Μέχρι πρότινος, η διαδικασία για την πολιτογράφηση αλλοδαπών περιλάμβανε και μια προφορική συνέντευξη. Από φέτος, οι εξετάσεις έγιναν γραπτές και τα θέματά τους προέρχονται από την Τράπεζα Θεμάτων (500 ερωτήσεις) που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εσωτερικών.
Οι εξεταζόμενοι καλούνται να απαντήσουν σε θέματα ελληνικής γλώσσας, γεωγραφίας, ιστορίας, πολιτικών θεσμών και πολιτισμού, πράγματα δηλαδή με τα οποία είναι ευνόητο ότι θα πρέπει να έχουν κάποια επαφή οι ενδιαφερόμενοι-ες να αποκτήσουν την ιθαγένεια, κατά γενική ωστόσο ομολογία αρκετά από τα θέματα αυτά είναι αφενός εξεζητημένα και μακριά από την καθημερινή πραγματικότητα, τις εμπειρίες και τα βιώματα ανθρώπων που ζουν επί μακρόν σε αυτό τον τόπο – δύσκολα δηλαδή αναδεικνύουν ή «αποδεικνύουν» την τριβή τους με τη χώρα που επιθυμούν για δεύτερη πατρίδα τους, αφετέρου φάνηκαν δύσβατα μέχρι και σε μορφωμένους Έλληνες «από κούνια».
Οι πρώτες νέου τύπου αυτές εξετάσεις έγιναν στις 16/5 σε εξεταστικά κέντρα επτά μεγάλων πόλεων της χώρας και τα αποτελέσματα αναμένονται μέσα στον Ιούνιο. Η συμμετοχή ήταν πολύ μικρή σε σχέση με τον αριθμό των εκκρεμών αιτήσεων πολιτογράφησης: 2.176 άτομα εξετάστηκαν, ενώ οι ήδη αιτούντες πολιτογράφηση ξεπερνούν τις 32.000.
Έκτοτε φτάνουν καθημερινά στο Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity μαρτυρίες ανθρώπων για το πώς είδαν την εξέταση, ποια προβλήματα αντιμετώπισαν, τι δυσκολίες συνάντησαν στην προετοιμασία τους κ.λπ.
Υπήρχαν τετράδια με λάθος γραμμένα νούμερα ή που δεν χωρούσαν στο προβλεπόμενο περιθώριο, τα κυλικεία στα περισσότερα εξεταστικά κέντρα ήταν κλειστά επειδή ήταν Κυριακή, οι εξεταζόμενοι όχι μόνο έμειναν νηστικοί αλλά απαγορευόταν να έχουν οτιδήποτε επάνω τους, κάποιοι υποχρεώθηκαν να πετάξουν ακόμα και τα κέρματα που είχαν στις τσέπες τους!
Για να πάρουν το Πιστοποιητικό Επάρκειας Γνώσεων για την Πολιτογράφηση (ΠΕΓΠ) οι εξεταζόμενοι χρειάζεται να συγκεντρώσουν συνολικό ποσοστό 70% σωστών απαντήσεων. Όσοι τα καταφέρουν, θα πρέπει στη συνέχεια να αποδείξουν ότι έχουν επαρκές εισόδημα, δηλαδή περίπου 7.800 ευρώ ανά έτος, για τα πολλά συνεχόμενα τελευταία χρόνια (έως και 7 έτη πριν για τους κατόχους συγκεκριμένων τύπων αδειών διαμονής).
Με δεδομένη την κατάσταση της χώρας και τις απανωτές κρίσεις, οικονομικές και υγειονομικές, είναι φανερό πως τέτοια «συνέπεια» δύσκολα θα επεδείκνυαν ακόμα και πολλοί Έλληνες, καταγγέλθηκε, δε, ότι όλα αυτά έρχονται να προστεθούν στη γενικότερη πολιτική μια χώρας που τα τελευταία χρόνια κάνει ό,τι μπορεί για να δυσκολέψει τις ζωές προσφύγων και μεταναστών και που παραχωρεί άσυλο και ιθαγένεια με το σταγονόμετρο.
