«Κανείς δεν εγκαταλείπει το σπίτι και τη χώρα του, παρά μόνο αν τα βλέπει να μεταμορφώνονται στο στόμα ενός καρχαρία». Με αυτόν τον στίχο της σομαλικής καταγωγής Βρετανίδας ποιήτριας Warsan Shire κατά νου έφτασα στη Μυτιλήνη ένα παγωμένο πρωινό που ένας ασθενικός ήλιος προσπαθούσε να στεγνώσει τη γη από τις έντονες βροχοπτώσεις που είχαν προκαλέσει πλημμύρες και προβλήματα στο νησί.
Προβλήματα σοβαρά δημιουργήθηκαν και στη «Μόρια II», το νέο προσφυγικό camp στο πρώην πεδίο βολής του Καρά Τεπέ, δύο χιλιόμετρα βόρεια της πόλης, επιβεβαιώνοντας τη λαϊκή ρήση για τον φτωχό (ή τον κυνηγημένο, μαζί πάνε συνήθως αυτά) και τη μοίρα του. Οι εικόνες και οι φωνές που έρχονταν από κει αποκάλυπταν πλημμυρισμένα αντίσκηνα, λασπουριά που σε κάποια σημεία έφτανε στο γόνατο και κρύο, πολύ κρύο, καθώς η θέρμανση, όπως και το ηλεκτρικό ρεύμα, είναι πολυτέλειες.
Φωνές και εικόνες περίπου παράνομες, εφόσον με πρόσχημα την πανδημία παρεμποδίζεται η πρόσβαση δημοσιογράφων, όπως και η μετάδοση φωτογραφιών ή βίντεο από ενοίκους του camp, με την απειλή σπασίματος του «ένοχου» κινητού, όπως ανέφεραν οι καταγγελίες. «Γράψτε κάτι... η κατάσταση είναι δραματική... στον επόμενο χιονιά μπορεί να έχουμε θανάτους» ήταν το τελευταίο μήνυμα που είχα λάβει.
Φτάνοντας εκεί, θα τα διαπίστωνα όλα αυτά και ιδίοις όμμασι: γυναίκες και άντρες να προσπαθούν να στεγνώσουν τα κορμιά και τα λιγοστά τους υπάρχοντα, εκμεταλλευόμενοι τη χειμωνιάτικη λιακάδα, κάποιοι να προσπαθούν να ενισχύσουν τις σκηνές τους με νοβοπάν, παιδάκια να παίζουν στις λάσπες και τα χώματα ένα γύρω, εργάτες και μηχανήματα να σκάβουν αυλάκια και αναχώματα, να μπαλώσουν κάπως τις ακόμα ανύπαρκτες σχεδόν υποδομές.
Και αστυνομία, πολλή αστυνομία μέσα κι έξω, όπως και στην πόλη – η μόνη υπηρεσία που έχουμε σε περίσσεια σε αυτήν τη χώρα. Αυστηροί έλεγχοι σε οτιδήποτε έφερναν μέσα σε σακούλες, μπόγους ή σακιά όσοι είχαν άδεια κυκλοφορίας – γιατί το camp βρίσκεται σε lockdown μήνες τώρα, καθώς τα κρούσματα τον Σεπτέμβριο είχαν αγγίξει τα 250, ασυμπτωματικά τα περισσότερα, σήμερα εμφανίζονται μηδενικά, χάρη και στην ευαισθητοποίηση των ίδιων των προσφύγων.
Βασικά, το νησί ολόκληρο βρισκόταν σε αυστηρό lockdown από τις αρχές Γενάρη, εφόσον υπάρχει διασπορά στην τοπική κοινότητα, τα πάντα κλείνουν μετά τις 5 το απόγευμα και είναι σαν το προσφυγικό camp να περικλείεται με τη σειρά του από ένα μεγαλύτερο, με περιορισμούς και κανόνες που θυμίζουν επίσης ανοιχτή φυλακή.
Η τοποθεσία είναι εκτεθειμένη στους τέσσερις ανέμους, οι μπόρες τη μετατρέπουν σε έλος, η διαρρύθμιση θυμίζει κανονικό στρατόπεδο. Μπάνιο κάνουν με κουβά και, εννοείται, κρύο νερό, η ύδρευση (νερό με το βυτίο) και η αποχέτευση είναι προβληματικές, να μαγειρέψουν αδυνατούν, περιοριζόμενοι στα δύο ημερήσια συσσίτια του στρατού.
Μόνο που αυτή η «μεγάλη» ανοιχτή φυλακή είναι πρόσκαιρη, ενώ η άλλη έχει μέλλον και όχι μόνο στο Καρά Τεπέ ‒ ήδη βρίσκεται στα σκαριά η «Μόρια ΙΙΙ» στα Μυστεγνά, σαράντα χιλιόμετρα βορειότερα, μέσα στην ερημιά και με κοντινότερο σημάδι πολιτισμού τον παρακείμενο ΧΥΤΑ. Η ανέγερσή της είχε ανασταλεί πέρσι τέτοια εποχή, μετά τη μαζική αντίδραση των κατοίκων και τα επεισόδια με τα αθηναϊκά ΜΑΤ, όμως οι Αρχές, εκμεταλλευόμενες την έκτακτη κατάσταση, μεταφέρουν ήδη οικοδομικά υλικά στο σημείο «στη ζούλα». Ο δήμαρχος Μυτιλήνης κάνει πλέον λόγο για «στροφή στον ρεαλισμό», ενώ τα τοπικά μέσα αναφέρονται σε «συμφωνίες κάτω από το τραπέζι».
Ο δασολόγος Μπάμπης Πέτσικος, μέλος της Lesvos Solidarity, επισημαίνει ότι, πέρα από τον υγειονομικό κίνδυνο, υπάρχει και αυξημένος κίνδυνος πυρκαγιάς, καθώς η τοποθεσία συνορεύει με το μεγαλύτερο πευκοδάσος του νησιού. Η νέα δομή θα είναι πιο κλειστή, πιο αυστηρή, πιο απομονωμένη, μάλιστα ο υπουργός Μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, εξήγγειλε αντίστοιχο πρότζεκτ και για τη Χίο. Κανείς, φυσικά, δεν γνωρίζει πότε θα υλοποιηθούν αυτές οι δομές, όπου πλέον θα «μαντρώνονται» άπαντες, μέχρι να εγκριθεί το αίτημα ασύλου τους, καθώς και η «Μόρια I» προσωρινή ήταν, υποτίθεται, αλλά κράτησε πέντε χρόνια.
Το camp που στήθηκε άρον-άρον στο Καρά Τεπέ μετά τη μεγάλη πυρκαγιά της Μόριας έμοιαζε με παραθαλάσσια θερινή κατασκήνωση στις φωτογραφίες-καρτ ποστάλ που διοχετεύτηκαν τότε στα ΜΜΕ, η πραγματικότητα όμως είναι πολύ λιγότερο ειδυλλιακή, παρά τα επτά εκατομμύρια ευρώ που έχουν ξοδευτεί μέχρι τούδε γι' αυτό. Ο προσφυγικός πληθυσμός εδώ σήμερα είναι μόλις το 1/3 εκείνου της Μόριας (κάπου 7.200 ψυχές, κυρίως Αφγανοί πλέον, κατά το ήμισυ οικογένειες). Μικρομαφίες, έκτροπα, βιασμοί ακόμα και μαχαιρώματα, φαινόμενα που ευνοούσαν ο στριμωγμένος υπερπληθυσμός, ο ιδρυματισμός και η διαρκής αβεβαιότητα, περιορίστηκαν αισθητά, κάπου εκεί όμως σταματούν τα όποια «θετικά».
