Είμαι πολέμιος του στιγματισμού ανθρώπων ως "τρελών", και η μοναδική φορά στη ζωή μου που βρέθηκα κατηγορούμενος σε δικαστήριο ήταν επειδή είχα ασκήσει έντονη κριτική σε άτομο που -χωρίς να είναι ψυχίατρος- είχε κατηγορήσει δημόσια άλλους ως παρανοϊκούς, σχιζοειδείς, και σχιζοφρενείς. (Αθωώθηκα.)
Τώρα έχουμε έναν ψυχίατρο που μοιάζει να κάνει διάγνωση στο ίντερνετ και στην τηλεόραση και να μιλά για ψυχική ασθένεια του (τότε υπουργού Οικονομικών) Γιάνη Βαρουφάκη. Και ναι μεν μπορεί ιδιωτικά μεταξύ μας να πούμε πχ. «καλά, πολύ νάρκισσος αυτός ο Βαρουφάκης», αλλά το πράγμα σαφώς χοντραίνει όταν κάποιος το λέει δημόσια με το ονοματεπώνυμό του και την ιδιότητά του.
Προσωπικά μου κακοφάνηκε. Το ίδιο και σε πολλούς άλλους, και γι' αυτό επικοινώνησα με τον κύριο Λιάπη θέτοντάς του μερικά ερωτήματα σχετικά με αυτήν την πράξη του, ώστε να καταλάβω καλύτερα την παρέμβασή του.
Έκρινα τον κ. Βαρουφάκη μονον φαινομενολογικά από τις συμπεριφορικές του εκδηλώσεις όπως αυτές παρουσιάζονταν από τα ΜΜΕ. Φυσικά και ενδέχεται να σφάλω και σίγουρα θα αναδιατύπωνα με λιγότερη υποκειμενική βεβαιότητα τα συμπεράσματά μου αν ξαναέγραφα το εν λόγω άρθρο, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψιν πως ζούμε σε καιρούς που απαιτούν εθνική συναίνεση και όχι διχαστικές αφορμές.
Πρώτα, μερικά αποσπάσματα απ' το κείμενό του (ολόκληρο εδώ):
Για τον Υπουργό μας επί των Οικονομικών, κ. Γιάνη Βαρουφάκη σχεδίαζα ούτως ή άλλως να γράψω, ακόμη και αν δεν είχαν επισυμβεί οι τραγικές για τον κοινωνικό και οικονομικό μας ιστό συνέπειες του capital control, καθώς η περίπτωση του παθολογικού ναρκισσισμού του άπτεται της ιατρικής μου ιδιότητας, ενώ η εν γένει παρουσία του και οι πολιτικοί χειρισμοί του βρίθουν συμπεριφορικών στοιχείων που στοιχειοθετούν τη διάγνωση του Συνδρόμου της Ύβρεως, εμπίπτοντας στο ερευνητικό πεδίο στο οποίο συνεργάζομαι με την Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου του Tufts, και τον Καθηγητή Νασσίρ Γκέμι. (...)
Σίγουρα, πάντως, ο κ. Βαρουφάκης αποτελεί έναν πολιτικό ο οποίος υπερπληρεί τα διαγνωστικά κριτήρια τόσο της ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας, όσο και του συνδρόμου της ύβρεως, στον βαθμό μάλιστα που αυτά αλληλοεπικαλύπτονται. Αναλυτικότερα:
• Εμφανίζει υπερβολική εμπιστοσύνη στην κρίση του και περιφρονεί τις συμβουλές και την κριτική των άλλων.
• Εμφανίζει υπερβολική αυτοπεποίθηση, μέχρι των ορίων της παντοδυναμίας, σε ότι αφορά αυτά που μπορεί μόνος του να επιτύχει.
• Απώλεσε την επαφή του με την πραγματικότητα, σε συνδυασμό με σταδιακή απομόνωσή του.
• Επέδειξε (και συνεχίζει να επιδεικνύει) αυτό που ο Όουεν αποκαλεί υβριστική αδυναμία ("Hubristic incompetence"), όταν τα πράγματα άρχισαν να πηγαίνουν άσχημα και οι εταίροι μας έδειξαν πως δεν θα κάνουν πίσω και είναι έτοιμοι να φτάσουν τη διαπραγμάτευση μέχρι τα ακρότατα του grexit και του graccident. Αυτό συνέβη εξαιτίας της υπερβολικής του αυτοπεποίθησης που τον κάνει να αδιαφορεί για τις λεπτομέρειες της πρακτικής εφαρμογής της (σε ορισμένα θεωρητικά σημεία σωστής) πολιτικής του.
