«Λίγη ανθρωπιά να υπήρχε, θα είχε γλιτώσει» έλεγε, θυμάμαι, συντετριμμένος στην τηλεόραση ο Ευθύμιος Κωστόπουλος, πατέρας του Ζακ, λίγο μετά την αποτρόπαια δολοφονική επίθεση που δέχθηκε το απόγευμα της 21ης Σεπτεμβρίου 2018 στον πεζόδρομο της Γλάδστωνος από ιδιοκτήτη κοσμηματοπωλείου και έναν ακόμα τυχάρπαστο που δήλωσε μεσίτης –αμφότεροι φαιόχρωμων ιδεολογικών πεποιθήσεων και διασυνδέσεων, όπως φάνηκε στην πορεία–, όταν για αδιευκρίνιστους ακόμα λόγους παγιδεύτηκε στο κατάστημα του πρώτου.
Επίθεση που συγκλόνισε το πανελλήνιο με την αγριότητά της –δίχως φυσικά να λείψουν οι συνήθεις ανθρωποφάγοι– αλλά από την οποία πιθανότατα θα επιβίωνε, αν τόσο οι αστυνομικοί της ομάδας Δέλτα που κατέφθασαν όσο και οι διασώστες του ΕΚΑΒ αντιμετώπιζαν τον ήδη σοβαρά τραυματισμένο 33χρονο ακτιβιστή και καλλιτέχνη που πάλεψε για τη ζωή του μέχρι τέλους όχι απαραίτητα με ανθρωπιά –δεν είναι βλέπεις κάτι που διδάσκεται– αλλά με στοιχειώδη, έστω, επαγγελματισμό. Αν έστω κάποιοι παριστάμενοι πολίτες παρενέβαιναν έγκαιρα αντί να κάνουνε «χάζι» σαν σε ρωμαϊκή αρένα. Επίθεση της οποίας τα αίτια θα είχαν διαλευκανθεί, αν ο βασικός δράστης δεν αφηνόταν προκλητικά να κάνει «πάστρα» στον τόπο του εγκλήματος, αν κάποιοι αυτόπτες μάρτυρες μιλούσαν, αν κάποιες κάμερες δεν «τυφλώνονταν», αν...
Πολλά μεσολάβησαν έκτοτε – κινητοποιήσεις, δράσεις, θυμωμένες διαδηλώσεις με μαζική συμμετοχή, συζητήσεις, άρθρα, ρεπορτάζ, αναλύσεις. Δημιουργήθηκε η μαχητική πρωτοβουλία Justice for Zak/Zackie, πολλά ακόμα άτομα και συλλογικότητες «συστρατεύθηκαν». Ο Ζακ έγινε σύμβολο μιας ολόκληρης γενιάς, βιβλίο, πόστερ, t-shirt, γκράφιτι, αναγορεύτηκε μάρτυρας, «άγιος», με τον τρόπο του Ζαν Ζενέ, θα γελούσε δε κι ο ίδιος με κάποιες υπερβολές, καθώς του άρεσε να σαρκάζει αλλά και να αυτοσαρκάζεται. Η υπόθεσή του διεθνοποιήθηκε, η Διεθνής Αμνηστία τρέχει παγκόσμια εκστρατεία στο όνομά του, υπήρξε τιμώμενο πρόσωπο του φετινού Pride στην Ελλάδα και διεθνώς.
Αργά ή γρήγορα η υπόθεση θα πάρει το δρόμο της, είναι αδύνατο να "θαφτεί". Εντούτοις η δικαιοσύνη και ειδικά για τέτοιες βαριές περιπτώσεις οφείλει να αποφαίνεται σε έναν εύλογο χρόνο, διαφορετικά αποσυνδέεται τόσο το γεγονός από τη δικαστική διαδικασία που παύει να έχει το ίδιο νόημα.
Όλα αυτά κόντρα στην απαξίωση, την παραπληροφόρηση, τη συκοφαντία, την ενοχοποίηση του ίδιου για τον θάνατό του, τη δεύτερη δολοφονία του που εξελίχθηκε στη δημόσια σφαίρα και που αν δεν ήταν άνθρωπος γνωστός κι αγαπητός στον κύκλο του θα είχε πλήρως κανιβαλιστεί, θα έσβηνε και ως ανάμνηση στα αζήτητα του νεκροτομείου. Από ό,τι φάνηκε, άλλωστε, δεν είναι ασυνήθιστη αυτή η αντιμετώπιση για τζάνκια, «περιθωριακούς» κι άλλα κατώτερων θεών παιδιά, όπως ήταν η αρχική «εκτίμηση» και για τον Ζακ. Ο οποίος αν τους άκουγε, παρότι εναντίον της βίας, θα τους πετούσε, θαρρώ, με περιφρόνηση το σκονισμένο αθλητικό παπούτσι που άφησε πίσω του στο ματωμένο πεζοδρόμιο, στο όνομα ακριβώς όλων αυτών των «β' διαλογής» ψυχών που τις ένιωθε φύσει συγγενικές.