Η τοποθεσία είναι εκτεθειμένη στους τέσσερις ανέμους, οι μπόρες τη μετατρέπουν σε έλος, η διαρρύθμιση θυμίζει κανονικό στρατόπεδο. Μπάνιο κάνουν με κουβά και, εννοείται, κρύο νερό, η ύδρευση (νερό με το βυτίο) και η αποχέτευση είναι προβληματικές, να μαγειρέψουν αδυνατούν, περιοριζόμενοι στα δύο ημερήσια συσσίτια του στρατού, καταστήματα δεν υπάρχουν, πέρα από 2-3 καντίνες. Απελπισία και στενοχώρια δεν θα δεις στα περισσότερα βλέμματα ‒για να φτάσει ως εδώ αυτός ο κόσμος έχει περάσει πολύ χειρότερα‒, αν όμως σκαλίσεις λίγο πίσω από τα χαμόγελα, θα διακρίνεις αγωνία, αβεβαιότητα και επισφάλεια.
Μόνο τα μικρά παιδιά –και είναι πολλά‒ μοιάζουν ξένοιαστα. Το camp τη μέρα τούς φαντάζει σαν ένας μεγάλος, αν και κάπως παράταιρος παιδότοπος, φωνάζουν, γελάνε, παίζουν, τρέχουν, βοηθάνε όπου μπορούν, μια νότα αισιοδοξίας. Έξω από κάποια αντίσκηνα εθελοντές προσπαθούν να κάνουν κάτι σαν μάθημα ‒ τα πιτσιρίκια ανταποκρίνονται πρόθυμα σε αυτό το ελάχιστο υποκατάστατο σχολείου. Όπως στη Μόρια, έτσι κι εδώ υπάρχουν κατοικίδια, αν και πολύ λίγα ακόμα.
Η μέρα έχει γενικά μεγάλη ζωντάνια και κινητικότητα – η νύχτα είναι που περνά δύσκολα στο Καρά Τεπέ, καθώς λένε και οι δύο «ξεναγοί» μου που δραστηριοποιούνται σε ομάδες εθελοντών. Δεν ξέρω αν είναι πράγματι «χειρότερα και από προσφυγικό καταυλισμό στην Αφρική», καθώς δήλωνε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης, Γκερντ Μίλερ, εκτιμώ όμως ότι κανείς Ευρωπαίος πολιτικός δεν μπορεί να υποδύεται τον ανήξερο.
Στη Μόρια, με όλα τα κακά της, υπήρχαν κάποιες υποδομές κατασκευασμένες από τους ίδιους τους πρόσφυγες – πεζούλες, δρομάκια, μικροί κήποι, μαγαζάκια, μέχρι αυτοσχέδιους φούρνους είχαν φτιάξει με στοιχειώδη υλικά και παραδοσιακές τεχνικές, κυρίως στη «φαβέλα» που είχε δημιουργηθεί στην περίμετρο του camp. «Του χειρίστου είδους φαβέλα μεν, αλλά κάπως είχαν καταφέρει και την πάλευαν οι άνθρωποι εκεί. Στο Καρά Τεπέ είναι όλοι χύμα με όλους και δίχως δυνατότητα να οργανώσουν κάπως οι ίδιοι την καθημερινότητά τους» λέει ο συγγραφέας Γιώργος Τυρίκος-Εργάς που ασχολείται πολλά χρόνια με το προσφυγικό. «Αυτό το ελάχιστο που είχαν, το ασήμαντο για μας, κάπως τους καθόριζε, πλέον έχουν στερηθεί και αυτό» συμφωνεί ο Γρηγόρης Καβάρνος, επόπτης Ψυχικής Υγείας στη δομή των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Αλλά το camp της Μόριας δεν είναι το μόνο που είναι πλέον παρελθόν, παρουσιάζοντας μάλιστα και αρχαιολογικό ενδιαφέρον, όπως θα μου πει ο αρχαιολόγος Γιάννης Χαμηλάκης, που έχει κάνει επιτόπια έρευνα. «Κλείνουν δομές μικρότερες, ανθρωπινότερες, ώστε να μην υπάρχει "αντιπαράδειγμα". Δίπλα στο νέο camp του Καρά Τεπέ υπάρχει το ομώνυμο του δήμου, που διαθέτει κοντέινερ, χτιστές τουαλέτες και σαφώς αρτιότερες υποδομές. Σήμερα φιλοξενούνται εκεί οι πιο ευάλωτοι –κάπου 600 άτομα– και ενώ υπάρχουν επιπλέον θέσεις, μένουν ανεκμετάλλευτες, καθώς πάνε να τον κλείσουν κι αυτόν τον χώρο, όπως έκαναν με το πρώην ΠΙΚΠΑ» μου λέει η Έφη Λατσούδη, «ψυχή» εκείνου του εγχειρήματος.
Συναντιόμαστε στο Naan, ένα έθνικ εστιατόριο στην πόλη, που το δουλεύουν πρόσφυγες και, δυστυχώς, είναι κλειστό λόγω καραντίνας. Ένα άλλο αντίστοιχο εγχείρημα, το Reem, λειτουργεί με take-away. Με παραγγελίες λειτουργεί και το εργαστήριο του Safe Passage στο Mozaik Center, όπου πρόσφυγες κατασκευάζουν τσάντες, σακ-βουαγιάζ, πορτοφόλια και άλλα αντικείμενα από σωσίβια και μέρη σκαφών. Δεν θα μπορούσαν, άραγε, να δίνονται περισσότερες τέτοιες ευκαιρίες σε πρόσφυγες, συμβάλλοντας στην ενσωμάτωσή τους;
«Για να βρεις νόμιμη δουλειά, σπίτι κ.λπ., χρειάζεται άδεια παραμονής, ΑΦΜ, ΑΜΚΑ και τραπεζικός λογαριασμός, γνώση της γλώσσας, πράγματα που καθένα έχει τη δυσκολία του. Το Γραφείο Ασύλου δίνει πλέον ΑΦΜ σε όλους τους πρόσφυγες που αιτούνται άσυλο, αλλά η διαδικασία προχωρά σημειωτόν. Όσοι τα έχουν καταφέρει, εξαρτώνται και από την ανανέωση της άδειας παραμονής. Όλα αυτά εμποδίζουν τόσο την αναζήτηση μόνιμης εργασίας όσο και τους μακροπρόθεσμους σχεδιασμούς. Δύσκολα, επίσης, βρίσκουν σπίτι εκτός camp, τα ενοίκια έχουν ακριβύνει, δεν είναι παντού ευπρόσδεκτοι, ενώ όλο και κάποιο χαρτί θα τους λείπει».
