«Πολιτισμός είναι η κάλυψη του κενού ανάμεσα σε Εμάς και τους Έλληνες», λέει ξαφνικά και ολέθρια o Δημήτρης Δημητριάδης κατά την διάρκεια της συνέντευξης/παρουσίασής του στο κατάμεστο καφενείο του Μουσείου της Ακρόπολης. Και συνεχίζει: «Η θέα αυτή (σ.σ. η θέα της Ακρόπολης) δεν είναι εγγύηση (εθνικής) ταυτότητας. Σήμερα όλα τα πράγματα μοιάζει να έχουν τελειώσει, φτάνει να το αποδεχτούμε και να δούμε την ταυτότητά μας σε μηδενική αρχή».
Βρίσκεται καθισμένος σε ένα πόντιουμ μπροστά στη θέα της ακρόπολης, ανάμεσα στον Χανς Ούλριχ Όμπριστ (έναν από τους πιο γνωστούς θεωρητικούς και επιμελητές στον κόσμο) και τη Νάντια Αργυροπούλου (επιμελήτρια σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα), οι οποίοι ήταν οι κύριοι υπεύθυνοι για το Marathon Project, την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο Μουσείο Ακροπόλεως στις 31 Οκτωβρίου 2010, την ημέρα των εορτασμών για τα 2.500 χρόνια από τη Μάχη του Μαραθώνα. Ο Δημητριάδης ήταν ένας από τους τριάντα περίπου καλεσμένους ομιλητές (ανάμεσα σε εικαστικούς, συγγραφείς, μουσικούς, αρχιτέκτονες κ.λπ.), οι οποίοι επιδόθηκαν σε έναν 11ωρο μαραθώνιο συζητήσεων, ανάμεσα σε εκατοντάδες πιστούς ακροατές που έμειναν να τους ακούν μέχρι τελικής πτώσεως. Τα λόγια του, όμως, αποτελούν την ιδανική ρήση για κάποιες σκέψεις, τόσο σχετικά μ' αυτή την τόσο ιδιαίτερη εκδήλωση όσο και σχετικά με κακόβουλες (και παραδοσιακές πια) γκρίνιες και μέσα στην αίθουσα όσο και σε ανεξάρτητα ιστολόγια. Πρόκειται για τους αιώνιους τυφλωμένους «ανταγωνιστές» Έλληνες, που αναλώνονται στις πελατειακές σχέσεις, αν και, ευτυχώς, τείνουν να εκλείψουν στις νεότερες γενιές. Ίσως οι νεότεροι επαναδιαπραγματευτούν την ελληνική ταυτότητα από μηδενική βάση, εφόσον βρήκαν μπροστά τους τέτοια χυδαιότητα. Αμήν!
Η εκδήλωση, λοιπόν, πραγματοποιήθηκε με αναμφισβήτητη επιτυχία κι αυτό ήταν κάτι που όποιος παρευρέθηκε μπορούσε να το υποψιαστεί από τις πρώτες κιόλας στιγμές. Τόσο λόγω της τεράστιας προσέλευσης ενός υγιώς «ετερόκλητου» κοινού όσο και λόγω της ποιότητας των λεγομένων των ομιλητών και της μαγικής σύνδεσης του περιεχομένου των ξεχωριστών παρουσιάσεων. Ένα απρόβλεπτο παζλ θρυμματισμένων ιδεών, οι οποίες έπεφταν στην αίθουσα εν αιθρία μεν -εφόσον ο χρόνος του κάθε ομιλητή ήταν περιορισμένος-, αλλά ζευγάρωναν εντυπωσιακά και αναπάντεχα με αυτές που είχαν ακουστεί προηγουμένως ή επρόκειτο να ακουστούν τα επόμενα λεπτά. Το πείραμα της ανάμειξης διανοουμένων και χαρισματικών προσωπικοτήτων προερχόμενων από εντελώς διαφορετικά πλαίσια και μάλιστα παρουσιασμένων κάτω από την υποθετικά χαλαρή φόρμουλα της ανεπίσημης συνέντευξης που άγγιζε, σχεδόν, σκηνοθετικά το πλατό κάποιας real time τηλεοπτικής συζήτησης, και στην προκειμένη περίπτωση πέτυχε διότι βασίστηκε σε δοκιμασμένες προσπάθειες όσο στην επαρκή ικανότητα επιμελητικής σύνθεσης και σκέψης.