Διαβάζοντας κανείς τα παραπάνω και δεδομένου ότι μέχρι και υπουργοί της παρελθούσας κυβέρνησης είχαν εκφράσει τη συμπαράστασή τους, θα υπέθετε ότι έναν χρόνιο μετά οι δράστες αυτού του ωμού εγκλήματος καθώς και όσοι άλλοι συνέβαλαν στην τραγική του κατάληξη θα έχουν ήδη δικαστεί τουλάχιστο πρωτόδικα ή θα έχει έστω οριστεί δικάσιμος καθώς τούς έχουν ήδη απαγγελθεί κατηγορίες. Καμία σχέση –η ελληνική δικαιοσύνη άλλωστε συνήθως επισπεύδει μόνο όταν είναι να δαγκώσει κανέναν ξυπόλητο–, οι φυσικοί αυτουργοί και οι συνεργοί τους παραμένουν προκλητικά ελεύθεροι και βγάζουν και γλώσσα. Μόνο το μοιραίο κοσμηματοπωλείο παραμένει κλειστό, με την προθήκη του να έχει μετατραπεί σε αυτοσχέδιο μνημείο.
Έναν ολόκληρο χρόνο μετά και αφού η ανακριτική διαδικασία έπαψε μάλλον πρόωρα τον Απρίλιο, η ημερομηνία της δίκης εξακολουθεί να είναι απροσδιόριστη, κάτι που πάντως δεν μπορεί να διαρκέσει εσαεί: «Αργά ή γρήγορα η υπόθεση θα πάρει τον δρόμο της, είναι αδύνατο να "θαφτεί". Εντούτοις η δικαιοσύνη και ειδικά για τέτοιες βαριές περιπτώσεις οφείλει να αποφαίνεται σε έναν εύλογο χρόνο, διαφορετικά αποσυνδέεται τόσο το γεγονός από τη δικαστική διαδικασία, που παύει να έχει το ίδιο νόημα» σημειώνει η εκ των δικηγόρων της Πολιτικής Αγωγής, Άννυ Παπαρούσου. «Στον αέρα» παραμένει κι εκείνη η περίφημη αστυνομική ΕΔΕ, διεκδικώντας παγκόσμιο ρεκόρ διάρκειας. Πρόσφατα η οικογένεια του Ζακ –που στάθηκε επίσης εξαρχής αλληλέγγυα– κατέθεσε διά των δικηγόρων της αίτημα στις αρχές ώστε να προσδιοριστεί επιτέλους και να επισπευσθεί η δίκη.
Έναν ολόκληρο χρόνο μετά, η θλίψη δεν έχει κοπάσει, ούτε και η οργή. «Έκαναν ό,τι μπορούσαν για να συγκαλύψουν τις ευθύνες, να ενοχοποιήσουν και να στιγματίσουν το θύμα. Δεν τα κατάφεραν γιατί χιλιάδες άνθρωποι αντέδρασαν και δεν αποδέχτηκαν τη φρίκη ως "κανονικότητα". Το αίτημα για απόδοση δικαιοσύνης έγινε παγκόσμια καμπάνια, ένα αίτημα που παραμένει ανεκπλήρωτο αλλά ενεργό... Όλοι οι δολοφόνοι –αφεντικά και αστυνομικοί– κυκλοφορούν ακόμα ελεύθεροι και ανενόχλητα σκορπούν το ρατσιστικό τους δηλητήριο εις βάρος του νεκρού αδερφού μας και του κινήματος αλληλεγγύης.