Συνολικό εξατομικευμένο μοντέλο ένταξης δεν υπάρχει. Το πρόγραμμα Helios «σέρνεται» και, πέρα από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που επιβράδυνε κι άλλο η υγειονομική κρίση, όσοι τελικά εξασφαλίζουν άσυλο, έχουν να αντιμετωπίσουν μια γραφειοκρατία «απάλευτη» ακόμα και για τους γηγενείς.
Έπειτα, ένταξη σημαίνει και δημιουργία ενός κοινωνικού κύκλου, ένταξη των παιδιών στο εκπαιδευτικό σύστημα, που κι αυτή με την πανδημία έχει παγώσει, πέραν του ότι τα «ξενάκια» δεν είναι παντού ευπρόσδεκτα. Κι όμως, «και οι συνθήκες στα camps θα μπορούσαν να καλυτερέψουν και οι μόλις μερικές δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες που βρίσκονται συνολικά στην επικράτεια να ενσωματωθούν, απουσιάζει όμως εντελώς η πολιτική βούληση σε Ελλάδα και Ευρώπη» συνεχίζει η Έφη. «Το κυρίαρχο ιδεολόγημα πια είναι ότι ο βίος των προσφύγων θα πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο αβίωτος» θα συμφωνήσει ο Γιώργος. Όμως η Ευρώπη και προγράμματα εκπονεί, και κονδύλια στέλνει, και παράπονα διατυπώνει για τη διαχείρισή τους από τις ελληνικές Aρχές, σωστά;
«Σωστά. Γιατί, λοιπόν, η Ε.Ε. ανέχεται να την εξαπατούν διαρκώς οι ελληνικές κυβερνήσεις; Δεκαέξι ολόκληρα χρόνια ακολουθείται το ίδιο μοντέλο, επομένως δεν μπορεί να υποδύονται τους έκπληκτους στις Βρυξέλλες. Είναι σαν να έχεις ένα κακό παιδί, τον Γιωργάκη ας πούμε, που τρώει όλα τα χαρτζιλίκια που του δίνεις σε σοκολάτες, εσύ τον μαλώνεις μεν, αλλά συνεχίζεις να τον χαρτζιλικώνεις κανονικά και όταν παθαίνει διαβήτη από την πολλή ζάχαρη, λες στους γιατρούς ότι απλώς δεν μπορούσες να κάνεις αλλιώς. Δεν είναι όμως λογική αυτή. Ό,τι κι αν λέγεται, προφανώς και εντάσσεται στον γενικότερο ευρωπαϊκό σχεδιασμό ό,τι συμβαίνει στη Λέσβο και στα άλλα νησιά, διαφορετικά γιατί να επιμένουν σε μια αποτυχημένη στρατηγική;»
Και οι Μυτιληνιοί; Πώς αντιδρά σήμερα σε αυτή την κατάσταση ο πληθυσμός μιας πόλης και ενός νησιού με έντονες προσφυγικές μνήμες και βιώματα, που αρχικά είχε συγκινήσει με την ευαισθησία που επέδειξε, που προτάθηκε για Νόμπελ Ειρήνης το '16; Το πρώτο πολύ ανησυχητικό σημάδι ήταν τα επεισόδια του Απριλίου του '18 στην πλατεία Σαπφούς, όταν 200-300 άτομα, υποκινούμενα από ακροδεξιούς, επιτέθηκαν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας προσφύγων και μεταναστών με ξύλα, πέτρες και μπουκάλια.
Νωπές είναι όμως και οι εικόνες από τα περσινά επεισόδια έξω από την παλιά Μόρια, οι απειλές και οι επιθέσεις σε δημοσιογράφους, μέλη ΜΚΟ ή ανθρώπους που «έμοιαζαν» τέτοιοι και μέσα στην πόλη, τα σπασίματα οχημάτων εθελοντών, κι όλα αυτά δίχως καμία νομική συνέπεια για τους δράστες, παρότι ούτε άγνωστοι ήταν ούτε κρύβονταν. Οι γεμάτοι γκραφίτι και συνθήματα τοίχοι της Μυτιλήνης, αντιρατσιστικά και αλληλέγγυα τα περισσότερα, όπως «Λέσβος γη αντιφασιστική», «Fuck your borders», αντανακλούν μια «σύγκρουση δύο κόσμων» που έχουν προς ώρας θέσει σε εκεχειρία τα lockdowns, άγνωστη όμως η επαύριον.
Εντούτοις, δεν είναι de factο ακραίοι και ξενοφοβικοί όλοι όσοι αντιδρούν στη συνέχιση αυτής της αδιέξοδης κατάστασης, όσοι συγκρούστηκαν με τα αθηναϊκά ΜΑΤ όταν αναγγέλθηκε η ανέγερση της νέας, «κλειστής» δομής, όσοι ζητάνε αλλαγή πολιτικής. Η τοπική κοινωνία, στη μεγάλη της πλειονότητα, στάθηκε στ' αλήθεια αλληλέγγυα στο ξεκίνημα της προσφυγικής κρίσης, πλέον όμως καλείται να συμβιώσει επ' αόριστον με αυτά τα σύγχρονα «Αλκατράζ» όπου θα μαντρώνονται όλοι οι αιτούντες άσυλο, ώσπου να κριθεί η τύχη τους, λένε οι συνομιλητές μου.
«Δεν βλέπαμε φαντάσματα όταν ο ένας συμπολίτης τούς πήγαινε τρόφιμα, ο άλλος νερά, ο παραπέρα ρούχα κ.λπ. ‒ κι αυτό κράτησε χρόνια. Κάποια στιγμή, όμως, ο κόσμος έφριξε, βλέποντας να στήνεται στη Μόρια μια παραγκούπολη-"γκέτο" 20.000 ανθρώπων, χωρίς καμία προοπτική αποσυμφόρησης. Όσο κι αν συγκινείσαι με το προσφυγικό δράμα, όταν γειτονεύεις με μια ανεξέλεγκτη κατάσταση που επηρεάζει πλέον και τη δική σου καθημερινότητα, αρχίζεις να κουμπώνεσαι, να ψάχνεις αποδιοπομπαίους τράγους. Και αν δεν έχεις ιδιαίτερες αντιστάσεις, καταλήγεις σταδιακά στο ακροδεξιό αφήγημα» λέει ο Γιώργος.
Άλλωστε, πόσοι θα στέρξουν, μέσα σε ένα τόσο στενόχωρο υγειονομικά, οικονομικά και κοινωνικά κλίμα, να σκεφτούν ορθολογικά; Υπόψη ότι πρόσφατα προσλήφθηκαν στη Λέσβο 400 συνοριοφύλακες, όλοι ντόπιοι – αντίστοιχες προσλήψεις γίνανε στον Έβρο και άλλες παραμεθόριες περιοχές. «Βλέπουμε, λοιπόν, το οξύ πρόβλημα ανεργίας που αντιμετωπίζει ο τόπος (το 22% άγγιξε φέτος η ανεργία στο βόρειο Αιγαίο συνολικά) να "επιλύεται" με τη μετατροπή του σε ένα μεγάλο προσφυγικό γκέτο, η αστυνόμευση του οποίου ανατίθεται πλέον στους νέους του».
