Με αφορμή την ομιλία του στο TEDxAcademy (το Σάββατο 26/9, στο Μέγαρο Μουσικής, Αίθουσα Τριάντη), μίλησα με τον designer για το καλό και το κακό ντιζάιν που βλέπουμε σήμερα γύρω μας στην Ελλάδα, και την ικανότητα να βλέπουμε τα πράγματα από όσες περισσότερες οπτικές γωνίες γίνεται.
— Είναι γνωστό το μόττο σας: "Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που μπορούν να δουν πέρα από το προφανές". Εσείς τι ήταν αυτό που είδατε πίσω απ' το προφανές;
Ότι τα πάντα είναι δυνατά αρκεί να είσαι πρόθυμος να δείς τι υπάρχει από την άλλη πλευρά, να είσαι υπομονετικός μέχρι να το καταλάβεις και ας πέφτεις κάτω συνέχεια και επίμονος να μη σταματάς μπροστά σε οποιοδήποτε εμπόδιο, που τη μια στιγμή μοιάζει τεράστιο και την άλλη μπορεί τελικά να καταφέρεις να το προσπεράσεις σα βραχάκι. Και ότι μόνο οι αισιόδοξοι έχουν μέλλον! Και το Design έιναι ένας πυρηνικός αντιδραστήρας αισιοδοξίας. Διαλέγω επίτηδες το φαινομενικά οξύμωρο παράδειγμα γιατί έτσι είναι και το design. Επιδέχεται πάρα πολλές ερμηνείες και προσεγγίσεις. Πέρα από το προφανές...
Να παρατηρείς τα πάντα με αχόρταγο μάτι, να ακούς κάθε άποψη σα μια ακόμα πιθανότητα που μπορεί να σε οδηγήσει σε κάτι ενδιαφέρον. Και να αναζητάς ασταμάτητα αυτό που θα πάει τα πράγματα ένα βηματάκι -αρκεί ένα κάθε φορά- πιό μπροστά.
— Όταν ήσασταν μικρός τι θέλατε να γίνετε; Πώς μπήκε το ντιζάιν στη ζωή σας;
Πάντα με ενδιάφερε η υλική πλευρά των πραγμάτων. Το materiality που βρίσκεται σε αέναη μετάλλαξη και περιέγραψε μοναδικά πρόσφατα σε μια απολαυστική ομιλία του στο Μουσείο Μπενάκη ένας αγαπημένος μου γλύπτης, ο Tony Cragg. Τι μπορείς να δημιουργήσεις παίζοντας ευρηματικά με κάθε μορφή ύλης. Ένας designer δε βαριέται ποτέ! Είναι ένας πάντα αισιόδοξος διαχειριστής ύλης και των ιδεών που σχετίζονται με αυτή. Αλλιώς πως θα φανταστεί το αύριο και θα δημιουργήσει για αυτό; Ανακάλυψα το design τελειώνοντας το σχολείο, όταν με κάποιο τρόπο συνειδητοποίησα ότι αυτός ο χώρος ήταν ο χώρος που ένοιωθα δημιουργικά οικεία και κινητοποιούσε έντονα τη φαντασία μου. Που μου έδινε χαρά και ικανοποίηση. Οι σπουδές στην Ιταλία, καθώς δεν υπήρχε τότε κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα, ήταν μια πολύ γόνιμη συνέχεια. Πιστεώ ότι σε ανάλογους χώρους μπαίνεις με πάθος -σαν τους the mad ones του Κέρουακ- ή δεν μπαίνεις καθόλου.
— Απ' όλες τις σπουδές σας, τι ήταν αυτό που σας χρησίμευσε περισσότερο στην καριέρα σας;
Αυτό που έμαθα πέρα από τις σχολές. Και το λέω πλέον με τη μακρόχρονη πείρα κάποιου που διδάσκει άλλους. Να παρατηρείς τα πάντα με αχόρταγο μάτι, να ακούς κάθε άποψη σα μια ακόμα πιθανότητα που μπορεί να σε οδηγήσει σε κάτι ενδιαφέρον. Και να αναζητάς ασταμάτητα αυτό που θα πάει τα πράγματα ένα βηματάκι -αρκεί ένα κάθε φορά- πιό μπροστά. Και φυσικά να υποκλίνεσαι στη γνώση που μπορείς να αντλήσεις από το σχολείο των λαθών σου.
