Η εγγύτητα μετά τον αλληλοσκοτωμό. Τα χέρια -του γερμανού και του βρετανού στρατιώτη- αγγίζονται για ένα τσιγάρο.
Ούτε μία οβίδα δεν είχε πέσει όλη μέρα, φαινόταν καθαρά πως και οι Γερμαναράδες είχαν ανάγκη από λίγη ηρεμία. Πάνω από τα παγωμένα έλη που χώριζαν τις γραμμές πλανιόταν μία αόρατη αίσθηση, σαν να λέγαμε όλοι στον εαυτό μας "Είναι η παραμονή Χριστουγέννων και για τα δύο στρατοπεδά μας, κάτι μας ενώνει!" Κατά τις δέκα το βράδυ, βγήκα από το καταφύγιο που με είχαν προσκαλέσει για να επιστρέψω στο δικό μου. Φτάνοντας στον τομέα μου, βρήκα τους περισσότερους άντρες όρθιους, συγκεντρωμένους στο χαράκωμα και χαρούμενους. Τραγουδούσαν, έλεγαν ιστορίες και αστειεύονταν επειδή αυτή η παραμονή ήταν τόσο διαφορετική σε σχέση με τις άλλες βραδιές. 'Ενας από τους στρατιώτες μου με πλησίασε και μου είπε : "Μπορείτε, κύριε, να τους ακούσετε καθαρά ; - Να ακούσω τί ; - Τους Γερμανούς, κύριε, εκεί πέρα, ακούστε τους που τραγουδούν χτυπώντας πάνω σε μεταλλικά αντικείμενα. Προσπάθησα ν' άκούσω. Στην άλλη άκρη της νεκρής ζώνης, μπορούσα ν' ακούω μέσα στον παγωμένο αέρα φωνές που ψιθύριζαν και κάποιες σύντομες γερμανικές μελωδίες που αγνοούσα. Ξαναμπήκα στην "τρύπα" μου για να βρω τον διμοιρίτη μας. - "Τους ακούτε τους Γερμαναράδες που κάνουν όλη αυτή τη φασαρία ;" - "Ναι, εδώ κι αρκετή ώρα". - "Ελάτε, πάμε στην άκρη του χαρακώματος, θα ήμαστε πιο κοντά". Με μεγάλη δυσκολία διασχίζουμε τη σκληρή και παγωμένη στοά. Σιωπούμε και οι δύο και ακούμε. Μιά ομάδα Γερμανών τραγουδούσε το "Deutschland über alles". Ως απάντηση, κάποιοι από τους καλούς μας μουσικούς έπαιξαν στη φυσαρμόνικα μερικές ζωηρές γερμανικές μελωδίες. Ξαφνικά, ακούσαμε μπερδεμένες φωνές, κι έπειτα γέλια. Μέσα στη νύχτα ακούστηκε μία φωνή να λέει στα αγγλικά με φρικτή γερμανική προφορά
- "Ελάτε από δω !"
Αμέσως, ένα κύμα χαράς απλώθηκε πάνω από τα χαρακώματα, απ' όπου ξεπήδησαν γέλια και μελωδίες στη φυσαρμόνικα. Κατά τη διάρκεια μιας σύντομης ανάπαυλας, ένας από τους λοχίες μας επανέλαβε την πρόσκληση : - "Ελάτε εσείς από δω !" - "Εσείς να διανύσετε το μισό δρόμο, κι εγώ τον άλλο μισό" απάντησε κάποιος. - "Προχωρήστε τότε", ανταπάντησε ο λοχίας. - "'Ερχομαι κι εγώ". - "Α, είστε δύο τώρα", είπε ο λοχίας. Μετά από λίγο, όταν σταμάτησαν τα αστεία από τις δυο μεριές, και ξεπεράστηκε η δυσπιστία, ο λοχίας μας προχώρησε ανάμεσα στις δύο γραμμές. Τον χάσαμε γρήγορα από τα μάτια μας, αλλά, μέσα σ' αυτήν τη βαριά σιωπή, μπορέσαμε ν' ακούσουμε την αρχή μιας διστακτικής συνομιλίας. Λίγη ώρα μετά, ο λοχίας επέστρεφε κρατώντας μερικά γερμανικά πούρα και τσιγάρα που είχε ανταλλάξει με λίγη σούπα Maconochie και μία κονσέρβα
"Capstan". Η συνάντηση ήταν σύντομη, αλλά έφερε μία νότα απαραίτητη σ ' αυτήν την παραμονή Χριστουγέννων, λίγη ανθρωπιά στη συνηθισμένη καθημερινοτητά μας.