Δεν ξέρω πόσο γνωστά είναι όλα αυτά στον Ζαχίρ, στη Λεϊλά, στον Μασούντ και στους δεκάδες άλλους πρόσφυγες κάθε ηλικίας, εθνότητας και φυλής που κάνουν καθημερινά ποδαράτο τη διαδρομή Καρά Τεπέ - Μυτιλήνη για προμήθειες, επισκέψεις σε υπηρεσίες κ.λπ., έχοντας σοβαρότερες έννοιες. Πολλές μητέρες με μωρά στα καροτσάκια, πολλή νεολαία επίσης, αγόρια και κορίτσια ‒ μερικά οδηγούν ποδήλατο ή κάνουν τζόκινγκ. Κάποιοι πιο νεοφερμένοι νιώθουν τυχεροί και μόνο που δεν τους πήρε η θάλασσα, όπως εκατοντάδες άλλους τα τελευταία χρόνια.
Οι ροές, και λόγω της πανδημίας, μειώθηκαν μεν αισθητά, δεν σταμάτησαν όμως, δυστυχώς το ίδιο και οι πνιγμοί: στις 19/1 ένα ακόμα ναυάγιο συνέβη στα νοτιοανατολικά παράλια, με τραγικό απολογισμό μια νεκρή Σομαλή και τρεις αγνοούμενους από τους 28 συνολικά επιβαίνοντες.
Ήταν ο τρίτος επιβεβαιωμένος πνιγμός πρόσφυγα από τις αρχές του Δεκέμβρη. Κι όμως, τέτοιες ειδήσεις είναι πλέον «ψιλά γράμματα» ‒ κάποια περιστατικά μάλιστα αποσιωπούνται εντελώς, μου λένε, όπως άλλωστε και οι καταγγελίες για επαναπροωθήσεις, που είναι ένα άλλο κεφάλαιο.
«Οι πνιγμοί έγιναν μία ακόμα κανονικότητα κι αυτό είναι τρομακτικό» λέει ο Γιώργος, που το θεωρεί μέρος του «παιχνιδιού» με το προσφυγικό. «Δυστυχώς, γυρνάμε σε πρακτικές που είτε θάβουν τέτοια γεγονότα είτε τα αντιμετωπίζουν σαν φυσική νομοτέλεια... Όταν όμως μια κοινωνία αποδέχεται ότι δεν τρέχει κάτι που οι πρόσφυγες πνίγονται στη θάλασσα ή κακοπερνούν στα camps, εφόσον "οι ίδιοι το επέλεξαν", οι προοπτικές που ανοίγονται είναι ζοφερές» συμφωνεί η Έφη.
Οι πρόσφυγες. Που πολύ εύκολα κάποιοι τους δαιμονοποιούμε ή, αντίθετα, τους χρίζουμε προκαταβολικά «αδέρφια», ενώ είναι καταρχάς άνθρωποι σαν κι εμάς, με τις καλές και τις πιθανόν λιγότερο καλές τους πλευρές. Που όμως, ναι, όσοι νιώσαμε κάποτε ή νιώθουμε ακόμα πρόσφυγες στην ίδια μας τη χώρα, επειδή βρεθήκαμε στη λάθος πλευρά του ουρανού της, επόμενο είναι να τους νιώθουμε συγγενείς, κάτι που κι εκείνοι αντιλαμβάνονται και το εκτιμούν. Που οι περισσότεροι θεωρούμε ότι μόνο όσοι προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες δικαιούνται την εν λόγω ιδιότητα, κι αυτή με προϋποθέσεις – ακόμα κι αυτοί, εξάλλου, θα πρέπει να πείσουν τις Αρχές ότι πράγματι κινδύνευαν.
Όμως υπάρχουν και πρόσφυγες πολιτικοί, οικονομικοί, περιβαλλοντικοί ή άλλοι που στοχοποιήθηκαν στους τόπους τους λόγω εθνότητας, φυλής, θρησκεύματος, σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου. Ένοπλες συγκρούσεις διεξάγονται και σε χώρες που δεν θεωρούνται «επίσημα» εμπόλεμες, υπάρχουν επίσης άνθρωποι που έγιναν πρόσφυγες επειδή ανήκουν σε λογής διωκόμενες μειονότητες. Δεν είναι πάντα αυτονόητο ποιος έχει μεγαλύτερη ανάγκη, αυτονόητο είναι όμως ότι οφείλουν να απολαμβάνουν προστασία, ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες σε μια ήπειρο που καυχιέται για τις δημοκρατικές, δικαιωματικές και συμπεριληπτικές της αξίες.
Δίπλα στην κύρια είσοδο του camp βρίσκονται αντίσκηνα και κοντέινερ ανθρωπιστικών οργανώσεων και ΜΚΟ. Λίγες, πάντως, εξακολουθούν να λειτουργούν εκεί. Κάποιες αποχώρησαν λόγω των συνθηκών αλλά και των αυστηρών περιορισμών που υφίστανται, αρκετές άλλες εγκατέλειψαν το νησί μετά τα περσινά επεισόδια και τη μεγάλη πυρκαγιά στη Μόρια. Λύση ανάγκης αφενός, εφόσον διεκπεραιώνουν όλη εκείνη τη «χαμαλίδικη» δουλειά που οι αρμόδιοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κάνουν ‒ από διανομή προμηθειών μέχρι εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ιατρική φροντίδα. Αφετέρου, συχνά μέρος του προβλήματος, καθώς η κρατική ή κοινοτική χρηματοδότηση που λαμβάνουν οι περισσότερες δημιουργεί «υποχρεώσεις», ενώ δεν ανταποκρίνεται πάντα στο έργο τους, οι ΜΚΟ –που δεν είναι βέβαια όλες ίδιες, ούτε έχουν το ίδιο υπόβαθρο‒ βρίσκονται καιρό τώρα στο στόχαστρο κυβέρνησης, αρχών, ΜΜΕ αλλά και μερίδας των τοπικών κοινωνιών.
Οι κατηγορίες ξεκινούν από τα «εσείς τους φέρνετε και τους κανακεύετε» και την οικονομική αδιαφάνεια (που ενίοτε ισχύει) και φτάνουν στη συνεργασία με κυκλώματα trafficking ή και την κατασκοπεία. Εντούτοις οι τελευταίες, για τις οποίες τόσος ντόρος έγινε τον Σεπτέμβριο με τον σχηματισμό δικογραφίας κατά 33 αλλοδαπών, δεν φαίνεται να έχουν στοιχειοθετηθεί ικανά, ούτε οι κατηγορούμενοι ως εμπλεκόμενοι κλήθηκαν έστω σε προκαταρκτική εξέταση. Ναι, υπάρχουν ευκαιριακές ή «μυστήριες» ΜΚΟ ανάμεσα στις ογδόντα και πλέον που δραστηριοποιούνταν στο νησί μέχρι πέρσι, δεν είναι όμως αυτές το μείζον πρόβλημα.