• Επιδεικνύει το χαρακτηριστικό τρίπτυχο του Συνδρόμου της Ύβρεως με αεικίνητους ρυθμούς (ταξίδια, συνέδρια, δηλώσεις, συνεντεύξεις κτλ), απροσεξία και παρορμητισμό, που οδήγησε τελικά στο κλείσιμο των τραπεζών.
• Βλέπει, ναρκισσιστικά, τον κόσμο ολόκληρο ως μια φαντασμαγορική αρένα στην οποία μπορεί να ασκήσει εξουσία και να κυνηγήσει τη δόξα.
• Ενδιαφέρεται υπερβολικά για την εξωτερική του εικόνα και τπαρουσία (βλέπε τους σηκωμένους με τα χρωπατιστά επιράμματα γιακάδες στα σακάκια του και τα περασμένα στα κουμπιά των πουκαμίσων του, σαν καρφίτσες, στυλό.
• Έχει την τάση να μιλά συχνά για τον εαυτό του στο τρίτο πρόσωπο ή να χρησιμοποιεί το βασιλικό «εμείς»
• Πιστεύει πως δεν υπόκειται στην κρίση των τετριμμένων συναδέλφων του ή της βαρετής κοινής γνώμης και πως η Ιστορία είναι το μόνο δικαστήριο αρμόδιο για να τον κρίνει.
• Έχει την τάση να αδιαφορεί για τις πρακτικές λεπτομέρειες, τα κόστη και τα αποτελέσματα, προκειμένου να υποστηρίξει την αρχική του ιδέα.
• Χαρακτηρίζεται από ένα διάχυτο μοτίβο μεγαλείου (στη φαντασία ή/και στη συμπεριφορά), με έντονα παρούσες την ανάγκη για θαυμασμό και την έλλειψη ενσυναίσθησης (δηλαδή της ικανότητας να βάζει τον εαυτό του στη θέση των άλλων, π.χ των δύσμοιρων συνταξιούχων μπροστά στα ΑΤΜ ή των υπόλοιπων 18 ομολόγων του στο eurogroup).
• Έχει μια μεγαλειώδη αίσθηση για τη σημαντικότητα του εαυτού του (π.χ., υπερβάλλει τα επιτεύγματα και τα ταλέντα του, προσδοκά να αναγνωρίζεται ως ανώτερος χωρίς ανάλογα επιτεύγματα).
• Eίναι απασχολημένος με φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, λάμψης, ομορφιάς, ή ιδανικής αγάπης.
• Πιστεύει ότι είναι «ιδιαίτερος» και μοναδικός και μπορεί να τον καταλάβουν ή να σχετιστεί μόνο με άλλα «ιδιαίτερα» ή υψηλού επιπέδου άτομα ή φορείς.
• Έχει παράλογες απαιτήσεις για ιδιαίτερα ευνοϊκή μεταχείριση ή αυτόματη συμμόρφωση με τις προσδοκίες του (στο κριτήριο αυτό ταιριάζει και με την πρόεδρο της Βουλής κα Κωνσταντοπούλου).
• Εκμεταλλεύεται τους άλλους για να επιτύχει τους δικούς του σκοπούς που δεν είναι άλλοι από μια προσοδοφόρα καριέρα ως διεθνής ομιλητής και συγγραφέας best sellers για το graccident. Για αυτό και δεν διστάζει να Αργεντινοποιήσει τη χώρα μας.
Και φυσικά, στα ανωτέρω κριτήρια προστίθενται και στοιχεία της εκδραματιστικής-ιστριονικής διαταραχής της προσωπικότητας, καθώς ο Υπουργός μας,
• Δείχνει να μη νιώθει άνετα σε καταστάσεις όπου δεν είναι στο επίκεντρο της προσοχής
• Η διαντίδρασή του με τους άλλους συχνά χαρακτηρίζεται από απρόσφορα σαγηνευτική ή προκλητική συμπεριφορά
• Συστηματικά χρησιμοποιεί την εξωτερική του εμφάνιση για να προσελκύσει την προσοχή στον εαυτό του
• Εχει ένα τρόπο ομιλίας που είναι υπερβολικά ιμπρεσσιονιστικός και στερούμενος λεπτομερειών
Κάποια από τα ανωτέρω αποτελούν στοιχεία διαχρονικώς παρόντα στην εξέλιξη της προσωπικότητάς του. Κάποια άλλα φαίνεται πως εμφανίστηκαν υπό τη διαβρωτική επίδραση της εξουσίας που ασκεί αυτούς τους πέντε μήνες οι οποίοι μεσολάβησαν από την ανάληψη των υπουργικών του καθηκόντων. Πάντοτε όμως μετά την Ύβρη έρχεται η Νέμεσις. Αυτό είναι το διαχρονικό τίμημα για την υπέρβαση του μέτρου. Μόνον που τώρα, η Νέμεσις, δεν ήρθε –ακόμη- για τον κ. Βαρουφάκη αλλά έφτασε δραματικά για όλους τους Έλληνες...
