Anima(λ)

Το κείμενο ξεκινά με ένα σύντομο storytime. Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που προετοιμαζόμουν για τις Πανελλαδικές, προσανατολιζόμενη για τις σχολές του τρίτου επιστημονικού πεδίου. Η Βιολογία είναι, για το πεδίο αυτό, το μάθημα με τον μεγαλύτερο συντελεστή βαρύτητας. Κοινώς ή γράφεις καλά ή αλλιώς... και του χρόνου με υγεία. Αν και μάθημα των «θετικών» επιστημών, δεν έχει γλιτώσει από το φίλτρο της θεωρητικοποίησης που χαρακτηρίζει το ελληνικό σχολικό πρόγραμμα -φίλτρο φθηνό και δοκιμασμένο- γι'αυτό και εξετάζεται με μπόλικα θέματα ανάπτυξης(τύφλα να 'χει το Ελληνικό). Ανάμεσα σε αυτά κάπου-κάπου πέφτει και κανά ασκησιοειδές. Για τέτοια θέματα ενδείκνυται, για παράδειγμα, το κεφάλαιο της μενδελικής κληρονομικότητας. Δε θυμάμαι τις άπειρες ασκήσεις που είχα λύσει συνολικά σε σχολείο και φροντιστήριο. Παρόλα αυτά υπήρχε κάτι στις εκφωνήσεις αυτών των ασκήσεων που θα το θυμάμαι για πάντα.

Μελετώντας κυρίως τον τρόπο κληρονόμησης μονογονιδιακών χαρακτήρων, προέκυπτε η ανάγκη για τη διάκριση δύο ομάδων∙ εκείνης που εξέφραζε τον χαρακτήρα α και εκείνης που δεν τον εξέφραζε ή, τέλος πάντων, εκείνης που εξέφραζε έναν χαρακτήρα β ( αναλόγως με το αν θέλουμε να βλέπουμε το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο). Άνθρωποι, ζώα, φυτά χωρίζονταν σε φυσιολογικά και μη φυσιολογικά, με έναν απόλυτο τρόπο που κόντευε να σου κάνει φασιστική πλύση εγκεφάλου. Όταν το επίπεδο της άσκησης δυσκόλευε και έπρεπε λόγου χάρη να μελετήσεις πολλούς χαρακτήρες ταυτόχρονα, στην ίδια ομάδα, όφειλες να κάνεις μια βασική διευκρίνιση∙ π.χ. το μέλος 1 της ομάδας τάδε είναι υγιής για τη νόσο Χ/ασθενής για τη νόσο Y/φορέας ενός παθολογικού γονιδίου για τη νόσο Ζ κ.ο.κ

Η συνειδητοποίηση ότι κανένας δε μπορεί να προσδιορίζεται ως απόλυτα υγιής ή ασθενής και η ανάγκη για τη συμπληρωματική εισαγωγή χαρακτήρων/νόσων ως σημείων αναφοράς, ήταν για μένα το μόνο μάθημα που δε θα ξεχάσω, από ένα βιβλίο που καλύτερα θα ήταν να είχε προ πολλού ξεχαστεί.

Έχω δει κόσμο να γελάει περνώντας έξω από το Δρομοκαΐτειο και έχω δυστυχώς γελάσει και εγώ με το χωρατό τους. Τι παράξενο πάντως, δεν έχω δει κανέναν να γελάει όταν περνάει έξω από τον Ευαγγελισμό ή από το Ιπποκράτειο.

Ποιος είναι τελικά υγιής και ποιος ασθενής;

Και ως προς ποιους; Ο ίδιος άνθρωπος που μπορεί να αγαπά και να σέβεται τον υγιή εαυτό του, μπορεί να ασθενεί τους άλλους, να αποδυναμώνει τα συναισθήματά τους, να δηλητηριάζει τη σκέψη τους, να είναι ηθικός αυτουργός για την πυροδότηση νόσων σε άλλους ανθρώπους-που έχουν τη προδιάθεση∙ για τη νόσο και για την ανθρώπινη προδοσία.

Η ασθένεια (σωματική ή ψυχική), ακόμα και όταν σε παραλύει, όταν ατροφεί το σώμα και το μυαλό σου, δε παύει να είναι πέρα από παθητική κατάσταση(για τον ίδιο τον πάσχοντα) και ενεργητική(σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές σχέσεις που έχει, ως πάσχον και ως υγιές μέλος της κοινωνίας ταυτόχρονα). Γιατί λοιπόν όταν μιλάμε για νοσήματα, χρησιμοποιούμε μονάχα δύο επίθετα(υγιής/ασθενής), που αν ήταν ρήματα, θα ήταν ουδέτερης άντε το πολύ μέσης διάθεσης; Γιατί αρνούμαστε να σηκώσουμε το συναισθηματικό φορτίο της ασθένειας, γιατί φοβόμαστε να κοιτάξουμε στα μάτια τους πομπούς και τους αποδέκτες της νοσηρότητας και γιατί εξακολουθούμε να φερόμαστε εγωιστικά, τοποθετώντας το άτομό μας στο κέντρο του κόσμου; Συχνά, ψάχνω να βρω τις λέξεις για να εκφράσω αυτό που μου προκαλούν οι άλλοι, αλλά και αυτό που προκαλώ εγώ σε άλλους(είτε είναι σωματικό ή ψυχικό, είτε είναι καλό ή κακό). Μα δε τις βρίσκω πάντοτε. Και έτσι μένουν οι άρρητες σκέψεις κολλημένες μέσα μας, σαν ένα βάρος κάτω από το στέρνο, εκεί μεταξύ πνευμόνων και καρδιάς, μεταξύ ανάσας και αίματος.