«Οποιαδήποτε μορφή αλληλεγγύης και συμπαράστασης έφτασε να συνδέεται με παράνομες ενέργειες, μια παλιά συκοφαντική ρητορική που πλέον επανακάμπτει» μου λένε οι αλληλέγγυοι εδώ. «Υπάρχουν άνθρωποι που με στοιχειώδη ή και καθόλου αμοιβή παράγουν με την ψυχή τους σημαντικό έργο στο πεδίο, γιατροί, δικηγόροι, δάσκαλοι, κοινωνικοί λειτουργοί. Υπάρχουν, επίσης, ΜΚΟ που στηρίζονται στο fundraising και δεν έχουν πάρε-δώσε με αδιαφανή κονδύλια.
Ταυτόχρονα, υπάρχει μια διπροσωπία, βλέπεις π.χ. τον νομάρχη, τον περιφερειάρχη ή τοπικούς βουλευτές να πνέουν μένεα κατά των ΜΚΟ τη μια μέρα και την άλλη να συναγελάζονται με στελέχη κάποιων εξ αυτών στα ίδια γραφεία και να προσφεύγουν οι μεν στους δε στα δύσκολα». Ο καλύτερος τρόπος να κρίνει κανείς την προσφορά μιας ΜΚΟ είναι βεβαίως από το έργο που παράγει, το πώς δικαιολογεί τα σχετικά κονδύλια, το πόσα ξοδεύει για τις ανάγκες των ωφελούμενων και πόσα αφορούν λειτουργικά έξοδα, όλοι όμως οι συνομιλητές μου εκτιμούν ότι κανείς δεν θέλει να υπάρξει πραγματικά σοβαρός έλεγχος, γιατί θα διαταραχθεί ένα status quo που, εν τέλει, βολεύει άπαντες.
«Βολεύει ταυτόχρονα» εν πολλοίς και την τοπική οικονομία, υπήρξε μάλιστα σανίδα σωτηρίας σε μια τουριστικά άγονη χρονιά σαν την περσινή. Το πόσα χρήματα –ποσά διόλου ευκαταφρόνητα‒ έχουν πέσει τόσα χρόνια σε λογιών εργασίες, εργολαβίες και προμήθειες, τα λεφτά που αφήνουν οι ίδιοι οι πρόσφυγες αλλά και οι απασχολούμενοι στις ΜΚΟ, οι λογιών αγορές και ενοικιάσεις ξενοδοχείων, διαμερισμάτων κ.λπ. ποτέ δεν έχουν υπολογιστεί, ούτε προβληθεί φυσικά. Η λεγόμενη προσφυγική οικονομία δεν είναι, βέβαια, η καλύτερη αναπτυξιακή προοπτική για το νησί μακροπρόθεσμα, εκτός του ότι συμβάλλει στην ανακύκλωση και τη διαιώνιση του προβλήματος.
Όσο για τη θρυλούμενη αποσυμφόρηση, ο ίδιος ο υπουργός Μετανάστευσης, ευρισκόμενος τον περασμένο Αύγουστο στη Μυτιλήνη, ανακοίνωνε ισοκατανομή προσφύγων στις διάφορες περιφέρειες, δήλωνε ότι μέχρι τα Χριστούγεννα τουλάχιστον οι μισοί πρόσφυγες του Καρά Τεπέ θα είχαν μεταφερθεί στην ενδοχώρα, υποσχόταν μάλιστα «0% πρόσφυγες στα ακριτικά νησιά». Με εξαίρεση, ωστόσο, κάποιες μετεγκαταστάσεις, τίποτε άλλο δεν έχει δρομολογηθεί μέχρι στιγμής.
Η πανδημία ανέστειλε και τις επαναπροωθήσεις προσφύγων στο πλαίσιο της «συμφωνίας της ντροπής» μεταξύ Ε.Ε. - Τουρκίας, που αφορούν τουλάχιστον 1.000 άτομα, αληθεύει εντούτοις ότι κάθε νόμιμη επαναπροώθηση είναι μια πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία που δεν ενθουσιάζει τους πιο «ανυπόμονους». Η παράνομη, ανθρωπιστικά απαράδεκτη εκδοχή της, με παρενοχλήσεις και pushbacks λέμβων, παρότι απ' όλους καταδικαστέα στα λόγια, έχει βρει ως φαίνεται κι αυτή τη θέση της στην «ατζέντα».
Πάντως, ήδη κινήθηκε στο Ευρωκοινοβούλιο διαδικασία διερεύνησης για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη Frontex. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και πολλές εγχώριες και διεθνείς οργανώσεις έχουν καταγγείλει επίσης τέτοιες πρακτικές, όπου εμπλέκεται και το ελληνικό Λιμενικό (το οποίο, βεβαίως, αρνείται τις κατηγορίες). Μάλιστα, τον Οκτώβριο 29 δικαιωματικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις ζήτησαν με κοινή επιστολή τη διερεύνηση του θέματος από τη Βουλή. Ανάλογες καταγγελίες κατά της Ελλάδας έχουν γίνει και στη Χάγη, ενώ τον Νοέμβριο δεκατέσσερα παράνομα, καθώς ισχυρίζονται, απελαθέντες που αιτούνταν άσυλο από τη Λέσβο προέβησαν σε προσφυγή μέσω του ΕΠΣΕ.
«Είδα την αστραπή στην ανατολή / έλαμψε μόλις για μια στιγμή και μου φάνηκε παράξενη / είδα τον ήλιο στο αίμα της βρεγμένο, τη θάλασσα ταραγμένη / και το χθες κλεμμένο από τα βιβλία» διαβάζω στο βιβλίο του Νούρι αλ Τζαράχ «Μια βάρκα για τη Λέσβο και άλλα ποιήματα» (εκδόσεις ΑΩ). Την ημέρα της αναχώρησης οι ουρανοί πάνω από τη Λέσβο είχαν ξανανοίξει για τα καλά. Ασταμάτητη η βροχή, το ίδιο και ο αέρας. Δεν ήθελα καν να σκέφτομαι πώς θα την έβγαζαν πάλι οι «ένοικοι» του Καρά Τεπέ και ο χειμώνας έχει δρόμο ακόμα, όμως την εγρήγορση της μνήμης επέβαλαν τα πρόσωπα, οι εικόνες και οι φωνές που κουβαλούσα – ένα φορτίο βαρύ που εναποθέτω τώρα εδώ, ευελπιστώντας η δημοσιότητα να το ελαφρύνει κάπως για όσους και όσες το υφίστανται καθημερινά.
