«Πέθανε ο Αντρέι Βάιντα, ο άνθρωπος που έκανε μια προπαγανδιστική ταινία αθώωσης των χιτλερικών για τις σφαγές στο Κατύν», έγραψε κάποιος στο twitter μαθαίνοντας για το θάνατο του Πολωνού σκηνοθέτη. «Καλό παττακό στους οικείους του» σχολίασε κάποιος άλλος.
Πέθανε ο Αντρέι Βάιντα, ο άνθρωπος που έκανε μια προπαγανδιστική ταινία αθώωσης των χιτλερικών για τις σφαγές στο Κατύν
— laiko stroma (@laikostroma) October 10, 2016
Δεν ήταν οι μόνοι. Αρκετοί που δεν θεωρούν πως απέδωσε σωστά τα ιστορικά γεγονότα στο αμφιλεγόμενο φιλμ του, και τον κατηγόρησαν για φιλοναζισμό. («Πάντως πολύ καλύτερος από, λ.χ. τον Τζέημς Πάρις» έγραψε κάποιος/α που λέγεται Τρολ Βίκτορ Χάρα και η αναφορά και μόνο του ονόματος του Έλληνα σκηνοθέτη της χούντας ήταν ενδεικτική της απέχθειας κάποιων για τον Βάιντα.)
Δεν ήταν αρκετά διάσημος τελικά ώστε να γίνει το αναμενόμενο ξεκατίνιασμα, όμως ο διχασμός ήταν εμφανής στο Twitter.
Πέθανε ο Αντρέι Βάιντα. Δεν θα ξεΚατινιαστούμε στο τλ για το ναζιστικό ξέπλυμα που έκανε;
— Καμένα Ντουί (@mandelbrot78) October 10, 2016
Κάποιοι πάντως τον απέρριψαν απλώς ως βαρετό.
Θλιψη. Πεθανε ο σκηνοθετης Αντρει Βαιντα
— vassilis bossiolis (@vabossi1) October 10, 2016
...ειχε ανακαλυψει τo Tavor των 2,5mgr pic.twitter.com/brdsh2Ingf
Υπήρξαν βέβαια και πολλοί που λυπήθηκαν πραγματικά.
H δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας και μεταφράστρια Κατερίνα Σχινά τόνισε:
Δυστυχώς, τα "εθνογραφικά παράδοξα" αντέχουν στον χρόνο: στις πρόσφατες "Νύχτες Πρεμιέρας" ο Πολωνός σκηνοθέτης Τομάς Βασιλέφσκι αποδοκιμάστηκε ηχηρά ("Είσαι φασίστας!") επειδή τόλμησε να πει στο κοινό ότι στην Πολωνία βίωσαν οδυνηρά τον κομμουνισμό όπως και τον ναζισμό, και ότι ο ίδιος θεωρεί εγκληματικά καθεστώτα και τα δυο. Φαντάζομαι ότι οι τραγικοί (και διόλου κωμικοί) νεόφυτοι μιας ανιστόρητης αριστεράς, θα προπηλάκιζαν εξίσου βίαια και τον Αντρέι Βάιντα. Δεν είναι μεγάλη η απόσταση του χρόνου εξάλλου, απο την προβολή του "Κατίν", όταν μέλη της ΚΝΕ την είχαν στήσει έξω από τους κινηματογράφους, "ενημερώνοντας" τους προσερχόμενους ότι η εκτέλεση χιλιάδων Πολωνών αξιωματικών και αιχμαλώτων πολέμου από την διαβόητη NKVD το 1940 στο δάσος του Κατίν ήταν "γκαμπελική προπαγάνδα".
«Πάει και ο Αντρέι Βάιντα», σχολίασε ο κριτικός κινηματογράφου Άκης Καπράνος, «τιτάνας του πολωνικού σινεμά και εκπρόσωπος μιας γραφής που κάποτε εκτιμήθηκε πολύ μέχρι που οδηγηθηκε κι αυτή στο περιθωριο του αναχρονισμού. Για ποιους δεν ξέρω. Ειμαστε κι εμεις βλέπετε που αντιλαμβανομαστε το Σινεμα σαν ένα σύμπαν εκ του οποιου ομως ξεπηδουν όλα τα χρώματα και όλες οι φωνες, αρκει να έχουν κάτι να πουν. Και ο Βάιντα δεν έπιασε ποτέ μια κάμερα για την πλάκα του.»
Ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός έγραψε στο Facebook του: «Τη μέρα που πέθανε ο Βάιντα, ο Κατρούγκαλος δηλώνει ότι είναι κομμουνιστής, ο Κοτζιάς (υπέρμαχος κάποτε του Γιαρουζέλσκι) ανοίγει σαμπάνια από την χαρά του, ενώ το έτερον "Κ" του θιάσου, ο Καμμένος είναι έτοιμος, όπως είπε στον Αρχιεπίσκοπο, να ρίξει την κυβέρνηση αν εκείνος του το ζητήσει.
Εν έτει 2016, όταν ο κόσμος αλλάζει μέρα με τη μέρα ραγδαία, η Ελλάδα πορεύεται με το σύνθημα "Πατρίς, θρησκεία, κομμουνισμός". Απορούν μετά κάποιοι γιατί θα παραμείνει μια γελοία υποσημείωση στην Ιστορία της Ευρώπης.»
«Για μας της Ανανεωτικής Αριστεράς» έγραψε ο δικηγόρος Παύλος Αθανασόπουλος, «ο Βάιντα ήταν ένας πνευματικός ταγός που καθόρισε την μελλοντική πολίτικη πορεία μας.
Στο Δαντων του μας έδειξε την σύγκρουση δυο διαφορετικών αντιλήψεων για την αλλαγή του κόσμου μέσα από την σύγκρουση Δαντων και Ροβεσπιέρου.
Στον άνθρωπο από μάρμαρο και τον άνθρωπο από σίδερο μας αποκάλυψε την φρίκη των μηχανισμών των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Δούλευε μέσα στην δυσκολία της κομμουνιστικης Πολωνίας και κατάφερνε η προβολή των ταινιών του να είναι πέρα από καλλιτεχνικό και σημαντικό πολίτικο γεγονός.»
Η ποιήτρια Μαρία Τοπάλη είπε απλά «Για τον Βάιντα, μπορούμε να το πούμε, εντελώς κυριολεκτικά: μαζί του μεγαλώσαμε. Και νομίζω πως δεν μεγαλώσαμε κι άσχημα», ενώ τη σύνδεση μεταξύ του πρόσφατου θανάτου του Στυλιανού Παττακού και του Αντρέι Βάιντα σχολίασε ο ηθοποιός Φώτης Αποστολίδης:
Μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση έκανε ο καθηγητής και συγγραφέας (και συντάκτης της έντυπης LIFO) Νικόλας Σεβαστάκης, και μ' αυτήν κλείνουμε:
Αντρέι Βάιντα
Ο Αντρέϊ Βάιντα και αυτό που νομίζω πως εκπροσωπεί η τέχνη του: την αγωνία μιας άλλης Ευρώπης να υπάρξει ελεύθερα και πνευματικά, να βρει χώρο για το δικό της δημιουργικό ίχνος χωρίς να συντριβεί ανάμεσα σε μια ορισμένη γερμανική Δύση και στις χορογραφίες της ρωσικής αυτοκρατορίας.
Αυτή την ιδιαίτερη πνευματικότητα (η οποία, κακά τα ψέματα, χρωστάει πολλά και στον Καθολικισμό), τη σφετερίστηκαν, εν συνεχεία, οι ιδεολογικοί μηχανισμοί των εθνικιστών-λαϊκιστών στην Πολωνία, στη Τσεχία κλπ. Δεν έγινε κατορθωτή, όπως ήθελαν καλλιτέχνες σαν τον Βάϊντα, η σύνθεση ανάμεσα στον φιλελεύθερο κοσμοπολιτισμό και σε μια ηθική της πνευματικής ελευθερίας.
Αυτή η έννοια μιας εσωτερικής, βαθιά βιωμένης ελευθερίας, συγκινούσε τους περισσότερους από τους ετερόδοξους και αντιπολιτευόμενους στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Γι αυτό άλλωστε και ο 'φιλελευθερισμός' τους δεν ήταν ο ίδιος με αυτό που εννοούσαν αρκετοί από τους δυτικούς συνομιλητές τους.
Ο Αντρέι Βάιντα, πάντως, είχε και πολλούς που τον αντιπαθούσαν στη χώρα μας. Δεν άντεχαν ούτε καν τους τιτλους των ταινιών του (Άνθρωπος από μάρμαρο, Άνθρωπος από σίδερο..)...
Αυτή, όμως, είναι μια άλλη ιστορία, από τις συνηθισμένες και πονεμένες που σχετίζονται με τις κωμικοτραγικές ιδεολογικές μας τζιχάντ (που από την απόσταση του χρόνου, μοιάζουν πλέον με εθνογραφικά παράδοξα για ένα βιβλίο ανεκδότων).
