελάτες να φεύγουν και να πηγαίνουν στα διπλανά μπαράκια για περίπου 8 μήνες. Με πολλά κερασμένα ποτά, 2 μεγάλα πάρτι -και πολλά μικρότερα- και τα νεύρα μας σπασμένα, φέραμε τον κόσμο πίσω και ορκιστήκαμε να μην κάνουμε ξανά τέτοια βλακεία!". Η ιστορία του Κώστα κυκλοφορεί και στα... αγγλικά (και στην αδιάψευστη γλώσσα των αριθμών): στη Βρετανία, μετά την απαγόρευση του καπνίσματος, το 74% των καπνιστών σταμάτησε να πηγαίνει στις pubs, ενώ άρχισε να πηγαίνει το 6% όσων δεν κάπνιζαν. Πρακτικά τότε, τα μαγαζιά έχασαν το 54% της πελατείας τους και αυτά σε μία χώρα που κάπνιζε (χοντρικά) 1 στους 4.
Στην Ελλάδα που η αντιστοιχία είναι 1 στους 2, το κεφάλαιο "απαγόρευση του καπνίσματος" χωράει ακόμη αρκετές σελίδες, εικονογραφημένες με πνεύμονες μαύρους από τη νικοτίνη και καπνιστές που ορκίζονται να το κόψουν μόνο μετά από (ακόμη) αβάσταχτη αύξηση. Σε κάθε περίπτωση, για όποιον επιθυμεί να το κόψει, υπάρχει πάντα η σχετική ηλεκτρονική διεύθυνση του υπουργείου Υγείας (www.moh.gov.gr). Αλλά αυτό είναι κάτι που οι φίλοι καπνιστές το γνωρίζουν ήδη: βρίσκεται και αυτή σε κάθε πακέτο, μέσα σε κίτρινο πλαίσιο, πάνω και κάτω από την εικόνα που τους κλήρωσε στο περίπτερο.
σχόλια