«Tο πλαστικό τσουνάμι που έφερε η πανδημία θα μείνει εδώ για δεκάδες χρόνια»

— Ποιο θεωρείτε ότι θα είναι το οικολογικό αποτύπωμα της πανδημίας;

Η πανδημία προκάλεσε μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομίας, που συμπυκνώνεται στον περιορισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σχεδόν κατά 6,5% το 2020, σε σχέση με το 2019. Δυστυχώς, η μείωση αυτή, παρά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος της βιομηχανίας έμεινε κλειστό για μήνες, είναι 12% μικρότερη από την ελάχιστα απαιτούμενη σε ετήσια βάση (σύμφωνα με τον ΟΗΕ), για να επιτευχθούν οι στόχοι της Συμφωνίας του Παρισιού. Αυτό αποτελεί και ένα μέτρο για τις αλλαγές που απαιτούνται ώστε να περιορίσουμε τις αναντίστρεπτες επιπτώσεις της παγκόσμιας υπερθέρμανσης. Συμβολικές κινήσεις και σταδιακές μειώσεις δεν αρκούν, το λίγο-λίγο και το «όσο μπορούμε» είναι αποπροσανατολιστικό και επιζήμιο για την ανθρωπότητα, απαιτούνται πολύ πιο δραστικά μέτρα, συγκρίσιμα σε αποτελέσματα με αυτά της πανδημίας.

Τα υπολείμματα των self-tests, όπως γράφουν και οι σχετικές οδηγίες χρήσης, πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως ακριβώς και τα ληγμένα φάρμακα, ως δυνητικά επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία υγειονομικά απόβλητα, τα οποία πρέπει να οδηγηθούν προς αποτέφρωση σε υψηλή θερμοκρασία για να εξαλειφθεί κάθε κίνδυνος δημόσιας υγείας και κάθε περίπτωση ρύπανσης εδάφους ή νερών.

— Μια συνηθισμένη εικόνα που βλέπουμε καθημερινά στην πόλη είναι πεταμένες μάσκες σε δρόμους και πεζοδρόμια. Ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες; Δεν πιστεύετε ότι με αυτόν τον τρόπο, αντί να μειώνουμε το πλαστικό, το αυξάνουμε, επηρεάζοντας αρνητικά το περιβάλλον;

Παράλληλα με τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, η πανδημία έφερε μια έκρηξη στην παραγωγή, την κατανάλωση και τελικά τη μετατροπή σε απόβλητα πολλών υγειονομικών πλαστικών μίας χρήσης (μάσκες, γάντια, προστατευτικός εξοπλισμός) αλλά και συσκευασιών φαγητού με τη γενίκευση του delivery. Τα νούμερα είναι εφιαλτικά. Τον Φεβρουάριο του 2020 η Κίνα παρήγε 116 εκατομμύρια μάσκες την ημέρα έναντι 10 εκατομμυρίων προ κορωνοϊού. Υπάρχει η εκτίμηση πως μέχρι το τέλος του 2021 θα έχουν παραχθεί πάνω από 100 δισεκατομμύρια μάσκες παγκοσμίως και άλλα τόσα ζευγάρια γάντια μίας χρήσης. Η πανδημία, αργά ή γρήγορα, θα φύγει. Ωστόσο, το πλαστικό τσουνάμι που έφερε θα μείνει για δεκάδες χρόνια εδώ, στις ανεξέλεγκτες χωματερές, που ακόμα εξυπηρετούν το 40% του πληθυσμού σε παγκόσμια κλίμακα, στις θάλασσες και στα ποτάμια μας, που υποδέχονται 10 εκατομμύρια πλαστικά απόβλητα τον χρόνο, και γνωρίζουμε ήδη ότι θα περάσει και στις τροφικές αλυσίδες μας.

Στην πραγματικότητα, μετά το μαζικό σοκ που προκλήθηκε παγκοσμίως από τις εικόνες και τις επιστημονικές ανακαλύψεις για τις επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης στους ωκεανούς, στη βιοποικιλότητα, στις τροφικές αλυσίδες και στις οικονομίες των παράκτιων περιοχών, η πανδημία οφείλει να επιφέρει μια προσαρμογή. Αποδεικνύει ότι η απαλλαγή μας από τα πλαστικά μίας χρήσης δεν είναι τόσο ευθύγραμμη ούτε τόσο εύκολη όσο κάποιοι νόμιζαν και ότι έχουμε πολύ δρόμο ακόμα για να απαλλαγούμε από αυτά. Ας ελπίσουμε ότι αυτό το μήνυμα θα ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν απ’ όσους χαράζουν πολιτικές για να μπορέσουμε να προωθήσουμε πιο ρεαλιστικές πολιτικές που θα στοχεύουν στον ριζικό επανασχεδιασμό πολλών προϊόντων και όχι απλώς στην ανακύκλωση τους.