Τη μέρα των Χριστουγέννων σηκώθηκα πρωί πρωί και βγήκα από το καταφυγιό μου. Θα έκανε ωραία μέρα. Ο ουρανός ήταν γαλάζιος και ανέφελος. Καθώς έκανα βόλτες στα χαρακώματα συζητώντας για τη συνάντηση της προηγούμενης νύχτας, φάνηκε ξαφνικά ότι μπορούσαμε νά αντικρύσουμε καθαρά στο βάθος μία ομάδα Γερμανών, με τα κεφάλια τους να ξεπροβάλλουν χωρίς καμία προστασία και τα μαλλιά τους να ανεμίζουν στον αέρα. Σε λίγο, μία ολόκληρη σιλουέτα Γερμανού ορθώθηκε για να κοιτάξει γύρω. Δεν χρειάστηκε να περάσει πολλή ώρα για να δούμε τη σιλουέτα και του "δικού μας" Bert να διαγράφεται στον ορίζοντα. Αυτή η τόλμη έγινε μεταδωτική. Ακολούθησαν αμέσως μερικοί Γερμανοί. Τους μιμήθηκαν τότε και οι δικοί μας Alf και Bil, και σε λίγα δευτερόλεπτα γύρω στους δέκα στρατιώτες από τις αντιμαχόμενες πλευρές προχωρούσαν για να συναντηθούν στη μέση της νεκρής ζώνης. Απίθανο ! Απίστευτο !"
(Aναμνήσεις ενός βρετανού αξιωματικού από τη χριστουγεννιάτικη εκεχειρία).
Βρετανοί και γερμανοί στρατιώτες συναντιούνται στη μέση της νεκρής ζώνης κατά τη διάρκεια της χριστουγεννιάτικης εκεχειρίας. Φωτ. Imperial War Museums collections.
1919. Κρανίου τόπου στην περιοχή της no man's land του πεδίου των μαχών της Φλάνδρας (εκεί όπου είχαν γιορτάσει μαζί τα πρώτα Χριστούγεννα του πολέμου στρατιώτες από αντίπαλα στρατευμάτα). Φωτ. W. L. King, Millersberg, Ohio (Military Intelligence Div., General Staff, U.S. Army).
'Αντρες του βρετανικού συντάγματος Royal Warwickshire μαζί με γερμανούς στρατιώτες του 134ου συντάγματος της Σαξονίας στην περιοχή της νεκρής ζώνης του δυτικού μετώπου. Φωτ. Drummond, CAF (Lt), Royal Field περιοχή του no man's land Artillery.
Ποδόσφαιρο στα χαρακώματα. 'Εχει αναφερθεί πως νίκησαν και οι δύο ομάδες, άγνωστο σε πόσα παιχνίδια.
Παρά την καταστροφή των φωτογραφιών που έσπευσαν να κατασχέσουν τα επιτελεία των δύο στρατοπέδων, κάποιες έφτασαν στις εφημερίδες. Σε αντίθεση με τα γαλλικά και τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης, αρκετές ήταν οι αγγλικές εφημερίδες, όπως η Daily Mirror, που τις δημοσίευσαν.
Η φωτογραφία δείχνει παλιά, αλλά είναι πρόσφατη. Κάθε χρόνο, προς τιμήν της αδελφοποίησης των στρατιωτών που άφησαν τα όπλα, γίνεται στην περιοχή των μαχών μία αναπαράσταση της χριστουγεννιάτικης εκεχειρίας.
Στην πάνω φωτογραφία, βρετανοί και γερμανοί αξιωματικοί στη νεκρή ζώνη. Στην κάτω, βρετανοί και γερμανοί απλοί στρατιώτες φωτογραφίζονται από έναν βρετανό αξιωματικό. Το γερμανικό παραδοσιακό ποτήρι μπίρας που εικονίζεται προσφέρθηκε στην αγγλική ποδοσφαιρική ομάδα μετά τη νίκη της.