Έφη Λατσούδη
Lesvos Solidarity
«Η ένταξη χρειάζεται πλάνο και συνολική προσέγγιση, όμως το ισχύον μοντέλο είναι να αποθαρρυνθούν οι πρόσφυγες ώστε να μην έρθουν, να κρατηθούν στα σύνορα. Αυτό είναι που πληρώνουν αδρά στην Ε.Ε. Αντί να δούμε τις ανάγκες και να βρούμε λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ανακυκλώνουμε διαρκώς το πρόβλημα, παγιδεύοντάς τους στα camps, σε συνθήκες εξαθλίωσης, με ό,τι σημαίνει αυτό για την ψυχοσωματική τους υγεία αλλά και για την ασφάλεια, τη δική τους και τη δική μας. Η δε ρητορική μίσους και η στοχοποίηση που καλλιεργείται εύκολα μπορεί να στραφεί και εναντίον άλλων κοινωνικών ομάδων. Υπάρχουν πολλών λογιών ΜΚΟ και, ναι, χρειάζονται αξιολόγηση. Ωστόσο, οι Αρχές αφενός τις χρησιμοποιούν, αφετέρου τις φιμώνουν και ταυτόχρονα τις αφήνουν έκθετες, ενώ η ύπαρξη πολιτικού υπόβαθρου εκλαμβάνεται ως επιπλέον επιβαρυντικό στοιχείο.
Δυστυχώς, έχει περάσει το μήνυμα να μην ακούμε πλέον για πρόσφυγες, να μην τους βλέπουμε καν, να δυσκολέψει επιπλέον η πρόσβασή τους σε νοσοκομεία, υπηρεσίες κ.λπ., κλείνοντας ταυτόχρονα αποκεντρωμένες, "ανταγωνιστικές" ως προς το μοντέλο τους δομές, προκρίνοντας την τσουβαλοποίηση».
Γιώργος Τυρίκος-Εργάς
Συγγραφέας
«Δεν επεξεργάζονται λύσεις ουσίας στο προσφυγικό, γιατί η κυρίαρχη ατζέντα είναι πολύ συγκεκριμένη: δυσκολέψτε τους τη ζωή, τα συνοριακά περάσματα, το νομικό και θεσμικό πλαίσιο επίσης, ώστε να βρίσκουν μπροστά τους διαρκώς έναν τοίχο. Αυτό που λέγαμε και με τον παπα-Στρατή, όταν φτιάξαμε την "Αγκαλιά", είναι πως κάθε ΜΚΟ πρέπει να εμπεριέχει τον σπόρο της αυτοκαταστροφής της.
Σε μια κοινωνία πολιτών, λέγαμε αθώα τότε, ποιον υποκαθιστούν τέτοιες οργανώσεις; Στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης καταλάβαμε ποιον: την Ε.Ε., το ελληνικό κράτος και την αδυναμία ή, μάλλον, την απροθυμία τους να τη διαχειριστούν. Θέλουν οι αρμόδιοι να δώσουν υπεργολαβίες σε ΜΚΟ που έχουν την τεχνογνωσία; Ωραία, μπορούν όμως να τις ελέγξουν; Όχι, γιατί και δύσκολο είναι και πρόκειται για ένα παιχνίδι προσυμφωνημένο.
Το προσφυγικό σχετίζεται και με τον σύγχρονο καταμερισμό της εργασίας, το εμπόριο όπλων, την παγκοσμιοποιημένη οικονομία, την άγρια εκμετάλλευση ολόκληρων χωρών από εταιρικούς κολοσσούς. Όποτε θίξαμε, όμως, τέτοια ζητήματα σε δικούς μας ή σε Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι αντιδράσεις ήταν από ένα συγκαταβατικό χαμόγελο μέχρι να μας αποκαλέσουν περίπου κομμουνιστές! Εντούτοις, όταν έχεις απέναντι έναν καχύποπτο, ακόμα και εχθρικό, κυρίως λόγω άγνοιας, συμπολίτη, δεν είναι λύση να τον χαρακτηρίσεις φασίστα ή ρατσιστή, γιατί τον έχασες. Είναι προτιμότερο να κάτσεις να του εξηγήσεις πώς έχουν τα πράγματα και όχι, δεν είναι χαμένος κόπος, κάποιοι θα εννοήσουν, κάτι θα πουν παρακεί, θα αμβλυνθεί η πόλωση».
Γρηγόρης Καβάρνος
Επόπτης Ψυχικής Υγείας για τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο
«Συνδράμω στο έργο των ΓχΣ στο κομμάτι της ψυχικής υγείας από το 2016. Οι ενήλικες που έρχονται στη δομή της Μυτιλήνης είναι κυρίως άτομα που έχουν υποστεί άγρια εργασιακή εκμετάλλευση, βασανιστήρια, ακραία φυσική βία ή βιασμούς. Ψυχολογικά προβλήματα, όμως, δημιουργούν επίσης οι δαιδαλώδεις και διαρκώς μεταβαλλόμενες διαδικασίες χορήγησης ασύλου, το πλήθος των εμποδίων που προστίθενται στα προηγούμενα άσχημα βιώματα, οι συνθήκες διαβίωσης κ.λπ. Ειδικά η διαδικασία ασύλου δημιουργεί τεράστιο άγχος, γιατί για κάποιους η αποφυγή της απέλασης είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Ναι, υπάρχει θεωρητικά μια συγκεκριμένη διαδικασία για τα θύματα βασανιστηρίων που στηρίζεται στο Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η οποία κανονικά πρέπει να γίνεται στο ΕΣΥ, όμως δεν υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό. Μια εγχώρια ΜΚΟ, που έκανε παλιότερα αυτές τις πιστοποιήσεις, εξέδιδε το πολύ 20 τον χρόνο πανελλαδικά, ενώ μόνο εγώ εξέτασα μέσα σε μια τετραετία στη Λέσβο πάνω από 600 ανθρώπους. Τουλάχιστον οι μισοί ήταν θύματα βασανιστηρίων, δεν θυμάμαι όμως να αναγνωρίστηκε κανένα επίσημα ως τέτοιο. Έναν πρώην ασθενή μου, μάλιστα, Κούρδο της Τουρκίας, τον συνέλαβαν πρόσφατα στην Αθήνα και τον ξανάστειλαν εδώ, προκειμένου να απελαθεί, παρότι πιστοποιημένο θύμα βασανιστηρίων!
Το πώς εκφράζει καθένας μας την ψυχική οδύνη βασίζεται στον πολιτισμό του. Οι πρόσφυγες από την κεντρική Αφρική π.χ. εκφράζουν το μετατραυματικό σύνδρομο με μορφή ψυχώσεων. Έχουν ψευδαισθήσεις, ακούνε φωνές, βλέπουν πράγματα κ.λπ. Στους Αφγανούς εκφράζεται ως κατάθλιψη στους άνδρες, ενώ κυρίως οι γυναίκες εκδηλώνουν αγχωτικές διαταραχές και κρίσεις πανικού. Μας φέρνουν, ξέρετε, και πιο ακραίες περιπτώσεις, γιατί είμαστε οι μόνοι εξειδικευμένοι στο πεδίο.
Έπειτα, έχουμε και τις απόπειρες αυτοκτονίας, τρεις φορές παραπάνω από τον εγχώριο μέσο όρο. Αυτό επιδεινώθηκε με τα lockdowns και τη φωτιά της Μόριας. Ναι, είδαμε βελτίωση σε αρκετές περιπτώσεις μετά την παροχή φροντίδας, αυτό που λέμε όμως ως ΓχΣ είναι οι πιο ευάλωτες τουλάχιστον ομάδες καταρχάς να μεταστεγαστούν άμεσα σε πιο κατάλληλους χώρους, να μην παραμένουν στα camps».
