«Σκεφτόμαστε κυρίως τα ρομπότ ως μηχανές εργασίας, ως αποτελεσματικούς και ακριβείς εκτελεστές εργασιών. Στη γερμανική βιομηχανία, μετά βίας μοιάζουν με ανθρώπους, για να αποφύγουν συναισθηματικές επιπλοκές, σε αντίθεση με την Ασία, όπου τα ανθρωποειδή ρομπότ έχουν ήδη αναπτυχθεί εδώ και αρκετό καιρό, για παράδειγμα για εργασία φροντίδας ή ως σύντροφοι σεξ.
Η εξωτερική ομοιότητα με τον άνθρωπο διευκολύνει την αποδοχή των μηχανών. Ωστόσο, αν η μηχανή μοιάζει πολύ με έναν άνθρωπο, αρχίζουμε να νιώθουμε δυσπιστία: τι είναι άνθρωπος, τι είναι μηχανή;
Οι Ιάπωνες ερευνητές ρομποτικής αποκαλούν αυτή την παράξενη ομοιότητα «αφύσικη κοιλάδα», λένε οι Ρίμινι Πρότοκολ για τη νέα τους δουλειά, μια εισαγωγή σε έναν βαθιά ανθρώπινο, βαθιά μηχανικό και σχεδόν εφιαλτικό τόπο.
Η με δεκάδες βραβεία τιμημένη καλλιτεχνική κολεκτίβα ανεβάζει αυτήν τη φορά στη σκηνή έναν συγγραφέα και το animatronic του. Για το νέο αυτό έργο, ο Stefan Kaegi, ένας εκ των ιδρυτών των Ρίμινι Πρότοκολ (οι άλλοι δυο είναι οι Helgard Haug και Daniel Wetzel) συνεργάζεται για πρώτη φορά με έναν συγγραφέα, τον Thomas Melle, που επέτρεψε να δημιουργηθεί ένα αντίγραφο του εαυτού του.
Αυτό το ανδροειδές παίρνει τη θέση του συγγραφέα και θέτει ερωτήματα: τι σημαίνει για το πρωτότυπο όταν το αντίγραφο αναλαμβάνει δράση; Ο πρωτότυπος γνωρίζει καλύτερα τον εαυτό του μέσα από το ηλεκτρονικό του αντίγραφο; Το αντίγραφο και το πρωτότυπό του ανταγωνίζονται ή βοηθούν το ένα το άλλο;
Ο πρωταγωνιστής δεν είναι άνθρωπος, δεν είναι ηθοποιός, είναι ένα ρεαλιστικό animatronic μοντέλο του Γερμανού συγγραφέα Thomas Melle, ενός συγγραφέα που είχε πρόσφατα δημοσιεύσει το The World at My Back, μια φιλοσοφική εξερεύνηση της διπολικής του διαταραχής που ο Kaegi είχε βρει ενδιαφέρουσα.
Ο μοναδικός ερμηνευτής του έργου με τίτλο Uncanny Valley, φορώντας τα άνετα ρούχα του, κουνά αργά τα χέρια του ενώ γυρίζει το κεφάλι του, στο Battersea Arts Centre, στο Λονδίνο, από τις 22 έως 26 Φεβρουαρίου. Αλλά αυτός ο πρωταγωνιστής δεν είναι άνθρωπος, δεν είναι ηθοποιός, είναι ένα ρεαλιστικό animatronic μοντέλο του Γερμανού συγγραφέα Thomas Melle, ενός συγγραφέα που είχε πρόσφατα δημοσιεύσει το The World at My Back, μια φιλοσοφική εξερεύνηση της διπολικής του διαταραχής που ο Kaegi είχε βρει ενδιαφέρουσα.
Ο ίδιος βλέποντας ρομπότ σε μουσεία είχε αναρωτηθεί τι θα συνέβαινε αν ένα ρομπότ ήταν ερμηνευτής και αν θα μπορούσαμε ως κοινό να έχουμε το χρόνο να ταυτιστούμε μαζί του.
Ήθελε να κατασκευάσει ένα μονόλογο για ένα ρομπότ που θα φαινόταν όσο το δυνατόν πιο ανθρώπινο. Η Evi Bauer, η οποία εργάστηκε στο σχέδιο του ρομπότ, πρότεινε ότι ο καλύτερος τρόπος για να φτιάξεις κάτι λίγο ατελές και «ελαττωματικό», κάτι που να είναι συγγενές με την ανθρώπινη φύση, ήταν να βρεις έναν άνθρωπο από τον πραγματικό κόσμο και να φτιάξεις ένα αντίγραφο. Το ερώτημα ήταν ποιος θα μπορούσε να δεχτεί, και τελικά αυτός που δέχτηκε και αποτέλεσε μάλιστα ιδανική επιλογή ήταν ο Melle.