Αυτά τα δύο όργανα αν δε βρίσκονταν σιμά το ένα στ'άλλο, κάποιος θα έπρεπε να τα κολλήσει.

Όλη μας η ζωή μερικές ανάσες και λίγο αίμα.

Πριν λίγες μέρες ήταν η παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας. Γράφω με αυτήν την αφορμή, αλλά μία μέρα μετά για λόγους προσωπικών αρχών και προσωπικού αναρχισμού ταυτόχρονα. Βγάζω, βλέπετε, μερικές φλύκταινες όταν ακούω για παγκόσμιες ημέρες. Ίσως γιατί μου βγάζουν μια υπερδοσολογία πολιτικής ορθότητας. Που οκ δεν έχω κάτι με την πολιτική ορθότητα-είπαμε, πρέπει να σεβόμαστε τους ασθενείς- αλλά μη βάζουμε κουστούμια και στα ασθενικά κορμιά μας. Δε της ταιριάζει της αρρώστιας. Σε έχει δει γυμνό, έτσι που ούτε η μάνα σου δε σε έχει δει, έτσι που και ο σύντροφός σου θα ήθελε να σε φτύσει, οπότε μην της καλύπτεσαι με sur-mesure. Θα πάει στράφι το ύφασμα...

Έχουν γραφτεί τόσα πολλά για τις ψυχικές ασθένειες... Έχω συγκινηθεί με πολλά από αυτά και με κάποια άλλα έχω βαρεθεί. Με εκνευρίζει όλη αυτή η μανιχαϊστική λογική των «καλών» ασθενών και των «κακών» υγιών. Δεν υπάρχει ηθικό πλεονέκτημα της μιας ομάδας έναντι της άλλης. Αν χρειάζονται βοήθεια οι ασθενείς για να θεραπευτούν, χρειάζονται βοήθεια και οι υγιείς για να μην αρρωστήσουν. Ξέρετε άλλωστε πόσοι από δαύτους έχουν το σαράκι μέσα τους να τους κατατρώει, και ας είναι ακόμα η αρρώστια σε ασυμπτωματικό ή αδιάγνωστο στάδιο;

Υπάρχει αναμφίβολα ρατσισμός εις βάρος των αρρώστων. Μια ζωή θα είμαστε κάτοικοι Αθηνών, με νοοτροπία μετοίκων, άρτι αφιχθέντων από την αρχαία Σπάρτη. Μα μέσα σε αυτήν την διάκριση υπάρχει και ένα σημαντικότατο στίγμα των ψυχικά νοσούντων. Έχω ακούσει άπειρες φορές εκφράσεις του τύπου «αυτός είναι για το Δαφνί», κόσμο να ρωτάει τον συνομιλητή του, που μένει Δαφνί, αν μένει μέσα ή απέξω(ενν. από το ψυχιατρικό ίδρυμα). Έχω δει κόσμο να γελάει περνώντας έξω από το Δρομοκαΐτειο και έχω δυστυχώς γελάσει και εγώ με το χωρατό τους. Τι παράξενο πάντως, δεν έχω δει κανέναν να γελάει όταν περνάει έξω από τον Ευαγγελισμό ή από το Ιπποκράτειο. Έχω δει πολλούς να κοροϊδεύουν τον τρελό του σχολείου, του χωριού, της γειτονιάς, του λεωφορείου, μα δεν έχω δει να εμπαίζουν έναν καρκινοπαθή (χωρίς φυσικά να εννοώ ότι για τις σωματικές ασθένειες όλα είναι ρόδινα). Μπορώ όμως να ομολογήσω ότι το να γελάς με τον τρελό, επειδή τον βρίσκεις αφελή, επειδή θεωρείς αστείες τις κινήσεις και γελοίο τον τρόπο ομιλίας του, όσο κακιασμένο και αν είναι, έχει τουλάχιστον μια παραλόγως λογική εξήγηση στο μυαλό ορισμένων.

Παρόλα αυτά, αυτή η προσπάθεια να κρύψεις αλλά και να κρυφτείς από την ψυχική ασθένεια φανερώνει πως σε τελική ανάλυση δε τη βρίσκεις και τόσο αστεία. Ειδάλλως θα φιλοξενούσες τον τρελό στο σπίτι σου να σε διασκεδάζει. Αλλά όχι, εσύ, σε τελική ανάλυση, μάλλον τον φοβάσαι. Και αν στις σωματικές ασθένειες ο κίνδυνος μετάδοσης καθιστά τον φόβο δικαιολογημένο, στις ψυχικές ασθένειες αυτός φαντάζει αστοιχείωτος. Και όχι, δεν είναι τα έντονα βλέμματα και οι κραυγές. Δεν είναι η σκέψη ότι δεν ελέγχονται και μπορεί να σου κάνουν κακό ή να κάνουν κακό στον εαυτό τους. Όχι, δεν είσαι η μητέρα Τερέζα και δεν είναι αυτό που σε κάνει να τραβιέσαι στη κρυψώνα σου. Είναι που αυτά τα μάτια κάπου τα έχεις ξαναδεί, όχι στον δρόμο αλλά στον καθρέφτη, είναι που αυτές οι φωνές ηχούν οικεία στα αυτιά σου, είναι που αυτές οι κινήσεις κάτι σου θυμίζουν.

Έλα, παραδέξου το, είναι που αυτοί οι άνθρωποι σου θυμίζουν κάτι από εσένα.

Και αφού δε σε αντέχει κανείς πώς να αντέξεις εσύ κάποιον που σου μοιάζει;