Παρέα με τον δολοφόνο του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, τον δολοφόνο του Παύλου Φύσσα, τους βασανιστές του Βαγγέλη Γιακουμάκη, με τους γυναικοκτόνους, τους βιαστές, τους ναζί της εγκληματικής συμμορίας και τους θεσμικούς τους προστάτες προκαλούν τρόμο, ασχημαίνουν την πραγματικότητα και περιορίζουν τον ορίζοντα μας» αναφέρει το κάλεσμα της Πρωτοβουλίας Justice for Zak/Zackie για την κινητοποίηση της 21ης Σεπτεμβρίου, δίνοντάς της ένα ευρύτερο προσανατολισμό και όχι άδικα:
«Η υπόθεση του Ζακ είναι εμβληματική διότι συνδυάζει και αποτυπώνει μια σειρά βαθιά προβλήματα και παθογένειες που ενυπάρχουν σε τμήματα της ελληνικής κοινωνίας:
• την επίθεση στον αδύναμο/η, τις βαθιές προκαταλήψεις και στερεότυπα, τον φόβο του διαφορετικού, τις όψεις ενός κοινωνικού κανιβαλισμού επίσης, αν σκεφτούμε τους κατηγορούμενους, τμήμα των αυτοπτών μαρτύρων αλλά και τα αντανακλαστικά τμήματος της κοινωνίας
• το συστημικό πρόβλημα της αστυνομικής βίας, αυθαιρεσίας και ατιμωρησίας
• την προσπάθεια επιρροής και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης μέσα από την χειραγώγηση του δημόσιου διαλόγου (αναπαραγωγή ψευδών ειδήσεων, στιγματισμός ολόκληρων κοινωνικών ομάδων όπως χρήστες ουσιών, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα κ.λπ.)» όπως λέει χαρακτηριστικά η Ειρήνη Γαϊτάνου, υπεύθυνη εκστρατειών του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας.
Σε αναμονή της μεγάλης επετειακής κινητοποίησης του επόμενου Σαββάτου, των διαφόρων εκδηλώσεων και δράσεων διαμαρτυρίας που προγραμματίζονται καθώς επίσης των δικαστικών εξελίξεων για μια από τις πιο πολυσυζητημένες μεταπολιτευτικά δολοφονίες –μια δολοφονία που ακόμα κι αν δεν είχε εξαρχής πρόσημο πολιτικό, το απέκτησε αυτοδικαίως έτσι όπως ήρθανε τα πράγματα–, ιδού τι άλλο μας είπαν η μητέρα και ο αδελφός του Ζακ, η εκ των δικηγόρων της οικογένειας Άννυ Παπαρούσου και η εκπρόσωπος της Διεθνούς Αμνηστίας:
Νίκος Κωστόπουλος
Αδελφός
Ελένη Κωστοπούλου
Μητέρα
«Γνωρίζαμε πως η δικαιοσύνη στην Ελλάδα κινείται αργά αλλά πιστεύαμε πως στην περίπτωσή μας, λόγω της μεγάλης δημοσιότητας και του έντονου κοινωνικού ενδιαφέροντος, οι αρμόδιες αρχές θα κινούνταν ταχύτερα. Βέβαια ο χειρισμός της υπόθεσης δεν ήταν εξαρχής σωστός – αντιμετώπισαν τη δολοφονία σαν ένα ασήμαντο περιστατικό, εστιάζοντας τις έρευνες στο θύμα κι όχι στους θύτες. Ευθύνες σίγουρα υπάρχουν αλλά δεν είμαστε εμείς που θα τις αποδώσουμε.
Ως πολίτες περιμένουμε έστω τώρα την αποφασιστική συνδρομή της Πολιτείας ώστε να υπάρξει διαφάνεια κι αλήθεια. Από πλευράς μας σκοπεύουμε να ασκήσουμε κάθε νόμιμο δικαίωμα εντός κι εκτός Ελλάδας, κάθε πίεση προς μια δίκαιη δίκη. Εξακολουθούμε δε να εμπιστευόμαστε τις προθέσεις της δικαιοσύνης.
Η στυγερή αυτή δολοφονία άλλαξε τη ζωή μας δραστικά κι απότομα. Ο πόνος της απώλειας είναι ακόμη πολύ έντονος, ειδικά όσο τα «γιατί» παραμένουν αναπάντητα. Ο Ζαχαρίας ήταν ένα πλάσμα ιδιαίτερο. Μας λείπουν η παρουσία του, οι «ατάκες», το χιούμορ του, η αγάπη του για την ελευθερία και τις πανανθρώπινες αξίες για τις οποίες μαχόταν.
Ξέραμε ότι ήταν πρόσωπο αγαπητό και ενεργό μέλος διαφόρων ομάδων, γνωρίζαμε πως τον διέκριναν η συντροφικότητα, η ευγένεια και ο σεβασμός. Και πάλι, όμως, το κύμα διαμαρτυρίας που ξεσηκώθηκε ήταν πρωτόγνωρο, αναπάντεχο. Νιώθουμε ευγνωμοσύνη για όλους αυτούς τους ανθρώπους που βοήθησαν ώστε η υπόθεση να λάβει τις δέουσες διαστάσεις στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Είναι ένα φωτεινό παράδειγμα για το πώς η αλληλεγγύη μπορεί να σταθεί απέναντι στο μίσος, τον ρατσισμό, τον φασισμό, τις διακρίσεις».