— Τι είναι το «design thinking» και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί σε κάθε τομέα της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου;
Για να απαντήσω σύντομα χρησιμοποιώ με τους φοιτητές μου ένα απλό παράδειγμα. Ένα καταπληκτικό βαζο που θαυμάζουμε όλοι πέφτει και σπάει. Για όλους είναι πλέον ένα κατεστραμένο αντικείμενο. Στη ματιά και σκέψη ενός designer είναι ένα τοπίο από νέα ενδιαφέροντα σχήματα που μπορεί να κινητοποιήσει τη σκέψη του από μία τελείως διαφορετική αφετηρία. Μια νέα κατάσταση του materiality που ανέφερα πριν. Design Thinking είναι η καλλιέργεια -και έμαθα ότι θέλει χρόνο και κόπο- της ικανότητας να μη σταματάμε ποτέ να βλέπουμε τα πράγματα από όσες περισσότερες οπτικές γωνίες γίνεται. O Charles Eames, από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς αμερικανούς designers, συνήθιζε να ζητά από αυτόν που θα έβγαινε τελευταίος από την πολύωρη συνάντηση, όπου μελετούσαν τη βελτίωση του design ενός καθίσματος, να το τοποθετήσει στο χώρο με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο. Ώστε να ξαφνιάσει την ομάδα που θα ξαναεπέσρεφε σε λίγες ώρες να συνεχίσει, με τη φρέσκια οπτική γωνία του γνωστού της αντικειμένου και να την παρακινήσει για νέες "αναγνώσεις". Design thinking είναι εν συντομία η μεθοδική και επίμονη αναζήτηση του "πέρα από το προφανές".
— Υπήρξατε από τους βασικούς συνεργάτες της οργανωτικής επιτροπής ΑΘΗΝΑ 2004. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για την εμπειρία, και το πώς «εισχώρησε» το ντιζάιν στους Ολυμπιακούς της Αθήνας;
Σαν εξωτερικός συνεργάτης σε διαφορετικά projects, μπόρεσα να εκτιμήσω την προσπάθεια που έγινε από μια μικρή ομάδα ικανών ανθρώπων, με επικεφαλής τη Θεοδώρα Μάντζαρη, να αξιοποιήσουν τους Ολυμπιακούς τους ΑΘήνας σαν ένα παράδειγμα -ακόμα και ένα σχολέιο πρακτικής θα έλεγα- για το πως το design μπορεί να εισχωρήσει στη ζωή μας. Με ποικίλες εφαρμογές, που και το ενδιαφέρον αποτέλεσμα που είδαμε στήριξαν και απόηχο σημαντικό δημιούργησαν. Ενθαρρύνοντας πολλούς δημιουργούς από τους χώρους του design. Προσπάθεια που όμως στη συνέχεια συνάντησε την εποχή της κρίσης η οποία δημιούργησε την εντύπωση, πεποίθηση για πολλούς ότι διέγραψε πολλές καλές προσπάθειες του παρελθόντος. Προσωπικά όμως πιστεύω ότι αυτό που προσπάθησαν για τη μεγαλύτερη διάχυση του design και στην Ελλάδα ήταν γόνιμος σπόρος. Και ακριβώς λόγω της κρίσης με τη σωστή κρίση θα δούμε σημαντικά αποτελέσματα από το ελληνικό design.
— Από την άνοιξη του 2014, δημιουργήσατε και συντονίζετε το πρώτο ελληνικό Innovation Lab. Τι ακριβώς είναι, και ποιοι είναι οι στόχοι του;
Το δημιουργήσαμε την άνοιξη του 2014 στον ΑΚΤΟ σα συνέχεια του τομέα του Product Design του οποίου και έχω την ευθύνη. Ο τομέας αυτός υπήρξε η πρώτη ανάλογη κατεύθυνση σπουδών που δημιουργήθηκε στην Ελλάδα. Με πολλές πλέον διακρίσεις και αποφοίτους απλωμένους σε όλο τον κόσμο. Αναζητούσαμε όμως, στη δύσκολη εποχή μας, πως μπορεί να ωφεληθεί όσο πιό άμεσα γίνεται η ελληνική παραγωγική οικονομία και κοινωνία αξιοποιώντας την επαφή με την εκρηκτική καινοτομική σκέψη που συναντούσαμε στους φοιτητές μας.