Μετά τις αντιδράσεις και με δεδομένο ότι μεγάλο μέρος της ύλης ήταν πέραν της διδακτέας, το υπουργείο λίγο πριν από τις εξετάσεις ανάρτησε και τις απαντήσεις, τα παράπονα όμως παραμένουν. Πολλά παράπονα διατυπώθηκαν επίσης για την πολύωρη και εξοντωτική διαδικασία των εξετάσεων – θα εισακουσθούν άραγε τα παραπάνω ώστε να υπάρξουν τουλάχιστον κάποιες ουσιαστικές βελτιώσεις στην πορεία;
Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι κάποιοι εξεταζόμενοι δραστηριοποιήθηκαν οι ίδιοι για να ενημερωθούν, να καλύψουν κενά και να αλληλοβοηθηθούν. Μια τέτοια πρωτοβουλία είναι η «ομάδα μελέτης» που έχει συστήσει στο Facebook η O., μια από τις συνομιλήτριές μου. Η αφιλοκερδής αυτή προσπάθεια έχει μέχρι στιγμής 700 μέλη, με προέλευση κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη, από όπου κι εκείνη κατάγεται.
«Βρίσκομαι 22 χρόνια τώρα στην Ελλάδα και διαθέτω πτυχίο επιπέδου Γ2, το ανώτατο δηλαδή, το οποίο μάλιστα απέκτησα ούσα αυτοδίδακτη, δίνοντας εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο της Μαριούπολης στην Ουκρανία. Ο έλεγχος και η αξιολόγηση αυτών πραγματοποιήθηκαν στη Θεσσαλονίκη από το υπουργείο Παιδείας (Κέντρο Διά Βίου Μάθησης), πρόκειται δηλαδή για ελληνικό πτυχίο. Γι’ αυτό και μου φάνηκε καταρχήν παράλογο ότι δεν εξαιρέθηκα ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος με ανάλογο πτυχίο από την εξέταση γλώσσας, είναι δηλαδή σαν να αμφισβητεί το κράτος τον εαυτό του!», λέει η Ο.Γ. που ζει με τον Έλληνα σύντροφό της στη Θεσσαλία – τόσο εκείνη όσο και οι άλλες συνομιλήτριές μου απέφυγαν για ευνόητους λόγους ενόψει των αναμενόμενων αποτελεσμάτων να μιλήσουν επώνυμα και να φωτογραφηθούν, το θάρρος της γνώμης όμως δεν τους λείπει.
Μητέρα ενός εξάχρονου ΑμεΑ αγοριού, η 41χρονη Ο.Γ. απολύθηκε από την εταιρεία μεταφορών όπου εργαζόταν για χρόνια όταν έμεινε έγκυος. Δεν κατάφερε έκτοτε να βρει άλλη εργασία, αναγκάζεται επιπλέον να κατεβαίνει κάθε 2-3 μήνες στην Αθήνα για τους γιατρούς του παιδιού. «Όπως καταλαβαίνετε, καμία ιδιωτική εταιρεία δεν θέλει υπάλληλο-τουρίστα!». Προσπάθησε και για εργασία εξ αποστάσεως, έπεσε όμως, καθώς λέει, σε απατεώνες.
«Η απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας είναι σοβαρή υπόθεση για μένα διότι θέλω να ανοίξω οικογενειακή μερίδα και να εγγραφεί το παιδί μου, να υπερασπιστώ επίσης καλύτερα τα δικαιώματά του διότι αλλιώς υπολογίζουν έναν Έλληνα και αλλιώς έναν αλλοδαπό γονέα... Θέλω επίσης να περάσω ΑΣΕΠ ώστε να βρω εργασία στο δημόσιο» συνεχίζει.
Συμφωνεί κι εκείνη με τους περισσότερους εξεταζόμενους ότι, παρά τους φόβους τους, τα θέματα των εξετάσεων ήταν τελικά εύκολα. «Δεν μας έβαλαν ευτυχώς απίθανα πράγματα διότι υπήρχαν και αρκετά τέτοια στην ύλη. Έλληνες φίλοι, ο σύντροφός μου επίσης είπαν γι΄ αυτά αστειευόμενοι: “Πού μπορούμε να παραδώσουμε ταυτότητα, λευκή κόλλα θα δίναμε”!
