Από τους κορυφαίους ειδικούς παγκοσμίως σε θέματα ρύπανσης, αποβλήτων και ανακύκλωσης, έγινε πρόσφατα «διάσημος» όχι για το σπουδαίο του έργο αλλά χάρη σε ένα περίεργο παιχνίδι της μοίρας, όταν από τύχη αγαθή έχασε τελευταία στιγμή τη μοιραία πτήση της Ethiopian Airlines από Αντίς Αμπέμπα για Ναϊρόμπι που συνετρίβη λίγο μετά την απογείωση (24/4).
Θα παραβρισκόταν με την ιδιότητά του ως προέδρου της Διεθνούς Ένωσης Στερεών Αποβλήτων (International Solid Waste Association - ISWA) στην περιβαλλοντική συνέλευση του ΟΗΕ που διεξάγεται ανά διετία στην πρωτεύουσα της Κένυας.
«Ήταν οπωσδήποτε ένα πελώριο σοκ... φαίνεται όμως ότι κάποιος έκρινε ότι δεν ήρθε η ώρα μου ακόμα!» λέει και είθε αυτός ο «κάποιος» να φανεί το ίδιο γενναιόδωρος με έναν ολόκληρο πλανήτη που απειλείται με ανυπολόγιστη περιβαλλοντική καταστροφή από τα ανθρώπινα σκουπίδια, λύματα και απόβλητα. Η φουτουριστική δυστοπία του "Wall-E" είναι ίσως πολύ κοντύτερα από ό,τι νομίζουμε!
Τρεις αιώνες από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης το είδος μας έχει καταφέρει να «βρομίσει» στεριές και θάλασσες όπου Γης και συνεχίζει ακάθεκτο, δημιουργώντας πλέον σκουπίδια ακόμα και στο διάστημα.
«Η υπόθεση των απορριμμάτων και των αποβλήτων θυμίζει το μαρτύριο του Σίσυφου... Δεν τελειώνει ποτέ διότι μόλις αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα, παρουσιάζεται ένα νέο» σημειώνει ο συνομιλητής μου, παραθέτοντας μια σειρά στοιχείων για την παγκόσμια ρύπανση που τα λες κι εφιαλτικά.
Οι επιμέρους πρόοδοι που σημειώνονται κυρίως στον ανεπτυγμένο κόσμο φαντάζουν, καθώς λέει, «σταγόνα στον ωκεανό» και μόνο μια γενναία αναθεώρηση του κυρίαρχου πολιτικοκοινωνικού μοντέλου μπορεί μακροπρόθεσμα να επιλύσει το πρόβλημα:
«Μια κοινωνία με λιγότερα απόβλητα, φιλικότερη στον πλανήτη και σε καλύτερη σχέση με τη βιοποικιλότητα και το φυσικό περιβάλλον είναι αναγκαστικά μια κοινωνία οικονομικής αποανάπτυξης που θα περιθωριοποιήσει κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά τη θρησκεία της διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης».
Kάθε κάτοικος μιας μεγαλούπολης στον ανεπτυγμένο κόσμο καταναλώνει ετησίως κατά μέσο όρο για να τραφεί, να ζεσταθεί, να κινηθεί, να σερφάρει κ.λπ. κάπου 200 τόνους πρώτων υλών που αντιστοιχούν στην καλύτερη των περιπτώσεων σε έναν τόνο σκουπίδια τον χρόνο.
Αναφορικά με τα «καθ'ημάς», υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στη δημιουργία υποδομών και την ανακύκλωση, ενώ το ζήτημα με τα σκουπίδια της Αττικής έχει φτάσει στο μη παρέκει εξαιτίας «εγκληματικών», καθώς λέει, καθυστερήσεων – μια «ωρολογιακή βόμβα» που μπορεί να εκραγεί ανά πάσα στιγμή με ανυπολόγιστες συνέπειες, αν δεν ληφθούν άμεσα δραστικά μέτρα, όχι όμως «αστυνομικής φύσεως»:
«Χρειάζεται ισχυρή πολιτική βούληση και μια ολοκληρωμένη, συστηματική και με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους την οποία θα υλοποιήσει μια ανεξάρτητη επιστημονική ομάδα ενώ δήμοι, περιφέρειες και κόμματα θα δεσμευθούν πως τα αποτελέσματά της θα αποτελέσουν μπούσουλα ενοποίησης, ανεξάρτητα από το πολιτικό κόστος».