Γιάννης Χαμηλάκης
Αρχαιολόγος
«Πραγματοποιώ έρευνα στη Λέσβο από τo '16, στo πλαίσιo του προγράμματος "Αρχαιολογία του σήμερα", εξετάζοντας το φαινόμενο της μετανάστευσης τόσο ιστορικά όσο και στον παρόντα χρόνο. Η οπτική είναι αυτή ενός "ερειπίου εν τη γενέσει του". Τόσο στο Νεκροταφείο Σωσιβίων στον Μόλυβο, που επισκεφθήκαμε με μεταπτυχιακούς φοιτητές, όσο και στα αποκαΐδια του παλιού camp της Μόριας, ζωντανό αποτύπωμα της σύγχρονης προσφυγιάς, στο νησί εντόπισα και κατέγραψα αρκετά ενδιαφέροντα ευρήματα: δρομάκια, πεζούλες, αυλάκια, ίχνη και θεμέλια ιδιοκατασκευών που αποκαλύπτουν έναν ενδιαφέροντα βαθμό επινοητικότητας και αυτο-οργάνωσης, ειδικά στο εκτός του camp κομμάτι.
Ανάμεσα στα διάφορα αντικείμενα, κάποια σκόρπια χαρτιά με καταγραμμένες συνεντεύξεις αιτήσεων ασύλου, ορισμένες από Αφρικανές, των οποίων οι αφηγήσεις ήταν αφηγήσεις βίας και κακοποίησης. Αυτά βρίσκονταν σε μεταλλικούς φοριαμούς που είχαν εγκαταλειφθεί και κανείς αρμόδιος δεν ενδιαφέρθηκε να περισυλλέξει, παρότι προσωπικά δεδομένα. Ήταν συγκλονιστικό να βλέπεις μαρτυρίες ζωής να γίνονται σκουπίδια. Πολύ ενδιαφέροντα ήταν και τα ευρήματα της επιτόπιας έρευνας που κάναμε με μεταπτυχιακούς φοιτητές στο Νεκροταφείο Σωσιβίων στον Μόλυβο, κάποια από τα οποία παρουσιάσαμε στην έκθεση "Transient Matter: Assemblages of migration in the Mediterranean" στο Haffenreffer Museum of Anthropology».
Μιχάλης Αϊβαλιώτης
Διευθυντής σε σχολείο δεύτερης ευκαιρίας, Stand by me Lesvos
«Δουλεύουμε χρόνια τώρα με τους πρόσφυγες, βοηθώντας αφενός στην εκπαίδευση ‒από εκμάθηση ελληνικών και άλλων γλωσσών μέχρι καλλιτεχνικές δραστηριότητες, μαθήματα ραπτικής αλλά και πρώτων βοηθειών‒, αφετέρου την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Παρέχουμε επίσης είδη πρώτης ανάγκης. Στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας φοιτούσαν προ πανδημίας πολλοί ενήλικες, κοντά στο παλιό camp της Μόριας, δε, είχαμε συστήσει μέσα σε σκηνές και παραπήγματα αλληλοδιδακτικό σχολείο.
Δεν παρουσιαζόμαστε ως ειδικοί ή σωτήρες, δεν έχουμε χρονοδιάγραμμα παραμονής, ζούσαμε στη Λέσβο πριν από το πρόβλημα και θα ζούμε και μετά. Με τις μικρές μας δυνάμεις αγωνιζόμαστε να αναδείξουμε τα προβλήματά τους, να παρέχουμε εφόδια και ευκαιρίες.
Συνεργαζόμαστε με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το δίκτυο Erasmus. Υποστηρίζουμε κάθε εγχείρημα αυτο-οργάνωσης των ίδιων των προσφύγων, μάλιστα έχουν συστηθεί τρεις τέτοιες ομάδες: η Moria White Helmets, που φροντίζει την καθαριότητα και τα ηλεκτρολογικά σε συνεργασία με τη διοίκηση, η Moria Corona Awareness Team, που ενημερώνει για την πανδημία, παρέχει υγειονομικό υλικό και προωθεί την ανταποδοτική ανακύκλωση, έχοντας φτάσει να συλλέγει στο camp 15.000 πλαστικά μπουκάλια ημερησίως, και η Moria Academy, που λειτουργεί επίσης ως αλληλοδιδακτικό σχολείο.
Ο ντόπιος πληθυσμός είναι, πια, θα λέγαμε, "τριχασμένος", οι μεν εξακολουθούν να στηρίζουν τους πρόσφυγες από πραγματικό ενδιαφέρον ή και από συμφέρον, οι δε θέλουν να τους "εξαφανίσουν", ενώ το άλλο 1/3 κινείται ανάλογα με το ρεύμα. Για μας, πάντως, καμία λύση που δεν περιλαμβάνει τους ίδιους τους πρόσφυγες δεν μπορεί να υπάρξει. Δεν είναι άχρηστοι, ούτε ανίκανοι, πολλοί διαθέτουν γνώσεις και δεξιότητες, δηλαδή θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σε πολλούς τομείς εντός και εκτός camp: από αγροτικές και τεχνικές εργασίες μέχρι έργα υποδομής και διαμόρφωσης που μπορούν να διεκπεραιώσουν πολύ πιο άμεσα και οικονομικά απ' ό,τι διάφορες εταιρείες-ανάδοχοι. Η εξασφάλιση απασχόλησης και η ύπαρξη προοπτικών είναι το καλύτερο αντίδοτο στην περιθωριοποίηση, τον ιδρυματισμό και την απραξία, που γεννούν πλήθος προβλημάτων. Όμως αυτά προϋποθέτουν πολιτική βούληση και καλλιέργεια αμοιβαίας εμπιστοσύνης...»
Umid
Μέλος της Moria Corona Awareness Team (MCAT)
«Κατάγομαι από το Αφγανιστάν. Ήρθα στη Λέσβο πέρσι τον Ιούνιο, με τη σύζυγο και τον πεντάχρονο γιο μου. Πριν, ήμασταν τρεις μήνες στο Ιράν και έναν χρόνο στην Τουρκία, όπου, παρότι προσπαθήσαμε, δεν βρίσκαμε δουλειά. Ζούσαμε αρκετά καλά στην Καμπούλ. Έχω σπουδάσει Φαρμακευτική και εργαζόμουν ήδη στον κλάδο, όταν έπεσα στη δυσμένεια ενός ισχυρού πολιτικού παράγοντα. Δέχτηκα ευθείες απειλές κατά της ζωής της δικής μου και της οικογένειάς μου και, ξέρετε, στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει ισχυρό κράτος δικαίου. Έτσι, ξενιτευτήκαμε.
Το καλό είναι ότι δεν μένουμε πια μέσα στο camp αλλά σε διαμέρισμα στην πόλη, έρχομαι όμως εδώ σχεδόν καθημερινά για τις ανάγκες της ομάδας μας που αριθμεί κάπου 250 άτομα από διάφορες εθνικότητες, άντρες και γυναίκες. Χάρη και στις δικές μας καμπάνιες και δράσεις δεν έχουμε τη στιγμή αυτή κρούσματα στο Καρά Τεπέ, όμως η έλλειψη βασικών υποδομών, ο αναγκαστικός συνωστισμός και οι κακές συνθήκες υγιεινής κάνουν την κατάσταση επίφοβη, και όχι μόνο για τον κορωνοϊό. Ναι, μας αρέσει η Ελλάδα και ευχαρίστως θα μέναμε εδώ, αν μπορούσαμε να φτιάξουμε τη ζωή μας».
