[Από τον Θοδωρή Αντωνόπουλο]
«Τα κοινωνικά δίκτυα έγιναν αντικοινωνικά. Η επικοινωνία έγινε αλληλοεξόντωση. Τα πλήκτρα έγιναν εργαλεία πολέμου... ψυχραιμία!» έγραφε προχτές φίλος συνάδελφος σε ανάρτησή του στο fb. Ψέματα; Φυσικά, μάχες επικές ανάμεσα σε κακούς ψηφιακούς γειτόνους έπαιζαν από τότε που η σπασικλίδικη φοιτητοπαρέα του Ζούκερμπεργκ άλλαξε ριζικά την ψηφιακή επικοινωνία. Δεν ήταν, όμως, ο κανόνας. Η μεγάλη πλειονότητα των χρηστών την έβρισκε με φωτό, μουσικούλες, τέχνη, κουτσομπολιά, παροιμίες, αποφθέγματα, αστειάκια, φλερτάκια και διαγωνισμούς κοινοτοπίας ή εξυπνάδας στις αναρτήσεις, όπως διαβάζαμε σε χαριτωμένα lifestyle αφιερώματα στους «τύπους του fb».
Κοντά δέκα χρόνια μετά τίποτα δεν μοιάζει ίδιο. Αθωότητα τέλος. Ίσως επειδή και η πραγματικότητα γύρω μας άλλαξε θεαματικά. Όχι πως δεν παίζουν πια τα παραπάνω, όμως το δημοφιλέστερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης –σε μικρότερο βαθμό και το twitter– θυμίζει πια περισσότερο άλλοτε πεδίο αιματηρών μαχών κι άλλοτε πάλι ρωμαϊκή αρένα, ιδιαίτερα σε κουλτούρες παρορμητικές και θερμόαιμες σαν τη δικιά μας.
Βασανισμοί και πτώματα ανθρώπων και ζώων σε δημόσια θέα κατά συρροή, «αιμοβόρες» αναρτήσεις που σε κάνουν να αναρωτιέσαι πόσο προόδευσε το ανθρώπινο είδος από την εποχή του Κόναν του Βάρβαρου, οργίλες πολιτικές/προσωπικές αντιπαραθέσεις που σε πείθουν ότι οι πρωταγωνιστές τους θα αλληλοεξοντώνονταν ευχαρίστως με χημικά, αν μπορούσαν, ξεδιάντροπο ψηφιακό bullying, άγριες διαπομπεύσεις και κανιβαλισμός επί δικαίων και αδίκων που θα τρόμαζαν και τους ανθρωποφάγους της Παπούα.Ειδικά αν είσαι λίγο ή περισσότερο επώνυμος, μια λέξη να σου πέσει κάτω περνάς κατευθείαν «λαϊκό δικαστήριο».
Αυτό δεν είναι καταρχάς αρνητικό, εφόσον κάποιοι πάνε εμφανώς γυρεύοντας, μόνο που οι συνοπτικές διαδικασίες της άμεσης ηλεκτρονικής δημοκρατίας μας δεν συνάδουν πάντα κι απαραίτητα με τη δικαιοσύνη. Μερικές φορές έχει πολλή πλάκα να συγκρίνεις τα λεγόμενα κάποιου σε σχέση με την εικόνα που αποπνέει το προφίλ του («φάτε τους όλους» π.χ., δίχως να διευκρινίζει αν στους «όλους» περιλαμβάνεται ο ίδιος, η καλή του δουλίτσα, το εξοχικό, η λουξ μονοκατοικία), το ερώτημα όμως παραμένει: Πού θα πάει όλο αυτό;
Η πιο απλουστευμένη ερμηνεία λέει ότι τα κοινωνικά δίκτυα απλώς αντικατοπτρίζουν την κοινωνία που τα χρησιμοποιεί – και η δική μας είναι κάτι χρόνια τώρα στην εντατική. Απλουστευμένη γιατί κι αλλού έχουν κρίση, δεν συναγωνίζονται όμως το δικό μας «όργιο», απ' όσο διαπιστώνει κανείς σερφάροντας σε ξένες ιστοσελίδες και προφίλ.
Η εκτάκτου ανάγκης και ταυτόχρονα εμφυλιοπολεμική κατάσταση που ζούμε μια πενταετία τώρα μας έχει τσαλακώσει όλους λίγο πολύ, αυτό είναι βέβαιο.Όμως, είναι και η βαθιά εγωπαθής, μανιχαϊστική, «ασπρόμαυρη» κουλτούρα μας που έχει ανακαλύψει νέο, λαμπρό πεδίο χρήσης και κατάχρησης εξουσίας. Είναι η ευκολία μας να κράζουμε με την παραμικρή αφορμή (ή και χωρίς) τους πάντες και τα πάντα, η προθυμία μας να συνδιαλεγόμαστε με άναρθρες κραυγές αντί για επιχειρήματα, η αδυναμία να σκεπτόμαστε, να κρίνουμε και να εκφραζόμαστε λογικά και ψύχραιμα – και ψύχραιμα δεν σημαίνει άνευρα μήτε ξενέρωτα, να εξηγούμαι.
Ίσως πάλι να παραπαίρνουμε το fb και τις εικονικές περσόνες μας στα σοβαρά, παραγνωρίζοντας ότι, στην τελική, all in all is just another post in the facebook wall. Είναι, κιόλας, κομμάτι δύσκολο ένας λαός δίχως καν σωστή αναλογική παιδεία να γίνει ξαφνικά ξεφτέρι στην ψηφιακή.
Αν όμως το fb παρουσιάζει τέτοια εικόνα πριν καν ακόμα μπει ηλικιακά στην «εφηβεία», αν αντί για παιχνίδι, εργαλείο και βοήθημα καταλήγει ένα ακόμα άγχος, ένας επιπλέον εφιάλτης –και μη μου προτείνετε άλλα δίκτυα, άμα αυγατίσουν κι εκείνα έτσι θα καταντήσουν–, μήπως να γυρίσουμε καλύτερα στην εποχή του IRC, οπότε επίσης «ξεκατινιαζόσουν», αλλά πολύ πιο ανώδυνα; Μπα! Ούτε η τεχνολογία γυρίζει πίσω, ούτε εμείς θα πάψουμε να είμαστε αγύριστα κεφάλια.
Κι όσο κρατάνε οι δύσκολοι καιροί, τόσο θα δυσκολεύει η επικοινωνία μεταξύ μας, κι ας είναι γιατρικό κι αντίσταση απαραίτητη. Ας προσπαθήσουμε, τουλάχιστον, να αντιμετωπίζουμε με μεγαλύτερη αξιοπρέπεια εαυτούς, αλλήλους και το ίδιο το μέσο. Λάικ, ρε!
σχόλια