— Ας ξεκινήσουμε από τα «βαθιά»: Θα καταφέρει άραγε ποτέ η ανθρωπότητα να βρει μια οριστική λύση για τα σκουπίδια της;
Να διευκρινίσουμε καταρχήν πως μιλάμε για μια υπόθεση που θυμίζει το μαρτύριο του Σίσυφου. Δεν τελειώνει ποτέ όσα κι αν κάνεις διότι απλούστατα οι άνθρωποι δεν σταματάμε να «βρομίζουμε», αντιθέτως.
Όταν τη δεκαετία του '90 πετύχαμε να βρούμε λύσεις στην Ευρώπη για τα αστικά απόβλητα, προέκυψε αμέσως νέο ζήτημα, τα ηλεκτρονικά απόβλητα (e-waste).
Μόλις αρχίσαμε να εξελίσσουμε τρόπους διαχείρησης και αυτών, προέκυψε ένα άλλο, ακόμα σοβαρότερο: οι εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων σε στεριές και θάλασσες.
Ένα υλικό που δεν ανακυκλώνεται και χρειάζεται αιώνες για να αποσυντεθεί, είναι δε βέβαιο ότι όταν διευθετηθεί κάπως κι αυτό θα προκύψει κάποιο νέο υλικό ευρείας χρήσης που επίσης δεν θα ξέρουμε τι να το κάνουμε.
Όχι ότι με το πλαστικό ξεμπερδεύεις εύκολα – πάνω που μπήκαν περιορισμοί στις σακούλες και τα καλαμάκια, έχουμε τώρα θέμα με τις πλαστικές, μη ανακυκλώσιμες κάψουλες μιας χρήσης από καφέδες τύπου espresso.
Ανεξάρτητα λοιπόν από τις προόδους υπάρχει πάντοτε ένα επόμενο βήμα είτε αναφερόμαστε στη Νέα Υόρκη, είτε στο Λονδίνο, είτε στη Βομβάη, είτε στην Αθήνα.
Η παραγωγή νέων προϊόντων και υλικών είναι, αλίμονο, πολύ ταχύτερη από την ικανότητά μας να τα διαχειριστούμε! Απαιτείται επομένως συνεχής ενασχόληση – ακόμα και οι πλέον έμπειροι στον κλάδο μας μελετούν κι επιμορφώνονται διαρκώς.
Είναι π.χ. παραπλανητική η ερώτηση τι θα κάνουμε τα απορρίμματα της Αττικής γιατί προτού συζητήσουμε πώς θα ξεφορτωθούμε ένα πλαστικό μπουκάλι έχουν προηγηθεί για την παρασκευή του η εξόρυξη πετρελαίου, το ραφινάρισμα και η μεταφορά του, φάσεις που επίσης αφήνουν απόβλητα.
— Κάποιοι αριθμοί που να απεικονίζουν το μέγεθος του προβλήματος;
Φτάνει να σας πω ότι κάθε κάτοικος μιας μεγαλούπολης στον ανεπτυγμένο κόσμο καταναλώνει ετησίως κατά μέσο όρο για να τραφεί, να ζεσταθεί, να κινηθεί, να σερφάρει κ.λπ. κάπου 200 τόνους πρώτων υλών που αντιστοιχούν στην καλύτερη των περιπτώσεων σε έναν τόνο σκουπίδια τον χρόνο.
Ένας ενήλικος βάρους 75 κιλών παράγει δηλαδή μέσα σε 75 έτη απορρίμματα στο βάρος μιας γαλάζιας φάλαινας.