Άννυ Παπαρούσου
Δικηγόρος
«Η ανάκριση για την υπόθεση του Ζακ τελείωσε στις 15/4. Η διαδικασία που ακολουθείται ύστερα είναι η χρέωσή της σε εισαγγελέα ο οποίος κάνει πρόταση και εισάγει την υπόθεση στο Δικαστικό Συμβούλιο. Αυτό με τη σειρά του αφού εξετάσει τις δικογραφίες και την κατηγορία αποφαίνεται για την παραπομπή της υπόθεσης στο ακροατήριο με βούλευμα και προσδιορίζει την ημερομηνία του δικαστηρίου. Τίποτα βέβαια από όλα αυτά δεν έχει γίνει, μείναμε από τον Ιούνιο στο στάδιο της χρέωσης της δικογραφίας σε εισαγγελέα. Γι΄αυτό τον λόγο η οικογένεια του Ζακ Κωστόπουλου κατέθεσε πρόσφατα στις αρχές σχετικό αίτημα.
Θεωρώ ότι όπως συμβαίνει σε μεγάλης σημασίας ανάλογες περιπτώσεις, οι διαδικασίες αυτές θα πρέπει να κινούνται ταχύτατα. Τη στιγμή που μιλάμε, όλοι οι κατηγορούμενοι για τον θάνατο ενός ανθρώπου με τρόπο βίαιο και σαδιστικό κυκλοφορούν ελεύθεροι, η ζωή τους δεν έχει αλλάξει στο παραμικρό. Υπάρχει λοιπόν ένα τεράστιο κενό σε ό,τι αφορά τη σημασία αυτού του περιστατικού τόσο στην κοινωνία όσο και στην αφόρητη οδύνη που βιώνει η οικογένειά του αφενός, το φιλικό και κοινωνικό του περιβάλλον αφετέρου.
Η μη ολοκλήρωση της ΕΔΕ για τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς δεν σχετίζεται με την εξέλιξη της υπόθεσης. Είναι μια διαδικασία ανεξάρτητη η οποία, βεβαίως, όφειλε να είχε ολοκληρωθεί μέσα σε 1-2 μήνες το πολύ, όχι να κοντεύει να χρονίσει. Ειδικά όταν τέσσερις από τους παρόντες αστυνομικούς είναι επίσης κατηγορούμενοι με απόφαση της δικαιοσύνης, πράγμα που θα έπρεπε να είχε διευκολύνει την πρόοδό της. Το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη βεβαίως και έχει ευθύνες για αυτή την κωλυσιεργία. Όχι, δεν έχει υπάρξει μέχρι τώρα κάποια επαφή με τη νέα του ηγεσία, θα εξετάσουμε αν χρειαστεί να το πράξουμε μελλοντικά. Αυτό πάντως που διαπιστώνουμε μέχρι τώρα είναι μια ευδιάκριτη δυσφορία και κωλυσιεργία των αρχών.
Οι δικηγόροι έχουμε ήδη κινηθεί προς αρκετές κατευθύνσεις και θα κάνουμε ό,τι άλλο χρειαστεί. Έχει ασκηθεί μήνυση και κατά των υπολοίπων αστυνομικών που ήταν παρόντες στο περιστατικό, στον υπάλληλο του ΕΚΑΒ αλλά και στο ελληνικό δημόσιο στα διοικητικά δικαστήρια για τον τρόπο που χειρίστηκαν το θέμα κρατικοί υπάλληλοι. Όσον αφορά το τελευταίο, δεν μπορούμε να πούμε ότι η διαδικασία έχει καθυστερήσει εξίσου με καθαυτή την ποινική υπόθεση δεδομένου ότι η αγωγή κατατέθηκε τον Ιούνιο».
Ειρήνη Γαϊτάνου
Υπεύθυνη εκστρατειών του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας
«Μαθαίνοντας την είδηση του ξυλοδαρμού μέχρι θανάτου του Ζακ και βλέποντας το υλικό που ήρθε στη δημοσιότητα, συγκλονιστήκαμε βαθιά καταρχάς σαν άνθρωποι. Ως ελληνικό τμήμα της ΔΑ εκδώσαμε αμέσως δημόσια δήλωση, υπογραμμίζοντας ότι δεν πρόκειται να συμβιβαστούμε με το "τέρας". Επικοινωνήσαμε με τις δικηγόρους, την οικογένεια, ενημερώσαμε επίσης τα κεντρικά της Διεθνούς Αμνηστίας. Λίγο αργότερα ξεκίνησε η ελληνική εκστρατεία που γρήγορα μετασχηματίστηκε σε παγκόσμια.