Πολλή από την ύλη ήταν, επίσης, εκτός σχολικού προγράμματος. Παλιότερα η συνέντευξη-εξέταση γινόταν βάσει του βιβλίου “Η Ελλάδα δεύτερη πατρίδα”, ενός βιβλίου κακογραμμένου, με στατιστικές που έφταναν μέχρι το 1991, ενώ πλέον στις εξετάσεις ζητούν τέτοιες μέχρι και το 2019! Μόνο αναφορικά με την ιστορία και τον πολιτισμό σε βοηθά, πουθενά αλλού.
Γενικά μιλώντας, κάποια από τα θέματα είχαν όντως να κάνουν με την ελληνική πραγματικότητα, όπως αυτά για τον Κολοκοτρώνη ή για την εθνική αντίσταση και τον εμφύλιο, άλλα πάλι ήταν εντελώς άσχετα, όπως τι ήταν η στάση του Νίκα ή τι ήταν η σάρισα. Οι δώδεκα θεοί που τους ξέρω από μαθήτρια στην Ουκρανία και η ταυτοποίηση σημαντικών αρχαιολογικών χώρων και μουσείων ήταν επίσης βατά θέματα, τώρα το να ξέρεις ποιοι ήταν ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα δεν ξέρω αν είναι τόσο απαραίτητο για την πολιτογράφηση».
Όλοι έχουν να λένε για την εξοντωτικά πολύωρη διαδικασία –μέχρι και 13 ώρες!– που ταλαιπώρησε αφάνταστα εξεταζόμενους κι εξεταστές, τις μεγάλες καθυστερήσεις και τις απαράδεκτες σε κάποιες περιπτώσεις συνθήκες στις οποίες διεξήχθησαν οι εξετάσεις. «Αναγκάστηκα να αφήσω ολημερίς το παιδί μου σε ξένο άνθρωπο και καθώς μας είχαν πάρει τα κινητά δεν μπορούσα να επικοινωνήσω» λέει η Ο.Γ. «Εντέλει παρακάλεσα μια εξετάστρια και συνομιλήσαμε με ανοικτή ακρόαση από το δικό της κινητό. Έπρεπε λόγω της κατάστασης του παιδιού μου να λάβω προτεραιότητα τουλάχιστον στις προφορικές, χρειάστηκε όμως να το διεκδικήσω εκ νέου».
Σε κάποια εξεταστικά κέντρα όπως η Κυψέλη, μαθαίνω πως υποχρέωσαν εξεταζόμενους να πετάξουν το κολατσιό τους και καθώς ήταν και το κυλικείο κλειστό, μείνανε νηστικοί όλη μέρα, αλλού πάλι δεν επέτρεπαν στην αίθουσα ούτε μπουκάλια με νερό. Αλλού όπως στο Μαρούσι υπήρξαν λιποθυμίες από την πολύωρη αναμονή, ενώ όποιος ήθελε τουαλέτα πήγαινε με υπογραφή και με συνοδεία επιτηρητή.
«Πολλοί εξεταζόμενοι αλλά και εξεταστές που έμεναν σε άλλη πόλη σηκώθηκαν άγρια χαράματα κι επέστρεψαν σπίτι τους μεσάνυχτα, άλλοι υποχρεώθηκαν να πληρώσουν ξενοδοχείο για διανυκτέρευση χάνοντας βέβαια έτσι και τα εισιτήρια της επιστροφής, ενώ κανονικά και σύμφωνα με το αρχικό πρόγραμμα η όλη διαδικασία έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί το πολύ μέχρι τις 2:30 μ.μ.» θα πει η 43χρονη Τ.Λ. Η ίδια υποχρεώθηκε να αφήσει όλη μέρα στο ξενοδοχείο μόνο του τον ανήλικο γιό της, «είχαμε φασαρία, κλάματα, το παιδί τα είχε παίξει» θα πει.