Αν τώρα σε αυτά προσθέσουμε τα χημικά, τα βιομηχανικά και άλλα επικίνδυνα απόβλητα, τα περισσότερα από τα οποία δεν γίνονται αντιληπτά στην καθημερινότητά μας, ο αριθμός αυτός εικοσαπλασιάζεται.
— Μιλάμε δηλαδή για νούμερα τρομακτικά...
Απολύτως! Το ανθρώπινο αποτύπωμα στον πλανήτη και ειδικά αυτό που σχετίζεται με τα στερεά απόβλητα μεγεθύνεται διαρκώς, γι΄αυτό και οι επιστήμονες λένε ότι εισερχόμαστε σε μια νέα γεωλογική εποχή, την ανθρωπόκαινο.
Υπάρχουν έπειτα σήμερα τρία δισ. άνθρωποι δίχως καμία υπηρεσία συλλογής απορριμμάτων. Τα ξεφορτώνονται όπου να'ναι, στη θάλασσα ή σε ανοιχτές χωματερές, συνήθως πολύ κοντά ή και μέσα στον τόπο διαμονής τους με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Σύμφωνα με τα επίσημα καταγραμμένα στοιχεία η κατάσταση αυτή προκαλεί παγκόσμια έως πέντε θανάτους την ημέρα –χώρια οι ασθένειες και οι λοιμώξεις–, αριθμός στην πραγματικότητα αρκετά μεγαλύτερος. Οι συνήθεις αιτίες είναι είτε έκλυση αερίων, είτε δηλητηρίαση από μολυσμένο νερό ή τρόφιμα που αναζητούν εκεί.
Όταν προ ετών έγινε η μεγάλη καμπάνια για τις χωματερές της Νάπολης, Ιταλοί ειδικοί υπολόγισαν ότι ευθύνονταν για κάπου 800 καρκίνους το χρόνο, το δε συνολικό κόστος για τη δημόσια υγεία ανερχόταν στα 3 δισ. Ευρώ ετησίως.
Οι νησίδες ανεπτυγμένης διαχείρισης απορριμμάτων σε Ευρώπη, Β. Αμερική, Ιαπωνία και Αυστραλία περιβάλλονται από ωκεανούς χωματερών και ρύπανσης.
Σοβαρή προσπάθεια καταβάλλει εσχάτως και η Κίνα. Η Ινδία παρά κάποιες προόδους παραμένει σε πολύ άσχημη κατάσταση, η Αφρική κι ένα μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής είναι κανονικές «μαύρες τρύπες» και ταυτόχρονα «εισαγωγείς» αποβλήτων.
Αυτό, παρά το μεγάλο ποσοστό ανακύκλωσης, που στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο δεν οφείλεται σε κάποια ανεπτυγμένη οικολογική συνείδηση αλλά στις ανάγκες της καθημερινής επιβίωσης.
Υπάρχουν ξέρετε χώρες όπως η Βραζιλία που ένα 15-20% των απορριμμάτων ανακυκλώνεται από ρακοσυλλέκτες, επάγγελμα επίσημα αναγνωρισμένο που το ασκούν περί τα 2 εκ. άνθρωποι.
Οι επίσης πολυπληθείς Ινδοί ρακοσυλλέκτες έχουν οργανωθεί διεκδικώντας αφενός εργασιακά δικαιώματα, αφετέρου την αναγνώριση της προσφοράς τους και τον αποστιγματισμό τους ως κατώτερης κάστας.
— Σκέφτομαι καμιά φορά πόσο τελικά ωφελεί ακόμα και η πλέον σχολαστική οικιακή ανακύκλωση που μπορεί καθένας μας να κάνει όταν μεγάλες βιομηχανίες και ανθρωπογενείς δραστηριότητες ρυπαίνουν καθημερινά στο πολλαπλάσιο;
Μα εκεί είναι το φλέγον ζήτημα. Παρότι ο διαχωρισμός και η ανακύκλωση των οικιακών απορριμμάτων έχει πια γίνει συνείδηση σε αρκετούς πολίτες, για τα λοιπά απόβλητα που είναι και τα σοβαρότερα, λίγες προσπάθειες γίνονται και συνήθως «κουκουλωμένες».