Τόσο τα κεντρικά δίκτυα της ΔA όσο και πάρα πολλά τμήματα σε άλλες χώρες διακινούν έκτοτε ενημερωτικό υλικό και την έκκληση προς υπογραφή, οργανώνοντας δράσεις. Η υπόθεση του Ζακ υπήρξε η κεντρική για τη Διεθνή Αμνηστία ενόψει της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Ομοφοβίας και Τρανσφοβίας στις 17/5, καθώς επίσης η μια από τις δύο κεντρικές υποθέσεις για το Pride του '19 μαζί με εκείνη της Marielle Franco. Οι υπογραφές είναι ήδη πάρα πολλές και σύντομα θα παραδοθούν στους υπουργούς Δικαιοσύνης και Προστασίας του Πολίτη.
Η απήχηση της εκστρατείας αποδείχθηκε πολύ μεγάλη. Λαμβάνουμε διαρκώς μηνύματα και φωτογραφίες κινητοποιήσεων από όλο τον κόσμο. Η εγχώρια ανταπόκριση είναι επίσης εξαιρετική, κάτι σημαντικό καθώς δείχνει ότι ενώ ένα κομμάτι της κοινωνίας λειτούργησε πράγματι συντηρητικά (με σημαντικές τις ευθύνες των ΜΜΕ, των αρχών και του δημόσιου διαλόγου) ένα άλλο, όχι αμελητέο, ευαισθητοποιήθηκε και κινητοποιήθηκε.
Προσωπικά πιστεύω ότι η δικαιοσύνη δεν είναι ποτέ "τυφλή" καθώς οι φορείς της είναι επίσης φορείς εξουσίας και ιδεολογίας. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι είναι ανεξέλεγκτη. Η κοινωνία και τα κινήματα μπορούν να εκθέσουν, να ασκήσουν πίεση, ακόμα και να επιτύχουν την απόδοση δικαιοσύνης.
Όσον αφορά ειδικά τις αστυνομικές πρακτικές, είναι σαφές ότι το πρόβλημα της βίας, της αυθαιρεσίας και της ατιμωρησίας είναι διαρκές και συστημικό. Η ΔΑ έχει κάνει εκτεταμένη πολυετή έρευνα δημοσιοποιώντας δύο εκθέσεις: «Αστυνομική βία στην Ελλάδα. Όχι μόνο "μεμονωμένα περιστατικά"» (2012) και «Κράτος εν κράτει. Κουλτούρα κακομεταχείρισης και ατιμωρησίας στην ελληνική αστυνομία» (2014). Στην τελευταία συμπεραίνεται η έλλειψη πολιτικής βούλησης για την αντιμετώπιση της ατιμωρησίας και καταγράφεται η "συνεχιζόμενη παράλειψη των ελληνικών αρχών να διεξάγουν έγκαιρες, διεξοδικές, αμερόληπτες και αποτελεσματικές έρευνες σε καταγγελίες σοβαρών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων".
Ήδη τις τελευταίες εβδομάδες σημειώνονται περιστατικά που φαίνεται ότι περιλαμβάνουν αστυνομική αυθαιρεσία ή/και βία σαν αυτή που αντιμετώπισε ο Ζακ: από τις εξώσεις των καταλήψεων προσφύγων στα Εξάρχεια μέχρι την απρόκλητη ομοφοβική επίθεση αστυνομικών σε ομόφυλο ζευγάρι στο Μουσείο. Η ΔΑ θα αναλάβει νέες σχετικές πρωτοβουλίες και φυσικά θα συμμετέχει ενεργά στις κινητοποιήσεις της 21ης Σεπτεμβρίου. Πολιτεία και δικαιοσύνη καλούνται να διασφαλίσουν ότι όλοι όσοι συντέλεσαν στον θάνατο του Ζακ θα οδηγηθούν στο εδώλιο καθώς επίσης ότι θα διερευνηθεί ενδεχόμενο κίνητρο μίσους, διάκρισης ή οποιασδήποτε άλλης προκατάληψης. Καλούνται επίσης να ορίσουν άμεσα την ημερομηνία της δίκης, διασφαλίζοντας ότι θα είναι δίκαιη και διαφανής».
σχόλια