Η Τ.Λ. βρίσκεται τουλάχιστον μια εικοσαετία στη χώρα μας, ζει στην Ήπειρο, είναι παντρεμένη με Έλληνα, έχει σπουδάσει φωτογραφία και web design, ασχολείται με τα σπορ ως ερασιτέχνις αθλήτρια αλλά και δημοσιογραφικά, «τρέχει» μια ενημερωτική-τουριστική ιστοσελίδα για την πόλη της, συμμετέχει σε δράσεις αλληλεγγύης σε άπορους πολίτες, παρά ταύτα επισήμως θεωρείται ακόμα «ξένη».
Υπόψη, δε, ότι πέραν αυτών εκκρεμεί μια ακόμα συνέντευξη που αφορά το οικονομικό κομμάτι και για την οποία οι εξεταζόμενοι είναι υποχρεωμένοι να ξαναπαρουσιαστούν στα ίδια εξεταστικά κέντρα! Πώς θα το βολέψουν αυτό άνθρωποι εργαζόμενοι με μικρά παιδιά και τόπο διαμονής δεκάδες ή κι εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τα κέντρα αυτά, άγνωστο. Πρόβλημα υπάρχει και με τα ΑμεΑ εφόσον γι’ αυτά υπάρχει μόνο ένα εξεταστικό κέντρο κι αυτό στην Αθήνα – ακόμα και κάποια άτομα με 67% αναπηρία υποχρεώθηκαν να προσέλθουν κανονικά, μου λένε.
Το κόμιστρο για τις εξετάσεις είναι 150 ευρώ στα οποία προστίθεται το παράβολο των 550 ευρώ που απαιτείται ώστε να καταθέσει κάποιο άτομο χαρτιά για ελληνική ιθαγένεια. Το 150άρι αυτό, που υποχρεούνται να πληρώσουν ακόμα και όσοι ζουν επί μακρόν στη χώρα και είναι γονείς Ελλήνων πολιτών, το γλίτωσαν μόνο όσοι είχαν προβεί στην παραπάνω ενέργεια προτού θεσπιστούν οι γραπτές εξετάσεις.
Και υπάρχει πάντα φυσικά το ενδεχόμενο να περάσεις μεν στις εξετάσεις αλλά η αίτηση ιθαγένειας να απορριφθεί, άρα να χρειαστεί να ξαναδώσεις (και να ξαναπληρώσεις). «Εάν με απορρίψουν μετά από όλα αυτά, είμαι αποφασισμένη να φτάσω στη Χάγη!» λέει η Ο.Γ. Όσοι πάντως δεν τα καταφέρουν, μπορούν να ξαναδώσουν εξετάσεις τον Νοέμβριο καταβάλλοντας, εννοείται, νέο παράβολο.
«Υπήρχαν τετράδια με λάθος γραμμένα νούμερα ή που δεν χωρούσαν στο προβλεπόμενο περιθώριο, τα κυλικεία στα περισσότερα εξεταστικά κέντρα ήταν κλειστά επειδή ήταν Κυριακή, οι εξεταζόμενοι όχι μόνο έμειναν νηστικοί αλλά απαγορευόταν να έχουν οτιδήποτε επάνω τους, κάποιοι υποχρεώθηκαν να πετάξουν ακόμα και τα κέρματα που είχαν στις τσέπες τους!» λέει η Τ.Λ., προσθέτοντας ότι ευτυχώς στη δική της περίπτωση, πέραν των καθυστερήσεων, δεν υπήρξαν άλλα προβλήματα στο κέντρο.
«Ούτε ένα συγγνώμη δεν ζήτησαν από το υπουργείο γι’ αυτό το χάλι και για την πλήρη αδιαφορία τους, αν οι εξεταζόμενοι έχουν οικογένεια και μικρά παιδιά να κοιτάξουν… Επιπλέον τις απαντήσεις στις ερωτήσεις των εξετάσεων τις έδωσαν μόλις τρεις εβδομάδες πριν και στη συνέχεια τις άλλαξαν τρεις φορές επειδή κάποιες αποδείχθηκαν λάθος. Ενώ δεν ήξεραν καλά-καλά ούτε οι ίδιοι οι αρμόδιοι τη σωστή απάντηση, είχαν την απαίτηση να την ξέρουν οι διαγωνιζόμενοι. Δεν καλούμασταν δηλαδή να αποδείξουμε πόσο καλά είμαστε ενταγμένοι στη χώρα μας, αλλά να μάθουμε παπαγαλία πράγματα άσχετα με αυτό».