Συνωστισμός γύρω από τα συρματοπλέγματα, και επισκέψεις στα χαρακώματα των εχθρών.
Γερμανοί στρατιώτες παραλαμβάνουν τα χριστουγεννιάτικα δώρα που έστειλαν οι οικογενειές τους. The Illustrated War News, 30 Δεκ. 1914.
Τρία τουφέκια κι ένα φτυάρι χρησιμοποίησαν βρετανοί στρατιώτες για να ψήσουν τις χριστουγεννιάτικες... πάπιες στη σούβλα. The Illustrated War News, 30 Δεκ. 1914.
'Ενα γραμμόφωνο για τη ψυχαγωγία του γάλλου στρατιώτη. Καθαρό, πολιτισμένο καταφύγιο, με προσωπογραφίες (;) στο βάθος και λουλούδια στο βάζο (γερμανική οβίδα). The Illustrated War News, 30 Δεκ. 1914.
Χριστούγεννα στο μέτωπο. Βρετανοί στρατιώτες βγήκαν να μαζέψουν γκί. Δεξιά, ένας γάλλος στρατιώτης δοκιμάζει μία αγγλική χριστουγεννιάτικη πουτίγκα. The Illustrated War News, 30 Δεκ. 1914.
1915. Χριστούγεννα και πάλι στα χαρακώματα (στη γερμανική και τη γαλλική πλευρά).
Γάλλοι αξιωματικοί και γερμανοί στρατιώτες γιορτάζουν ξεχωριστά τα Χριστούγεννα του 1915. Υπήρξε και το 1915 μία "Χριστουγεννιάτικη εκεχειρία", αλλά με μικρότερη δυναμική.
Γερμανοί στρατιώτες στα καταφυγιά τους, σαν σε τραινάκι από λαγοφωλιές. The Illustrated War News, 30 Δεκ. 1914.
Βρετανικά χαρακώματα. Φωτ. by Jared Keller.
'Εφοδος του γερμανικού στρατού.
Πυρ από τις γαλλικές γραμμές στις αρχές του πολέμου.
Φωτ. Alfieri.
Βρετανοί και Γερμανοί "Τρωγλοδύτες".
Γερμανική μονάδα πυροβολικού κοντά στη φλαμανδική πόλη Ypres. Σ' αυτήν την περιοχή σημειώθηκαν μερικές από τις πιο φόνικες μάχες του πολέμου. Εκεί χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά οι Γερμανοί "αέρια μουστάρδας". Εκεί έγινε και η χριστουγεννιάτικη εκεχειρία.
Νεκρός γάλλος (;) στρατιώτης κοντά στην Ypres. Λόγω των βομβαρδισμών, το πτώμα του έμεινε άταφο πάνω από ένα χρόνο. Επειδή φαινόταν από τα χαρακώματα, οι Γερμανοί του έδωσαν το παρατσούκλι "Ο νεκρός δανδής της Φλάνδρας". Η φωτογραφία αυτή θεωρείται ότι ενέπνευσε το έργο του Otto Dix "Corpse in Barbed Wire (Flanders)".
Otto Dix" Corpse in Barbed Wire (Flanders)" [Leiche im Drahtverhau (Flandern)]. Βλ. David Hart's Webpage.
Το τοπίο στο πεδίο της μάχης της Poelcappelle στο τέλος του πολέμου.
Joyeux Noël (Καλά Χριστούγεννα), η ταινία του γάλλου σκηνοθέτη Christian Carion που αναφέρεται στη χριστουγεννιάτικη εκεχειρία. Προβλήθηκε το 2005.
Για την εμπειρία... Εννέα 'Αγγλοι προτίθενται να περάσουν 5 μέρες μέσα στη λάσπη αυτοσχέδιων χαρακωμάτων. Φωτ. Yves Leterme.
Αναπαράσταση με κάθε λεπτομέρεια. Φωτ. D. Kyriakidis.
Φωτ. The Salient Remeb...'s Gallery.
'Ενας σταυρός τοποθετήθηκε το 1999 κοντά στην πόλη Ypres για να θυμίζει τη χριστουγεννιάτικη εκεχειρία.
Καλή Χρονιά !
Timewatch: The Christmas Truce (BBC).
σχόλια