***
«[Βρίσκω] από καταχρηστικό έως ανήθικο να χρησιμοποιείται ο μανδύας μιας ψυχοπαθολογίας(;) ως κατηγορητήριο», έγραψε μια αναγνώστρια του LIFO.gr. «Αυτό που με προβληματίζει είναι ότι παραβιάστηκε, κατά τη γνώμη μου η αρχή ''η επιστήμη για τον άνθρωπο'', αφού εξειδικευμένη ιατρική γνώση χρησιμοποιήθηκε όχι για τη θεραπεία, αλλά για την εξυπηρέτηση μιας πολιτικής επίθεσης. Ακόμη, με ανησυχεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι μπορεί φοιτητές ιατρικής να διδάσκονται κάτι τέτοιο, κύριε διδάκτορα.
Ο θυμός μου εδώ σταματά. Μιαν ανάσα ανακούφισης. Αισθάνομαι τυχερή που ακόμα θέλω να θέτω την ιατρική με σεβασμό στην υπηρεσία του ανθρώπου και δεν έχω σκεφτεί να κάνω χρήση της γνώσης μου για κακής ποιότητας επιθέσεις.
Μακάρι να ξέρατε πόσο αμετάβλητη θα ήταν η στάση μου αν μιλούσατε για έναν καταθλιπτικό κ.Σαμαρά ή εναν παραληρητικό κ.Γεωργιάδη ή έναν μανιακό κ.Κουτσούμπα ή για έναν διπολικό πρωθυπουργό... θα έλεγα ακριβώς τα ίδια. Αντίθετα, εσείς επιλέξατε να προσαρμόσετε σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο μια πλειάδα γενικευμένων bullets που σε πολλούς θα μπορούσαν να προσαρμοστούν.»
Και στο Facebook συζητήθηκε το θέμα. Γράφει ο Niko Genimakis: «Θέλω να πω δυο λόγια για την τηλε-διάγνωση του Γιάνη Βαρουφάκη με «σύνδρομο ύβρεως» και να εξηγήσω τους λόγους για τους οποίους αυτό με προσβάλει ως γιατρό και (κυρίως) ως πολίτη. Δεν με ενδιαφέρει το ποιόν του «διδάκτορα Ψυχιατρικής» ούτε μεροληπτώ υπέρ του Βαρουφάκη, που και αυτός με τη σειρά του θα κριθεί όπως όλοι. Θα αναφερθώ αποκλειστικά στο δια ταύτα όσων ειπώθηκαν.
"Σύνδρομο ύβρεως" δεν υπάρχει στο DSM-5 ή το ICD-10, τα επίσημα εγχειρίδια ταξινόμησης και διάγνωσης των ψυχιατρικών νοσημάτων. Πρόκειται για ένα νεολογισμό, μη καθολικά αποδεκτό, και αφορά μια «επίκτητη διαταραχή προσωπικότητας» που «αποκτάται» (sic) από ηγέτες με σημαντική ισχύ κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Αυτό σύμφωνα με τους εμπνευστές του όρου.
Σε αυτό το σημείο, δυο πράγματα πρέπει να ειπωθούν:
1. Ένα άτομο μπορεί να διαγνωστεί με διαταραχή προσωπικότητας αν η προσωπικότητά του αποκλίνει από το «κοινωνικά αποδεκτό» σε σημαντικό βαθμό, τόσο ώστε να δημιουργεί προβλήματα στο ίδιο το άτομο και τον περίγυρό του.
Πώς ορίζεται όμως το «κοινωνικά αποδεκτό»; Υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για αυτό; Προφανώς και όχι. Και ποιος είναι αυτός που το ορίζει; Εγώ, εσύ, η εκάστοτε κοινωνία, οι ειδικοί που καταρτίζουν το DSM-5 ή το καθεστώς μέσα στο οποίο όλοι λειτουργούμε;
Όλοι αυτοί ασκούν επιρροή, και συνειδητά ή ασυνείδητα συμμετέχουν στη δημιουργία της νόρμας, του «κοινωνικά αποδεκτού» που όμως ποτέ δεν είναι καθολικά αποδεκτό. Στεγανά μεταξύ ψυχιατρικής και κοινωνίας δεν υπάρχουν, και κάθε ένας υπό αυτήν την έννοια μπορεί να γίνει έμμεσα συν-συγγραφέας της επόμενης έκδοσης του DSM-5. Προφανώς όμως, η επιρροή που έχουμε εγώ κι εσύ δεν είναι η ίδια με αυτήν που διαθέτουν τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Στην περίπτωση του Βαρουφάκη όμως, τα ΜΜΕ θέλουν να γράψουν ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη νέα έκδοση του ψυχιατρικού εγχειριδίου.