Με την εξαίρεση των ανεπτυγμένων χωρών που διαχειρίζονται οργανωμένα πλέον τα επικίνδυνα απόβλητα, η κατάσταση στον υπόλοιπο κόσμο είναι απογοητευτική.
Δεν είναι όμως μόνο αυτά. Αν πάμε στα «καθ' ημάς», από τη διαδικασία παραγωγής χάλυβα στη Χαλυβουργική προέκυπτε όλα αυτά τα χρόνια μια σκουριά από αδρανή υλικά που συσσωρεύονταν στη βάση του καυστήρα.
Το συγκεκριμένο απόβλητο έχει κριθεί μη επικίνδυνο, δεν παύει όμως να καταλαμβάνει όγκο. Τι το κάναμε; Το πετάξαμε στη θάλασσα.
Εκεί καταλήγει και η κόκκινη λάσπη που προέρχεται από τη διαδικασία παραγωγής αλουμινίου ή επεξεργασίας βωξίτη... Στη ΛΑΡΚΟ και στους βωξίτες έχουμε αλλοίωση ολόκληρης της θαλάσσιας περιοχής με άνοδο του πυθμένα κατά 15-20 μ.
— Υπάρχει άραγε διέξοδος από αυτόν τον φαύλο κύκλο;
Ένα χαρακτηριστικό δείγμα του τι μπορούμε να κάνουμε και τι όχι είναι τα πλαστικά που καταλήγουν στις θάλασσες και που ανέρχονται σε 8-12 εκ τόνους ετησίως.
Απορρίμματα που πετάχτηκαν απευθείας είτε «ξέφυγαν», που τα παρέσυρε το νερό ή ο άνεμος, σύνεργα αλιείας, σκουπίδια κι εξοπλισμός από τουριστικές εγκαταστάσεις κ.λπ. Ρυπαίνουν οι φτωχές χώρες, ρυπαίνουν όμως και οι πλούσιες.
Μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο National Geographic λέει ότι αυτό συμβαίνει τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια. Ακόμα και τα καλύτερα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων δεν παύουν να τροφοδοτούν το περιβάλλον με πλαστικό, δείγμα και των εγγενών συστημικών αδυναμιών.
Η υπόθεση Αττική παραμένει ένα μελανό στίγμα στις προσπάθειες προόδου που καταβάλλει η χώρα, όσο δε «τρενάρει» η δρομολόγηση μιας βιώσιμης λύσης τόσο επιδεινώνεται η κατάσταση. Όταν πια «εκραγεί», η τελευταία δικαιολογία που θα δεχτούμε είναι ότι «δεν προλάβαμε». Όχι κύριοι, είχατε άφθονο χρόνο να προλάβετε και απλώς αδρανήσατε.
— Οι απαγορεύσεις που επιβλήθηκαν στα πλαστικά μιας χρήσης στην ΕΕ δεν είναι μια καλή αρχή;
Οπωσδήποτε, μόνο που τα πλαστικά αυτά αποτελούν μόλις ένα 3-5% του προβλήματος. Το οποίο βέβαια δεν ξεκινά από τον πολίτη αλλά από εκείνους που του πλασάρουν τέτοια προϊόντα.
Η εν λόγω απόφαση της Κομισιόν δεν λύνει το πρόβλημα, αναγνωρίζει όμως επιτέλους την αναγκαιότητα να σταματήσει η παραγωγή τους.