Μπορεί οι κακές γλώσσες να υπονόησαν ότι η εκδήλωση είχε όλες τις εγγυήσεις μιας θεσμικής εκδήλωσης από εκείνες που προσελκύουν ένα ευρύ κοινό, όπως έναν σταρ, διεθνή επιμελητή, έναν μνημειακό χώρο, όπως το Μουσείο της Ακρόπολης, και μια λίστα καταξιωμένων προσωπικοτήτων, αλλά αυτές οι εγγυήσεις θα μπορούσαν να είναι και η τροχοπέδη της.
Τα εύσημα, λοιπόν, στην προκειμένη περίπτωση αποδίδονται στην Ελληνίδα επιμελήτρια Νάντια Αργυροπούλου, που είχε την ιδέα να οργανώσει μια αρκούντως πομπώδη εκδήλωση γι' αυτή την επετειακή μέρα για την Ελλάδα, υπό την αιγίδα του ΥΠ.ΠΟ. Στο δικό μου μυαλό αυτό είναι μια ιδιαίτερα καίρια χειρονομία συμβολικής πειρατείας των κατεστημένων πολιτιστικών δομών! Μια κίνηση, η οποία μπορεί να πιάνει ένα καθεστώς σε ύπνωση, ένα μουδιασμένο κατεστημένο που αποφασίζει να χρηματοδοτήσει κάτι λόγω αιφνιδιασμού, η οποία, όμως, τελείται με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργεί ένα εξαιρετικό προηγούμενο. Δεν μπορώ να σκεφτώ καλύτερο γεγονός που θα μπορούσε να απορροφήσει το ελάχιστο κονδύλι, όπως αυτή η εκδήλωση, και να δημιουργήσει τέτοια αποτελέσματα (για το ευρύτερο σινάφι μας και μη) από αυτό που μας καθήλωσε όλους κυριακάτικα έντεκα ώρες μέσα σε ένα μουσείο.
Ταυτόχρονα, τη συγχαίρω για τη σύνεση της να καλέσει τον Χανς Ούλριχ Όμπριστ, τον εμπνευστή άλλων πέντε ιδιαίτερα επιτυχημένων μαραθωνίων σκέψης (στο Λονδίνο) και να μην παρασυρθεί από την έπαρση να κάνει το δικό της παρεμφερές αντίγραφο! Επίσης, η επιλογή του χώρου. Μέσα σε ένα καινούργιο μουσείο, και δη στον χώρο εστίασης και ψυχαγωγίας, οι ακροατές είχαν την ευκαιρία να κάθονται, να σηκώνονται, να μπαίνουν, να βγαίνουν, να τρώνε, να πίνουν και να κυκλοφορούν με ένα ζευγάρι ακουστικά, εάν ήθελαν να μη χάνουν στιγμιότυπο. Σε έναν χώρο που μπορούσες να βλέπεις τους ομιλητές τόσο από κοντά όσο και από διάφορα μόνιτορ, αλλά με δομή που δημιουργούσε εγγύτητα και όχι ιεραρχία. Μετά την ομιλία ή κατά την επόμενη, έτρωγες ή έπινες και μαζί τους. Κάτι σαν να ήμασταν όλοι συνένοχοι σε αυτό τον υποτιθέμενα υπεράνθρωπο μαραθώνιο σκέψης ή σαν να συμμετείχαμε όλοι μαζί σε ένα τηλεοπτικό παιχνίδι, όπου το τεράστιο ακροατήριο είχε τον δικό του ρόλο. Μπορεί να είχε λίγο παραπάνω θόρυβο ή να ήταν και λιγάκι πιο δύσκολο να παρακολουθήσεις αυτό που συνέβαινε, άλλα αυτό που ήταν σίγουρα τρομερά ενδιαφέρον ήταν ότι αυτός ο μαραθώνιος σκέψης εξελισσόταν μέσα σε ένα σύμπαν και άλλων παράλληλων εξελισσόμενων ιστοριών ή μικροϊστοριών, όπως όλα στην ζωή. Εάν τον συγκρίνω με κάτι σεμινάρια και ομιλίες στα κλασικά ιδρυματικά ανελεύθερα αμφιθέατρα ή σε κάτι πιο προχωρημένα πάνελ που έχω βρεθεί στον χώρο της Παλιάς Βουλής, με την αρχιτεκτονική δομή της εξουσιαστικής ιεραρχίας, και στα άβολα έδρανα... το τουμαραθωνίουmarathonproject έμοιαζε σαν το μελλοντικό πλαίσιο διευρυμένων στρογγυλών τραπεζιών. Αρκετά, πια, με τον ψυχαναγκασμό της υποτιθέμενης κουλτούρας που θέλει άκρα του τάφου σιωπή και σοβαρότητα για την παρακολούθησή μιας εκδήλωσης και λεξικό για την αποκρυπτογράφηση των εννοιών της δομής, γιατί αυτά είναι εγγυήσεις μόνο για συνέδρια αρλουμπολογίας! Οι δημόσιες συζητήσεις είναι και κοινωνικά μέρη συνεύρεσης και ψυχαγωγίας, αλλιώς μπορεί ο καθένας να κάτσει σπίτι του και να διαβάσει ήσυχα στο βιβλίο του αυτά που πρόκειται να ακούσει. Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε στη σύνθεση των καλεσμένων -οι οποίοι φυσικά, όπως ειπώθηκε, θα μπορούσαν να ήταν και άλλοι ή διαφορετικοί- που όχι μόνο κράτησε ζωντανό το ενδιαφέρον σε αυτή την πολύωρη δοκιμασία, αλλά δημιούργησε και ενδιαφέρουσες συνοχές οι οποίες, το λιγότερο που μπορώ να σκεφτώ, είναι ότι θα εξελιχθούν σε προσοδοφόρες και απρόβλεπτες συνεργασίες. Διαφορετικές γενιές και ασχολίες, ουσιαστικά, αναγνωρίσιμα πρόσωπα, μύθοι τόσο της λόγιας όσο και της πιο cult ελληνικής διανόησης μάγεψαν το κοινό, εκείνο που είχε έρθει να τους ακούσει ειδικά αλλά κι εκείνο που περνούσε και «σκάλωνε», διότι αναγνώριζε κάποιον στο πάνελ.
Η «αιώνια ανατροπή» κάποιου φανταστικού τέρατος του συστήματος από τον Πάνο Κουτρουμπούση και η αστείρευτη ευρηματική του αντιδραστικότητα και συμβουλή προς τους νεότερους, σε συνδυασμό με την επιτηδευμένη όσμωση μεταξύ καλλιτέχνη και συστήματος από το Τζεφ Κουνς, η αλύπητα καίρια γλώσσα του Δημητριάδη σε σχέση με τον σύνθετα παθιασμένο συναισθηματισμό της Ζατέλη και μαζί με την αμερικανικό ιδεώδες στην καλύτερη μορφή του της Σάρα Μόρις, η οποία ομολόγησε ότι δεν μπορεί να μη σκέφτεται το Λας Βέγκας κάθε φορά που βλέπει τη φωτισμένη Ακρόπολη έτσι όπως φαντάζει από το Μουσείο, θα έκαναν τον Γιώργο Μάκρη και τους σαμποτέρ των αρχαίων μνημείων μάλλον ευτυχισμένους, εάν ήταν ακόμη μαζί μας. Σίγουρα κέρδισαν και του νεότερους επισκέπτες με το πιο εφηβικό ταμπεραμέντο, που παρά τις κακολογίες των μεγαλυτέρων, δεν αντιτάχθηκαν στον «επιφανειακά επίσημο» επετειακό χαρακτήρα της εκδήλωσης, αντίθετα έμοιαζε να την αποδέχονται με ευχαρίστηση. Ευτυχώς, οι πολύ νέοι σκεπτόμενοι είναι άλλης κοπής.
Ήταν σίγουρα μια ωραία, μακριά βραδιά, μια ψυχαγωγικά απενεχοποιημένη εκδήλωση, η οποία ίσως να πλησίασε τη «στιγμιαία διάλυση της ενοχής απέναντι στον "πατέρα", απέναντι στο μνημείο της Ακροπόλεως», όπως περιγράφηκε με τόσο έγκυρο τρόπο από τον Γιώργο Τζιρτζιλάκη, που αναφέρθηκε στη δυσκολία του Le Corbusier ή του Freud να πλησιάσουν κυριολεκτικά το μνημείο. Ό,τι και να ακούστηκε στη συνέχεια για τη δομή, όπου και να συμφωνεί η να διαφωνεί κανείς (και εγώ θα μπορούσα να βρω κάποιες λεπτομέρειες να διαφωνήσω), το ότι συνέβη αυτό στην Αθήνα με τη μεγαλύτερη συμμετοχή τοπικών στοχαστών και του τοπικού σύνθετου κοινού είναι μεγάλο επίτευγμα, διότι, όπως σημείωσε συμβολικά συνεχίζοντας ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης στην παρουσίασή του, η Αθήνα είναι πιο μπροστά από τους καλλιτέχνες και του αρχιτέκτονες.
Αναμένουμε λοιπόν και την έκδοση!