2. Η «ύβρις» υφίσταται ως πολιτικός και φιλοσοφικός όρος, όμως δεν μπορεί να οριστεί ψυχιατρικά. Στην εν λόγω περίπτωση του Βαρουφάκη και των ελληνικών ΜΜΕ, το καθεστώς που αμφισβητείται ορίζει ως ύβρι την αμφισβήτηση εναντίον του. Πρόκειται δηλαδή για κωδικοποίηση ενός απολυταρχικού newspeak με ψυχιατρικούς όρους. Αυτό το τερατούργημα είναι άκρως ακατάλληλο για κλινική χρήση γιατί είναι τελείως αποκομμένο από τις ανθρωπιστικές βάσεις της Ιατρικής. Δεν είναι φτιαγμένο για να βοηθά τον «ασθενή» αλλά ως όργανο καταστολής εναντίον του.
Μέχρι στιγμής πρέπει να έχει γίνει σαφές πως – ακόμα και με τις καλύτερες προθέσεις – ο ορισμός της «διαταραχής προσωπικότητας» στην Ψυχιατρική είναι άκρως προβληματικός. Η επαφή μου με ασθενείς που έχουν κάποια διάγνωση αυτού του τύπου, ιδιαίτερα αυτούς με οριακή-μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας (που σε αντίθεση με το «σύνδρομο ύβρεως» είναι κομμάτι του DSM-5) υπήρξε για μένα μια διαδικασία ωρίμανσης που με έκανε να αμφισβητήσω πολλές φορές τα όρια μεταξύ ασθένειας και «υγιούς απόκλισης».
Με εξοργίζει η επιπολαιότητα της τηλε-διάγνωσης που γίνεται απροκάλυπτα με στόχο να πλήξει και να αμαυρώσει έναν άνθρωπο. Με εξοργίζει επίσης η στάση του «συναδέλφου» που κατακρεουργεί τον ηθικό κώδικα και τις αξίες της Ιατρικής. Μέσα στο τοξικό κλίμα των ημερών, με θλίβει βαθύτατα που ακόμα και η Ιατρική οπλοποιείται, και οι όροι της γίνονται το newspeak μιας άθλιας, θλιβερής, ρατσιστικής προπαγάνδας ενάντια σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο με «παράπλευρη απώλεια» τους ψυχιατρικούς ασθενείς.
Οφείλω συνεπώς να διαφοροποιηθώ και να πω πως ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΑΤΡΙΚΗ.»
***
Έθεσα λοιπόν αυτές τις απόψεις υπόψη του κυρίου Λιάπη και του ζήτησα να μου απαντήσει στα εξής ερωτήματα:
1) Δεν είναι στιγματισμός κάποιου να βγαίνει ένας ψυχίατρος (πόσω μάλλον όχι ο δικός του ψυχίατρος) και να λέει ότι είναι ψυχικά ασθενής;
2) Γίνεται διάγνωση από μακριά;
3) Το σκεφτήκατε καλά πριν κάνετε "outing" σε έναν άνθρωπο για τις διαταραχές του; Πώς βεβαιωθήκατε ότι είχατε δίκιο;
Ακολουθεί η απάντησή του:
Γεια σας,
Υπογραμμίζω εκ νέου πως η όποια φαινομενολογική μου ανάλυση (και όχι τηλεδιάγνωση όπως λανθασμένα ή σκοπίμως επιχειρείται να καταλογιστεί στο άρθρο και τις παρεμβάσεις μου) αναφέρεται στον θεσμικό ναρκισσισμό που μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς τις ζωές των πολιτών ή και τη λειτουργία της ίδιας της δημοκρατίας. Ο ναρκισσισμός σε προσωπικό επίπεδο, δεν δύναται να αποτελεί αντικείμενο κριτικής γιατί κάτι τέτοιο συνιστά ετικετοποίηση. Επίσης, ορισμένα από να στοιχεία των "νάρκισσων" μπορεί να εκφραστούν και παραγωγικά, ίσως και προς όφελος του συνόλου, κάποιες φορές..
Τέλος, δεν συνηθίζω να σχολιάζω αναρτήσεις του Facebook κατά παραγγελία, παρά μόνον διαδικτυακών μου φίλων και εφόσον το επιθυμώ. Επίσης δεν θα απαντήσω ξεχωριστά στα 1-2-3 ερωτήματα που μου θέτετε, γιατί αυτή η κριτηριολογική παράθεση των επιχειρημάτων μου (δίκην bullet points) είναι που πυροδότεί τις ανυπόστατες αντιδράσεις περί δήθεν τηλε-διάγνωσης κατά DSM. Νομίζω όμως πως τα ανωτέρω θα πρέπει να σας καλύπτουν.
Καλή συνέχεια,
Χρίστος Χ. Λιάπης
σχόλια