Ό,τι πουλάει δεν σημαίνει ότι πρέπει και να κατασκευάζεται, υπάρχουν όρια! Η ίδια η ανακύκλωση έχει δυστυχώς εφαρμογή μόνο σε ένα 30-40% των παραγόμενων πλαστικών, χρειάζεται επομένως να αναζητηθούν βιοδιασπώμενα, πιο φιλικά στο περιβάλλον υλικά.
— Η γενική εικόνα στα «καθ' ημάς»;
Στην Ελλάδα την τελευταία εικοσαετία –με εξαίρεση την Αττική– είχαμε αρκετές θετικές εξελίξεις στο θέμα σκουπίδια.
Υπάρχουν εντούτοις πλέον κάποιες μονάδες επεξεργασίας και προγράμματα ανακύκλωσης που «τσουλάνε».
Τα ποσοστά ανακύκλωσης παραμένουν βέβαια χαμηλά, χρειάζεται καλύτερος συντονισμός σε εθνικό επίπεδο.
Διατηρούμε επίσης ακόμη κάποιες ανοικτές χωματερές, πράγμα εγκληματικό για το οποίο κιόλας πληρώνουμε πρόστιμα. Πόσο μάλλον για τουριστικούς προορισμούς αιχμής όπως η Σαντορίνη και η Κέρκυρα – αυτό που συμβαίνει στη Λευκίμμη αποτελεί ντροπή, είναι μνημείο συστημικής και συστηματικής ανικανότητας! Και όχι, δεν φταίει μόνο το κράτος, ευθύνες σοβαρές έχουν και οι τοπικές αρχές...
— Κάτι που υποθέτω ισχύει επίσης για την Αττική που έχετε χαρακτηρίσει «μαύρη τρύπα» κι όπου η κατάσταση στον ΧΥΤΑ Φυλής έχει φτάσει στο απροχώρητο.
Αναφορικά με την Αττική έχει επισημανθεί πολύπλευρα ήδη από το 2000 ότι η μονοδιάστατη εξάρτηση από τον ΧΥΤΑ Φυλής είναι αδύνατο να συνεχιστεί επί μακρόν για τρεις λόγους:
Καταρχήν στην περιοχή αυτή υπάρχουν πάνω από 60 εκ. τόνοι σκουπιδιών κι εξακολουθούν να εναποτίθενται 6 χιλιάδες τόνοι ημερησίως.
Τα σκουπίδια της Αττικής είναι αδύνατο να εξαχθούν – όσοι το πιστεύουν αυτό, είτε παραλογίζονται είτε εξυπηρετούν επιχειρηματικά συμφέροντα. Μεγαλουπόλεις όπως η Αθήνα έχουν λίγη διαθέσιμη γη ενώ αναπτύσσονται διαρκώς.
Κινδυνεύουμε να γεμίσουμε πάλι χωματερές. Μπαίνει επιπλέον ζήτημα περιβαλλοντικής δικαιοσύνης. Ποιος έχει καταδικάσει τους δημότες της Φυλής και της ευρύτερης περιοχής (Πετρούπολη, Καματερό κ.λπ.) σε ακτίνα μέχρι και 10χλμ. –μιλάμε για κάπου 1 εκ. κόσμο– να φορτώνονται τα σκουπίδια όλου του νομού, της μισής δηλαδή Ελλάδας πληθυσμιακά, ενόσω οι υπόλοιποι σφυρίζουμε αδιάφορα; Μήπως επειδή θεωρούνται «παρακατιανοί»;
Επιπλέον, ο υφιστάμενος χώρος ήδη ασφυκτιά, ακόμα και με τις διαρκείς επεκτάσεις που φτάσανε μέχρι την Αττική Οδό. Πρόκειται μάλλον για τον μεγαλύτερο ΧΥΤΑ στην Ευρώπη!
Η ανακύκλωση δεν επαρκεί, εξίσου σημαντική είναι η επεξεργασία και ξέρετε κάτι; Ούτε ένα τέτοιο έργο δεν έγινε την τελευταία εικοσαετία.