Raed
Μέλος της Moria White Helmets (MWH)
«Κατάγομαι από το Ντέιρ εζ-Ζορ, μια όμορφη πόλη κοντά στα σύνορα Συρίας – Ιράκ, που καταστράφηκε από τον εμφύλιο και όπου οι συγκρούσεις συνεχίζονται, καθώς στην περιοχή δρουν πολλές αντιμαχόμενες στρατιωτικές ομάδες. Πριν από τον πόλεμο εργαζόμουν ως υπεύθυνος ασφαλείας σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Shell, είχα δουλέψει επίσης στη Ρωσία, στην Ουκρανία και σε χώρες του Περσικού Κόλπου. Από την επαγγελματική μου εμπειρία είμαι πεπεισμένος ότι η κύρια αιτία του πολέμου στη Συρία και άλλων που μαίνονται στην ευρύτερη περιοχή είναι ακριβώς το πετρέλαιο. Οι βομβαρδισμοί γκρέμισαν το σπίτι μας, η οικογένειά μας σκόρπισε, κατέφυγα αρχικά στο Χαλέπι κι έπειτα στην Τουρκία. Εδώ και λίγο καιρό βρίσκομαι στη Λέσβο με την κόρη και τη μικρή μου εγγονή, η υπόλοιπη οικογένεια είναι ακόμα στην Τουρκία.
Η κατάσταση στο Καρά Τεπέ είναι αυτή που βλέπεις, δηλαδή χάλια, και ο χειμώνας με τα κρύα και τις βροχές τη χειροτερεύει. Με την ομάδα των MWH, που είμαστε σήμερα 135 άτομα, συνεργαζόμαστε με τον δήμο σε θέματα καθαριότητας, βοηθάμε επίσης σε διάφορα μαστορέματα και όπου αλλού μπορούμε. Δεν περνάει μέρα που να μην υποφέρω, να μη δακρύζω, προσπαθώ όμως να παραμένω δυνατός και αισιόδοξος για μένα και τους άλλους γύρω μου, να υπάρχει ομόνοια και συνεργασία, γιατί όλοι εδώ, απ' όπου κι αν προερχόμαστε, στο ίδιο καζάνι βράζουμε. Θα έμενα οπουδήποτε έβρισκα μια κανονική δουλειά, στην Ελλάδα ή όπου αλλού είμαι αποδεκτός, ασφαλής και σέβονται τα δικαιώματά μου. Θα ήθελα επίσης να επιστρέψω κάποτε στην πατρίδα μου και να πεθάνω εκεί όταν έρθει η ώρα μου, όχι να πεθαίνω καθημερινά σε μια ανοιχτή φυλακή».
Ζάχρα
21 ετών, εργαζόμενη στο Safe Passage
«Είμαι Αφγανή στην καταγωγή, όμως γεννήθηκα στο Ιράν, όπου οι δικοί μου είχαν καταφύγει όταν έγινε η ρωσική επέμβαση. Η ζωή μας εκεί ως προσφύγων δεν ήταν εύκολη και τα πράγματα δυσκόλεψαν περισσότερο όταν έχασα τον πατέρα μου. Αναγκαστήκαμε να μεταναστεύσουμε ξανά με τη μητέρα μου και ήρθαμε στη Λέσβο το '18 μετά από δύσκολο ταξίδι.
Απασχολούμαι στο Safe Passage δύο χρόνια τώρα. Θέλω, επίσης, να γραφτώ στο πανεπιστήμιο, όμως το αίτημα ασύλου μου εκκρεμεί. Το μεγάλο μου όνειρο είναι να ασχοληθώ επαγγελματικά με τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο. Έχω κάνει και εδώ κάποια μαθήματα, γύρισα μάλιστα και μια ταινία μικρού μήκους για το προσφυγικό με τίτλο "Even after death" που προβλήθηκε πρόσφατα σε ένα φεστιβάλ στη Γερμανία. Στήριξη, κατανόηση και ίσες ευκαιρίες, αυτό ζητάμε, θα τη βρούμε μετά την άκρη ‒ και ταλέντα έχουμε και ικανότητες. Έτσι θα βγούμε νομίζω όλοι ωφελημένοι, τόσο εμείς, οι πρόσφυγες, όσο και οι χώρες υποδοχής».
Μερόν
29 ετών, εργαζόμενος στο Safe Passage
«Κατάγομαι από την Ερυθραία. Ήμουν μηχανικός αυτοκινήτων, αναγκάστηκα όμως να φύγω νέος γιατί υπάρχει πολλή καταπίεση, φτώχεια και διαφθορά. Τώρα θα έχουμε, λένε, πάλι πόλεμο με την Αιθιοπία. Πριν φτάσω στην Ελλάδα, έζησα κάποια χρόνια στο Νότιο Σουδάν, στην πρωτεύουσα Τζούμπα. Δούλευα εκεί με μια υδροφόρα, η γυναίκα μου είχε ανοίξει παντοπωλείο, αλλά και από κει αναγκαστήκαμε εν τέλει να φύγουμε, λόγω ταραχών, ξεπουλώντας τα πάντα. Πήγαμε αρχικά στο Βόρειο Σουδάν, καμία τύχη, σκεφτήκαμε έπειτα την Ιταλία, αλλά το ταξίδι μέσω Λιβύης και μετά με καΐκι θα ήταν πολύ επικίνδυνο και είχαμε μικρό παιδί, προτιμήσαμε λοιπόν να έρθουμε εδώ μέσω Τουρκίας. Φτάσαμε τον Μάιο του '18, μείναμε εννιά μήνες στη Μόρια και δύο χρόνια στον καταυλισμό του ΠΙΚΠΑ. Εκεί ήρθα σε επαφή με το Mozaik Center και το Safe Passage, όπου και εργάζομαι ενάμιση χρόνο τώρα και σίγουρα είμαι καλύτερα από άλλους πρόσφυγες που "σαπίζουν" άπραγοι σε κάποιο camp.
Πλέον εργάζεται και η σύζυγος και καταφέραμε να νοικιάσουμε διαμέρισμα στη Μυτιλήνη ‒ ευτυχώς γλιτώσαμε τον χειμώνα στο Καρά Τεπέ. Εύχομαι, αφού αποκτήσω άσυλο, να μετακινηθώ σε μια μεγαλύτερη πόλη, να βρω μόνιμη δουλειά στο αντικείμενό μου και να ξαναφτιάξω τη ζωή μου. Δεν θέλω να πάω σε άλλη χώρα, αρκετά περιπλανήθηκα, άσε που μόνο η ιδέα να ξανακάνω εξαρχής τη διαδικασία με τα χαρτιά μού φαίνεται εφιάλτης!»
σχόλια