Ευχαριστώ στο γιατρό, «φακελάκι» στο Νοσοκομείο

Η εμπειρία του καθενός στα δημόσια νοσοκομεία είναι εξατομικευμένη και δύσκολα χωρούν γενικεύσεις. Ακόμα και στο ίδιο νοσοκομείο, από Μονάδα σε Μονάδα υπάρχουν διαφοροποιήσεις αλλά και όλες οι μέρες στην ίδια Μονάδα δεν είναι ίδιες. Το σίγουρο είναι ότι κανείς δε θα εξάρει τις ξενοδοχειακές υποδομές των δημόσιων νοσοκομείων έναντι των ιδιωτικών. Όμως, ένα δίλημμα κοινό περιβάλλει όλους όσοι βρίσκονται στους προθαλάμους και στους διαδρόμους των δημόσιων νοσοκομείων. Δίνουμε φακελάκι;

Από την απόσταση που σου εξασφαλίζει το πληκτρολόγιο του υπολογιστή και μιλώντας εκ τους ασφαλούς εντός των αιθουσών συνδιασκέψεων, το φακελάκι είναι εστία διαφθοράς, τονώνει την παραοικονομία και διογκώνει τις ανισότητες. Όποιος ασθενής δώσει φακελάκι, τυγχάνει καλύτερης εξυπηρέτησης, ενώ είναι κοινό μυστικό ότι οι αναμονές δια μαγείας εκμηδενίζονται και η σειρά προτεραιότητας παρακάμπτεται.

Στο «φακελάκι» υπάρχει και μια άλλη πλευρά, η συναισθηματική, το φακελάκι «ευγνωμοσύνης». Όποιος έχει καθίσει έξω από χειρουργείο, στην αναμονή, το νιώθει. Θα αντικρίσει κόσμο να υποδέχεται με ανακούφιση τους δικούς του ανθρώπους και να βάζει στην τσέπη του γιατρού ένα «χαρτζιλίκι». Εδώ αναδύονται τα πραγματικά διλήμματα. Ποιος δεν αισθάνεται ευγνωμοσύνη για το γιατρό, το νοσηλευτικό προσωπικό ακόμα και για τους τραυματιοφορείς για την άρτια περίθαλψη των προσφιλών του προσώπων; Πώς εκφράζεται αυτό, αν ένα ευχαριστώ δεν είναι αρκετό; Άραγε είναι ηθικό το φακελάκι «ευγνωμοσύνης» στο γιατρό μετά το πέρας της νοσηλείας; Πόσο διαφέρει το φακελάκι μετά το πέρας της νοσηλείας από το πουρμπουάρ (sic) στο σερβιτόρο;

Η αλήθεια είναι ότι το προσωπικό των νοσοκομείων έχει την υποχρέωση να παρέχει τις υπηρεσίες του αδιακρίτως, λειτούργημα για το οποίο αμείβεται. Αν η αμοιβή των γιατρών λόγου χάρη δεν είναι ικανοποιητική, σε καμία των περιπτώσεων δεν πρέπει να ισοσκελίζεται επιβαρύνοντας τους ασθενείς. Το φακελάκι «ευγνωμοσύνης» έστω και αν προσφέρεται οικειοθελώς σε στάδιο μεταγενέστερο, όπου η νοσηλεία βρίσκεται σε στάδιο αποπεράτωσης, συντηρεί το φαύλο κύκλο της παραοικονομίας. Η διαφθορά αυτού του επιπέδου, μειώνει την αίσθηση καθήκοντος που πρέπει να εμπνέει τους γιατρούς κατά τον όρκο του Ιπποκράτη, αλλά και επιδεινώνει την ανοχή των πολιτών στα ζητήματα διαφθοράς. Επιπροσθέτως, παγιώνει μια συναλλακτική σχέση γιατρού - ασθενή η οποία έχει ex post facto τα ίδια αποτελέσματα με το κλασικό φακελάκι καθώς στο μέλλον, ο ασθενής απολαμβάνει ευνοϊκή μεταχείριση.

Στην πράξη είναι αδύνατον για την Πολιτεία να καταπολεμήσει τη διαφθορά που προκύπτει από το φακελάκι «ευγνωμοσύνης» με τα συνήθη μέσα, ήτοι την ποινικοποίηση της πράξης. Ο λόγος είναι προφανής, ακόμα και ο πιο αυστηρός νόμος αν θεσπιστεί, κανείς από τα μέρη της συναλλαγής δεν είναι διατιθέμενος να διαβεί τη πόρτα του εισαγγελέα, αφού η συναλλαγή αυτού του τύπου προϋποθέτει τη συναίνεση των μερών με συνέπεια «η συμφωνία να νικά το νόμο».

Λύση θα ήταν προφανώς η αλλαγή της νοοτροπίας, και η συνειδητοποίηση ότι και το φακελάκι «ευγνωμοσύνης» είναι μεμπτή πράξη. Κάθε φορά που το συμπέρασμα σε μια παθογένεια είναι το ζήτημα της «νοοτροπίας», ταυτόχρονα, υπονοείται η αδυναμία της Πολιτείας να επινοήσει μηχανισμούς επίλυσης των προβλημάτων.