Αναλωνόμαστε σε συζητήσεις και μελέτες ενώ όλοι οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες που περνάνε αναπαράγουν την ίδια αποτυχημένη λύση, επικαλούμενοι άλλοτε τη λιτότητα κι άλλοτε την έλλειψη κοινωνικής συναίνεσης.
Η υπόθεση Αττική παραμένει ένα μελανό στίγμα στις προσπάθειες προόδου που καταβάλλει η χώρα, όσο δε «τρενάρει» η δρομολόγηση μιας βιώσιμης λύσης τόσο επιδεινώνεται η κατάσταση.
Όταν πια «εκραγεί», η τελευταία δικαιολογία που θα δεχτούμε είναι ότι «δεν προλάβαμε». Όχι κύριοι, είχατε άφθονο χρόνο να προλάβετε και απλώς αδρανήσατε.
— Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα το πρόβλημα στην Αττική και πανελλαδικά; Τι έχει γίνει ως τώρα και πώς οφείλουμε να πορευτούμε στο εξής;
Οφείλουμε καταρχήν να στήσουμε τρεις πυλώνες. Πρώτος, η προστασία της υγείας και του φυσικού περιβάλλοντος με ασφαλείς χώρους τελικής διάθεσης και επεξεργασίας. Δεύτερος, η διαλογή των ανακυκλώσιμων υλικών.
Τρίτος και κομβικός, ο διαχωρισμός του οργανικού κλάσματος που είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό και η αξιοποίησή του για τη δημιουργία κομπόστ (οργανικό λίπασμα), κάτι αναγκαίο σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που παρουσιάζει ανησυχητικά συμπτώματα ερημοποίησης.
Αυτό είναι το επόμενο μεγάλο βήμα που απαιτείται, υπάρχουν μάλιστα ήδη αισιόδοξα μηνύματα από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Εστιάζοντας στην Αττική, ο πρώην περιφερειάρχης Γιάννης Σγουρός έκανε κάποιες απόπειρες, κάπως άτσαλες όμως και χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές συνθήκες.
Το βασικό λάθος πολλών αρμοδίων είναι, ξέρετε, πως θεωρούν το πρόβλημα μόνο τεχνικής φύσης, δηλαδή δημιουργίας υποδομών.
Ωστόσο αυτές από μόνες τους δεν επαρκούν αν δεν ενταχθούν σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαχείρισης που θα έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.
Όταν σπεύδεις υπό πίεση και δίχως εποικοδομητικό διάλογο να φτιάξεις κάτι «ξεκάρφωτο», επόμενο είναι να συναντάς αντιδράσεις.
Απόδειξη, η Κερατέα και το Γραμματικό. Η διάδοχός του Ρένα Δούρου σωστά μεν έκρινε ότι το ζήτημα πρέπει να τεθεί καταρχήν σε επίπεδο δήμων ώστε να εξασφαλιστεί η κοινωνική συναίνεση, όμως έμεινε στα σχέδια.
— Πλησιάζουν εκλογές. Τι θα συμβουλεύατε επ' αυτού τους επόμενους δημοτικούς και περιφερειακούς άρχοντες;
Όποιος κι αν είναι ο επόμενος δήμαρχος Αθηναίων ή περιφερειάρχης Αττικής, στο θέμα σκουπίδια είναι δυστυχώς «καμένος» ακόμα κι αν επιστρατεύσει το κορυφαίο επιστημονικό επιτελείο, τις πλέον εξελιγμένες τεχνολογίες διεθνώς.
Η απαράδεκτη καθυστέρηση και οι ευκαιριακοί, αλλοπρόσαλλοι χειρισμοί δημιούργησαν φοβάμαι μια κατάσταση μη αναστρέψιμη, με τους πολίτες πλέον δύσπιστους απέναντι σε οποιαδήποτε σχετική πρωτοβουλία.