Το τμήμα κοστουμιών της Kammerspiele του Μονάχου, όπου έγινε η αρχική παραγωγή, δημιούργησε ένα εκμαγείο σιλικόνης του κεφαλιού του Melle, στην πίσω μεριά του οποίου υπάρχει ένα κενό ώστε η εσωτερική λειτουργία του ανδροειδούς να είναι ορατή μέσα από μια οθόνη που δεσπόζει στο βάθος της σκηνής.
Ο σκηνοθέτης Stefan Kaegi έπρεπε να προγραμματίσει κάθε κίνηση του ρομποτικού Melle, αλλά αυτό του ήταν κάτι γνώριμο – όλα στο θέατρο προγραμματίζονται, τα φώτα, ήχος οι κινήσεις, οι φωνές και οι παύσεις. Απλώς εκτελούνται από ανθρώπους, πάντα όμως με προγραμματισμό.
Η παράσταση θέτει ένα ερώτημα: «Πόσο ελεύθεροι είμαστε πραγματικά και πόσο εξαρτημένοι έχουμε γίνει όχι μόνο από τεχνικές συσκευές, αλλά από αλγόριθμους που μας βοηθούν να λαμβάνουμε αποφάσεις;».
Εδώ και έναν αιώνα, τα ρομπότ έχουν μπει στο θέατρο και τον κινηματογράφο και σε πολλές περιπτώσεις έχουν γίνει είδωλα της ποπ κουλτούρας. Είναι εκεί και παίζουν με τα ανθρώπινα συναισθήματα, τους φόβους και τις προσδοκίες, το μέλλον και τη λύτρωση. Η ύπαρξή τους εξερευνά παράλληλα και τον φόβο για τον έλεγχο που ασκούν μηχανήματα κάθε είδους στη ζωή μας.
Είναι φόβοι ορατοί μέσα σε ένα δυστοπικό περιβάλλον, αλλά και όχημα για τη δημιουργία ενός εσχατολογικού κόσμου. Πολλοί ανθρωπολόγοι, ερευνητές, σκηνοθέτες και χορογράφοι έχουν εξερευνήσει τις δυνατότητες των ρομπότ, όπως το Robot Theater Project του Ιάπωνα σκηνοθέτη Oriza Hirata χρησιμοποιεί ερμηνευτές ρομπότ μαζί με ανθρώπους, θέλοντας να δείξει την αλληλεπίδραση και την επιρροή των ρομπότ στους ανθρώπους.
Όπως γράφει ο Guardian, πέρσι μια ομάδα Τσέχων επιστημόνων και δραματουργών δημιούργησε ένα νέο έργο γραμμένο από υπολογιστή. Το έργο είχε πολλούς επαναλαμβανόμενους διαλόγους και ενασχόληση με το σεξ. Μια γυναίκα με Αλτσχάιμερ και το ρομπότ-φροντιστής της ήταν το θέμα του Spillikin από το Pipeline theatre και μια ιστορία πάλι με έναν φροντιστή Android, το Interference, παρουσιάστηκε από το Εθνικό Θέατρο της Σκωτίας το 2019.
Το Electric Rosary του Τιμ Φόλεϊ, το οποίο θα κάνει πρεμιέρα στο Royal Exchange του Μάντσεστερ τον Απρίλιο, διαδραματίζεται σε ένα μοναστήρι του οποίου οι μοναχές καλωσορίζουν μια ρομποτική αδερφή για να κάνει το μαγείρεμα και το καθάρισμα, αλλά η σχέση εξελίσσεται καθώς το ρομπότ έχει σχεδιαστεί για να αντιγράφει και να μιμείται το παράδειγμα, τη συμπεριφορά άλλων χαρακτήρων, αλλά και τι συμβαίνει στη δική του ανάπτυξη συμπεριφοράς. Ο τίτλος «Ηλεκτρικό ροζάριο» δεν είναι εμπνευσμένος μόνο από το ροζάριο των προσευχών αλλά και από τους κόμπους του που αντιστοιχούν σε μια ανοιχτή ανάγνωση με τις μαθηματικές ακολουθίες.
Η κατασκευή ενός ρομπότ είναι πολυδάπανη και χρονοβόρα, από πολλούς δημιουργούς ακατόρθωτη. Ο Φόλεϊ επέλεξε έναν ηθοποιό να μιμηθεί ένα ρομπότ μέσω της ομιλίας και των κινήσεων αλλά και της δυνητικής μίμησης της γύρω του ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Τα ρομπότ στη σκηνή αυξάνονται και πληθύνονται και φέρνουν μαζί με την τεχνητή νοημοσύνη τα πάθη και τα λάθη της ανθρώπινης φύσης. Κανένας δεν θέλει να εμφανίσει ένα τέλειο μηχάνημα, όλοι θέλουν το ανδροειδές αυτό να έχει ρωγμές, συναισθήματα και, αν το καταφέρουν, δάκρυα χαράς ή λύπης.