Την ηθική ανάγκη για συναισθητική ικανοποίηση χωρίς τη διολίσθηση σε ατραπούς παραοικονομίας μπορεί να την συγκεράσει ο θεσμός των «μικρών χορηγιών» υπέρ του νοσοκομείου. Από μια διαγώνια ματιά στο υπάρχον νομικό πλαίσιο περί χορηγιών σε δημόσια νοσοκομεία η διαδικασία δεν είναι προσιτή και περιβάλλεται από γραφειοκρατία. Δύσκολα κάποιος θα μπει στη διαδικασία αυτή για να δωρίσει 50, 100 και 300 ευρώ. Η πρακτική που έχει επικρατήσει είναι κυρίως δωρεές από γνωστά κοινωφελή ιδρύματα τα οποία συνήθως βρίσκονται σε προσυνεννόηση με τη διοίκηση του εκάστοτε νοσοκομείου και οι δωρεές τους είναι στοχευμένες.

Ο θεσμός των «μικρών χορηγιών» βασίζεται στην παραδοχή ότι η νοσηλεία στα δημόσια νοσοκομεία δεν είναι απόρροια δραστηριότητας ενός προσώπου, αλλά μια συλλογική προσπάθεια, από τη γραμματεία του νοσοκομείου και το προσωπικό καθαριότητας μέχρι το ιατρικό προσωπικό και τη Διοίκηση. Συνεπώς είναι και ηθικά δίκαιο το φακελάκι «ευγνωμοσύνης» να προσφέρεται στο νοσοκομείο και όχι σε μεμονωμένα πρόσωπα.

Η διαδικασία των «μικρών χορηγιών» για να επιτύχει αλλά και για να υπερκεράσει την πρακτική με το φακελάκι ευγνωμοσύνης, θα πρέπει να είναι πιο άμεση και προσιτή στο μέσο ασθενή. Στην πράξη, ο θεσμός των «μικρών χορηγιών» θα ήταν πιο άμεσος αν υπήρχε σε κάθε νοσοκομείο γραφείο χορηγιών ώστε ο κάθε ασθενής ή οι συγγενείς του να μπορούν να δωρίσουν το όποιο ποσό επιθυμούν. Η φόρμα θα μπορούσε να περιέχει τρία στοιχεία, το ποσό, τον όνομα του δωρητή και τέλος την αφορμή που επιβραβεύει το νοσοκομείο ο ασθενής - δωρητής. Η διαδικασία θα μπορούσε να γίνει και ηλεκτρονικά διαμέσου της ιστοσελίδας του κάθε νοσοκομείου.

Επιπροσθέτως, η επιτυχία του θεσμού των «μικρών χορηγιών» προϋποθέτει και την αποδοχή του από το έμψυχο δυναμικό του νοσοκομείου. Κατά συνέπεια είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί ένας μηχανισμός επιβράβευσης και των προσώπων που συμβάλλουν στη συγκέντρωση των χορηγιών. Μέσω της δημοσιοποίησης των ονομάτων του προσωπικού του νοσοκομείου χάριν των οποίων πραγματοποιούνται οι μικρές χορηγίες στο νοσοκομείο, η κοινωνική ευποιία δεν θα περιοριζόταν μόνο στον δωρητή. Οι γιατροί ή οι τραυματιοφορείς λόγου χάρη, που μνημονεύονται από τον εκάστοτε δωρητή θα επιβραβεύονταν ηθικά γιατί ενέπνευσαν το δωρητή. Κατά συνέπεια η δημοσιοποίηση των προσώπων που συνέβαλλαν με τις περισσότερες χορηγίες θα δημιουργούσε ευγενή άμιλλα μεταξύ των μελών του προσωπικού αναβαθμίζοντας τις υπηρεσίες στα δημόσια νοσοκομεία.

Αν η Πολιτεία στήριζε το θεσμό των «μικρών χορηγιών», κυρίως με επαρκή ενημέρωση, θα εξάλειφε το φαινόμενο με τα φακελάκια «ευγνωμοσύνης» στα νοσοκομεία που ακόμα και σήμερα σε περίοδο οικονομικής κρίσης είναι υπαρκτό φαινόμενο. Ο θεσμός των μικρών χορηγιών θα επιτελούσε πολύπλευρο έργο. Καταρχάς θα προσέφερε ηθική ικανοποίηση και φοροαπαλλαγή στο δωρητή, κατά δεύτερον θα επιβράβευε ηθικά τους έμψυχο δυναμικό του νοσοκομείου και τρίτον θα ενίσχυε οικονομικά το νοσοκομείο. Συνεπώς, τα χρήματα της παραοικονομίας από το φακελάκι θα ενσωματώνονταν στους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων και ίσως κάποια στιγμή να θαυμάζαμε και τις ξενοδοχειακές υποδομές των δημοσίων νοσοκομείων.