Αν όμως δεν κερδίσεις την εμπιστοσύνη του κόσμου –κάτι που φυσικά δεν γίνεται με την αστυνομική καταστολή– δεν πας πουθενά. Διότι και οι τοπικές κοινωνίες δικαιούνται απόλυτα να αντιδρούν σε «λύσεις» που αποφασίζονται ερήμην τους.
Εκείνο που χρειάζεται είναι ισχυρή πολιτική βούληση και μια ολοκληρωμένη, συστηματική και με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους την οποία θα διαχειριστεί και θα υλοποιήσει μια ανεξάρτητη επιστημονική ομάδα ενώ δήμοι, περιφέρειες και κόμματα θα δεσμευθούν πως τα αποτελέσματά της θα αποτελέσουν «μπούσουλα» ενοποίησης, ανεξάρτητα από το πολιτικό κόστος.
— Μήπως το ζήτημα των σκουπιδιών, των αποβλήτων και της ρύπανσης μπορεί να αντιμετωπιστεί αποφασιστικά μόνο με αλλαγή του υφιστάμενου πολιτισμικού, πολιτικού και οικονομικού μοντέλου διεθνώς; Ισχύει ότι «το πρόβλημα είναι ο καπιταλισμός» ή θα καταφέρει λέτε το επιλύσει κι αυτό το «αόρατο χέρι» της ελεύθερης αγοράς προωθώντας «πράσινες» τεχνολογίες και προϊόντα;
Η παραγωγή αποβλήτων κατά τη διαδικασία εξόρυξης, σχηματισμού αντικειμένων - υλικών και κατανάλωσης είναι αναπόσπαστο χαρακτηριστικό κάθε κοινωνικο-οικονομικού συστήματος όντας προϊόν του αστικού μεταβολισμού.
Ο καπιταλισμός ως το πλέον βιομηχανοποιημένο κοινωνικό-οικονομικό σύστημα είναι δίκαια στην κορυφή της μοναδιαίας παραγωγής αποβλήτων ανά άτομο και ανά μονάδα προϊόντος.
Δεν εκπλήσσει δε καθόλου ότι οι προσπάθειες απότομης βιομηχανοποίησης στο ανατολικό μπλοκ οδήγησαν σε παρεμφερή αποτελέσματα.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη καθώς επίσης η βαριά πλαστική ρύπανση των ωκεανών θεωρούνται τρανταχτές, πλανητικών διαστάσεων αποτυχίες της ελεύθερης αγοράς ακόμα κι από συντηρητικούς πολιτικούς όπως ο λόρδος Στερν, συντάκτης της πρώτης έκθεσης για την πλανητική υπερθέρμανση.
Η ελεύθερη αγορά αδυνατεί να επιλύσει τα προβλήματα που δημιουργεί η ίδια η οργανική της ανάπτυξη, είτε αυτά λέγονται ανεργία, ανισόμετρη ανάπτυξη και βαθιές ανισότητες είτε ρύπανση, καταστροφή οικοσυστημάτων και ερημοποίηση.
Οι επιλογές πιο «πράσινων» προϊόντων αφορούν μόλις 5-10% του οικολογικού μας αποτυπώματος. Το υπόλοιπο σχετίζεται με τις διαδικασίες εξόρυξης υλικών και ενεργειακών πόρων, τις βιομηχανικές διεργασίες και το εμπόριο, πάνω στα οποία ο καταναλωτής δεν έχει κανένα έλεγχο.
Καλώς ή κακώς, κάθε απόπειρα δραστικής μείωσης των αποβλήτων σκοντάφτει στα πυκνά δίκτυα κοινωνικών σχέσεων ελέγχου των παραγωγικών δυνάμεων.
Μια κοινωνία με λιγότερα απόβλητα, φιλικότερη στον πλανήτη και σε καλύτερη σχέση με τη βιοποικιλότητα και το φυσικό περιβάλλον είναι οπότε αναγκαστικά μια κοινωνία οικονομικής αποανάπτυξης που θα περιθωριοποιήσει κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά τη θρησκεία της διαρκούς οικονομικής μεγέθυνσης.
σχόλια