Οι συνομιλήτριές μου τονίζουν με κάθε ευκαιρία πόσο αγαπούν και σέβονται τη χώρα και τους θεσμούς της, έχουν όμως να λένε ότι ο δικός τους αγώνας και η δική τους προσφορά και προσπάθεια δεν υπολογίζονται, ούτε αναγνωρίζονται.
«Έκατσα και διάβασα πολύ, πλήρωσα μέχρι και δασκάλα για φροντιστήριο, είχα παραμελήσει όλες τις δουλειές του σπιτιού, ακόμα και το μαγείρεμα για τον άντρα και τα παιδιά μου –έχει Έλληνα σύζυγο και δύο γιους–, δεν είμαι έπειτα 18 χρονών αλλά 48, το μυαλό “παγώνει”, δεν μπορείς να αποστηθίζεις τόσες γνώσεις, αρκετές από τις οποίες είναι εντελώς άχρηστες» θα πει η Σ.Μ. που ζει 18 χρόνια στην Ελλάδα, στην Αττική συγκεκριμένα, και κατάγεται από κάποια χώρα του Καυκάσου. Με έναν μεγαλύτερο γιο από προηγούμενο γάμο στη χώρα καταγωγής της, με τον οποίο μετανάστευσαν μαζί, να έχει ήδη αποκτήσει την ελληνική υπηκοότητα, κατέθεσε κι εκείνη τα χαρτιά της έξι χρόνια τώρα.
«Ταλαιπωρία, έξοδα και άγχος, πολύ άγχος… ελπίζω να περάσω και όχι μόνο για την ιθαγένεια – αν αποτύχω, πώς θα ζητάω μετά από τον μικρότερο γιο μου να γίνει καλός μαθητής;». Δεν είναι έπειτα μόνο τα παράβολα, τα φροντιστήρια για όσους έχουν την ευχέρεια και τα έξοδα μετακίνησης, είναι και τα βοηθήματα «τα οποία τελικά επιστρέψαμε γιατί είχαν πολλές λάθος απαντήσεις! Και κόστιζαν κάπου 50 ευρώ... Λάθη όμως έγιναν και από το υπουργείο, πολύ μπέρδεμα γενικά που θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί… Υπήρχαν έπειτα ερωτήσεις εντελώς χαζές όπως π.χ. ποιοι ήταν οι Πυξ Λαξ, ποιος ήταν πρωθυπουργός την τάδε περίοδο πριν από μισό αιώνα –και δεν μιλάμε για γνωστά ονόματα–, ποιος ήταν ο δείνα ηθοποιός στην τάδε ελληνική ταινία εποχής ή μια άλλη για την τιμητική φρουρά στον Άγνωστο Στρατιώτη όπου μια από τις υποψήφιες απαντήσεις ήταν αν οι τσολιάδες αυτοί είναι μέλη συγκροτήματος παραδοσιακών χορών! Τι σχέση μπορεί να έχουν αυτά με την πολιτογράφηση, γιατί θα πρέπει να ξέρει λεπτομερώς μια νταντά, όπως ήμουν εγώ, τι είναι το Ειδικό Δικαστήριο και τι αρμοδιότητες έχει» συμπληρώνει.
Ελπίζει πάντως ότι με τον καιρό το σύστημα θα «στρώσει» κι εμείς μαζί της ότι η χώρα αυτή θα πάψει να φέρεται μονίμως σαν κακιά μητριά ακόμα και σε εκείνα τα θετά παιδιά της που έχουν αποδειχθεί υποδειγματικοί πολίτες.
*Το πρότζεκτ «Η Ιθαγένεια στην πράξη» ξεκίνησε φέτος τον Απρίλιο στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund με φορέα υλοποίησης το Generation 2.0 for Rights, Equality & Diversity και εταίρο την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Τη διαχείρηση της επιχορήγησης του προγράμματος για την Ελλάδα ανέλαβαν από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και η ΜΚΟ SolidarityNow.