Το Lab ξεκίνησε με αφορμή το μοναδικό για τις δυνατότητές του project του ξύλινου ποδηλάτου της Coco-mat. Ενός project που από την αρχή σκόπευε να γίνει ένας διεθνής πρεσβευτής του ελληνικού design. Και που ο χαρισματικός εμπνευστής του, o Paul Ευμορφίδης, εκεί σταδιακά το οδηγεί. Στο Lab θέλουμε να φέρουμε κοντά νέους designers από διαφορετικούς χώρους με μελετητές από διαφορετικές ειδικότητες όπως π.χ. μηχανικούς (hardware και software), διαχειριστές μέσων κάθε είδους κλπ. Πάντα σε σύμπραξη με πραγματικές εταιρίες που θέλουν να ανοιχτούν σε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα -πραγματικά και όχι θεωρητικά μόνο- projects. Προϊόντων, υπηρεσιών, στρατηγικής κλπ. Η μέχρι σήμερα πορεία του μας λέει ότι δεν προλαβαίνουμε τις δυνατότητες που παρουσιάζονται!
— Θα θέλατε να μου δώσετε ένα δυο παραδείγματα καλού ντιζάιν που βλέπουμε σήμερα γύρω μας στην Ελλάδα; Και καναδυο κακού;
Στη μαζικότερη κλίμακα, η εκρηκτική ποιοτική εξέλιξη στο design συσκευασίας, για πολλά ελληνικά διατροφικά προϊόντα, κυρίως μικρότερων δημιουργών. Κάτι που συναντάμε ταυτόχρονα και σε χώρους καλλυντικών που διαπρέπουν και για αυτό το λόγο διεθνώς, όπως Apivita, Korres. Στη μικρότερη κλίμακα, που είναι και το συνηθέστερο μέχρι σήμερα, πολλοί Έλληνες designers καταθέτουν προσεγμένες προτάσεις, όπως -και μόνο ενδεικτικά τα αναφέρω- ο Γιάννης Γκίκας με αντικείμενα χώρου, οι WE Design με μια μεγάλη γκάμα αντικειμένων για τον τουρισμό, ο Σωτήρης Λάζου στα έπιπλα, οι πολύ νέες Lommer με γυναικείες τσάντες κλπ. Και επίσης υπάρχουν παραδείγματα και μάλιστα μαζικά και με διεθνή επιτυχία, που είναι πολύ λίγο γνωστά ότι είναι ελληνικής πατρότητας, όπως ο σχεδιασμός των ξυριστικών της πολυεθνικής Bic που καθοδηγείται στην Ελλάδα από το Γιάννη Ψιμάδα.
Τα κακά είναι πάντα απείρως περισσότερα από τα καλά και έτσι τελικά οι κάθε είδους designers έχουν πολλά να κάνουν. Στην καθημερινότητα μας καταλαβαίνουμε την ύπαρξή τους όταν δυσανασχετούμε με την προβληματική στάση του λεωφορείου, τη συσκευή που δεν καταλαβαίνουμε πως λειτουργεί, το επικίνδυνο παιχνίδι, το άβολο κάθισμα στο σινεμά, την μπερδεμένη σήμανση, το εξωφρενικά ακριβό αντικείμενο για αυτό που προσφέρει. Είναι αλήθεια ότι ο κόσμος στον οποίο και απευθύνονται όσα κάνουμε, προσέχει το design ακόμα περισσότερο όταν είναι κακό. Είναι πιστεύω μια πολύ ανθρώπινη πλευρά που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε σαν designers.
— Πρόσφατα αναλάβατε τη Διεύθυνση του Δικτύου Πωλητηρίων του Μουσείου Μπενάκη. Πόσο σημαντικά είναι πιστεύετε τα πωλητήρια για ένα Μουσείο, και ποιες αλλαγές σκοπεύετε να κάνετε για να δώσετε το προσωπικό σας στίγμα;
Στη σημερινή απαιτητική εποχή, οι επισκέπτες ενός Μουσείου θέλουν με κάθε τρόπο να αποκτήσουν ένα ίχνος, που θα τους συνδέει με την εμπειρία πολιτισμού που ήταν η επίσκεψή τους. Νομίζω λοιπόν ότι τα Πωλητήρια Μουσείων σαν προνομιακά σημεία επαφής με το κοινό των μουσείων, μπορούν και πρέπει να παίξουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο. Που θα στηρίζει αποτελεσματικά και την οικονομική πλευρά που είναι καθοριστική για να επιβιώσει ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα. Και όλα αυτά πιστεύω ότι πρέπει να προσεγγίζονται με την ευρηματικότητα οπτικής και κινήσεων που ανέφερα πριν. Η καθήλωση στα ίδια αποτελεί το πρώτο βήμα απαξίωσης στα πάντα, επομένως και σε αυτό το χώρο.
Τα Πωλητήρια του Μουσείου Μπενάκη είναι τα πρώτα που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα και τα μοναδικά σήμερα που αποτελούν ένα δίκτυο που βρίσκεται απλωμένο σε διαφορετικά κτίρια. Γίνεται ακόμα πιό ενδιαφέρον λόγω του αυτοτελούς χαρακτήρα που έχει το καθένα. Πρόθεση μου οι χώροι αυτοί (φυσικοί αλλά και στον ψηφιακό χώρο) που μετατρέπουν τον υλικό πολιτισμό που διαχειρίζεται αυτό το σημαντικό Μουσείο σε αντικείμενα κάθε είδους που μπορείς να αποκτήσεις, να αποτελέσουν μια δραστηριότητα που θα πάει πολύ πέρα από τα πλαίσια καταστήματος.
Τα βλέπω σαν ένα πολύ δυναμικό σημείο αναφοράς για τη διαχείριση υλικού πολιτισμού, με στήριξη σχετικής ερευνητικής δραστηριότητας, με παροχή εμπειρίας και γνώσης μέσω συμμετοχικών εργαστηρίων, με τη στήριξη νέων δημιουργών, και γενικότερα την με κάθε τρόπο υλοποίηση ευρηματικών διαδικασιών ανάδειξης του design και της δημιουργίας αντικειμένων. Γι' αυτό καλούμε κάθε δημιουργό από τον ελληνικό χώρο που έχει ενδιαφέροντα πράγματα να πει, να νοιώσει ότι κάποιοι θέλουν ειλικρινά να τον ακούσουν και να συνδράμει σε αυτή την προσπάθεια. Πως αλλιώς θα έχουμε ένα ενδιαφέρον αύριο;
— Ποια είναι η γνώμη σας για το ότι δεν υπάρχει ένα Μουσείο Ντιζάιν στη χώρα; Κάποτε ο Στέργιος Δελιαλής προσπάθησε και άνοιξε ένα στην Θεσσαλονίκη αλλά το κράτος παρά τις υποσχέσεις το καταδίκασε σε ανυπαρξία...
Οτιδήποτε μπορεί να δώσει καλά παραδείγματα είναι πολύτιμο στην ανάπτυξη μιας χώρας. Το περίφημο Victoria & Albert στο Λονδίνο ακριβώς για αυτό το σκοπό δε δημιουργήθηκε; Να παρέχει ενδιαφέροντα πρότυπα σε κάθε είδους εφαρμογές, αντικειμένων, εντύπων εφαρμοσμένων τεχνών γενικότερα. Και να στηρίξει την παραγωγική οικονομία της χώρας οξύνοντας τη ματιά της.
Στην Ελλάδα που και πλούτο σημαντικό έχουμε διαχρονικά από το παρελθόν και δυνατότητες εξαιρετικές από τους σύγχρονους δημιουργούς αλλά και ευρηματικούς επιχειρηματίες αυτών των χώρων λείπουν σίγουρα αυτά τα πιό οργανωμένα πρότυπα.
Η ηρωϊκή προσπάθεια του Στέργιου Δελιαλή αυτό ακριβώς προσπάθησε να στηρίξει συναντώντας δυσκολίες που την έκαναν θρυλική τελικά. Είμαι όμως αισιόδοξος -σαν designer πως θα μπορούσα να δω τα πράγματα διαφορετικά- ότι και αυτά τα κενά σταδιακά θα καλυφθούν. Ίσως πάλι και με τρόπους που δεν τους φανταζόμασταν πριν αλλά προσφέρει απλόχερα η εποχή. Είπαμε χρειάζονται design thinking προσεγγίσεις παντού. Γιατί όχι αι σε αυτό το θέμα;
— Τι θα ακούσουμε από εσάς στην ομιλία σας στο TEDx Academy που θα πραγματοποιηθεί σε λίγες ημέρες;
Για το πως ο τρόπος που σκέφτονται οι designers μπορεί να στηρίξει λογικές, που κατά τη γνώμη μου, θα αποτελέσουν άλλο ένα πολύ σημαντικό δρόμο για να δούμε επιτέλους να αλλάζουν προς το καλύτερο τα πράγματα και σε αυτή τη χώρα. Με φαντασία και τόλμη στη σύλληψη, με υπομονή και επιμονή στη υλοποίηση. Με design thinking δηλαδή.
σχόλια