— Γίνονται μαζικά self-tests, που επίσης καταλήγουν στα σκουπίδια. Πόσο επικίνδυνα μπορεί να είναι αυτά τα απόβλητα και ποιες είναι οι προεκτάσεις που μπορεί να έχουν στην καθημερινότητά μας;

Τα υπολείμματα των self-tests, όπως γράφουν και οι σχετικές οδηγίες χρήσης, πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως ακριβώς και τα ληγμένα φάρμακα, ως δυνητικά επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία υγειονομικά απόβλητα, τα οποία πρέπει να οδηγηθούν προς αποτέφρωση σε υψηλή θερμοκρασία για να εξαλειφθεί κάθε κίνδυνος δημόσιας υγείας και κάθε περίπτωση ρύπανσης εδάφους ή νερών. Θα πρέπει να είμαστε, λοιπόν, προσεκτικοί, διότι γίνονται εκατομμύρια τεστ κάθε εβδομάδα. Το σωστό είναι είτε να τα βάζουμε σε διπλή σακούλα είτε να τα πηγαίνουμε στα φαρμακεία, για διαχείριση μαζί με τα ληγμένα φάρμακα. Βλέπετε, όμως, ότι μιλάμε ξανά για χρήση διπλής πλαστικής σακούλας, δηλαδή για αύξηση της χρήσης του πλαστικού. Λύνουμε το πρόβλημα της ασφάλειας σε σχέση με τα self-tests, χρησιμοποιώντας διπλή ποσότητα πλαστικών μίας χρήσης. Χρειάζεται να επανακαθορίσουμε άμεσα τη σχέση μας με τα πλαστικά και τα πλαστικά απόβλητα, τα οποία μετατρέπονται σε πρόβλημα πλανητικών διαστάσεων ακριβώς λόγω του ότι είναι εξαιρετικά επιτυχημένα υλικά, ικανά να μεταμορφωθούν σχεδόν σε οτιδήποτε αναγκαίο. Αλλιώς, σε λίγα χρόνια δεν θα μιλάμε για πλαστική ρύπανση αλλά για ένα πλαστικό οικοσύστημα-matrix, εντός του οποίου θα επιβιώνουν και νησίδες φυσικού περιβάλλοντος.

— Πόσο επηρέασαν ο κορωνοϊός και η καραντίνα το θέμα της ανακύκλωσης;

Αν και δεν υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία, πρέπει να πούμε ότι στη χώρα μας, χάρη στις ηρωικές προσπάθειες των εργαζομένων στην καθαριότητα και την ανακύκλωση, που δούλεψαν με 20-30% μειωμένο προσωπικό λόγω της πανδημίας και των ειδικών αδειών, το σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων και τα προγράμματα ανακύκλωσης παρέμειναν πλήρως λειτουργικά σε μια πολύ δύσκολη περίοδο. Σε παγκόσμια κλίμακα φαίνεται ότι τα προγράμματα ανακύκλωσης εμφάνισαν μείωση ως προς τα ανακτώμενα υλικά, που κυμαίνεται από 5 έως 20%, ανάλογα με τη χώρα. Αυτό οφείλεται είτε στο γεγονός ότι σε κάποιες περιπτώσεις τα προγράμματα ανακύκλωσης σταμάτησαν λόγω έλλειψης προσωπικού είτε στο ότι πολλοί συμπολίτες μας προτίμησαν να μην ανακυκλώνουν για λόγους ευκολίας ή/και αποφυγής επαφής με τα μέσα προσωρινής αποθήκευσης. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι σε πολλές περιοχές πολλαπλασιάστηκε η χρήση πλαστικών μίας χρήσης, νομίζω ότι η συνολική επίδραση είναι αρνητική.

— Σε πρόσφατη δημοσκόπηση είδαμε ότι οι νέοι της Ευρώπης ανησυχούν περισσότερο για την κλιματική αλλαγή παρά για την πανδημία. Πώς το σχολιάζετε; Πιστεύετε ότι ο κόσμος έχει κατανοήσει επαρκώς τη σοβαρότητα της κλιματικής αλλαγής; Πώς χτίζεται η περιβαλλοντική συνείδηση;

Είναι αναμενόμενο, και στατιστικά τεκμηριωμένο πλέον, ότι οι νέοι αισθάνονται πιο «άτρωτοι» στην, με τον έναν τον ή άλλον τρόπο, προσωρινή πανδημία και πιο «ευάλωτοι» στην παγκόσμια υπερθέρμανση, με την οποία θα ζήσουν την υπόλοιπη ζωή τους. Αν για την παγκόσμια υπερθέρμανση υπήρχε η παγκόσμια αίσθηση του επείγοντος που δημιουργήθηκε για την πανδημία, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά και πιο ελπιδοφόρα.

Θεωρώ ότι το ποσοστό του κόσμου που σταδιακά συνειδητοποιεί την ανάγκη άμεσης δράσης κατά της παγκόσμιας υπερθέρμανσης και υπέρ πιο δραστικών μειώσεων των εκπομπών θερμοκηπίου αυξάνεται. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει, όμως, και με τον αριθμό των σκεπτικιστών, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο αριθμός των αδιάφορων και να οδηγούμαστε σε μια αυξανόμενη πόλωση.

Δυστυχώς για όλους μας, η συστηματική και βαθιά εμπορευματοποίηση της επιστήμης και η συχνή χρήση της για τη χειραγώγηση του πληθυσμού, όπως συμβαίνει και τώρα, με την πανδημία, έχει απαξιώσει στα μάτια πολλών τα πορίσματά της και έχει κλονίσει την αξιοπιστία της. Όπως έλεγε πολλά χρόνια πριν και ο Μαρξ, έχει αφαιρεθεί το φωτοστέφανο απ’ όλα τα αξιοσέβαστα επαγγέλματα, από τον γιατρό, τον νομικό και τον άνθρωπο της επιστήμης.

Όσον αφορά την περιβαλλοντική συνείδηση, θα τονίσω μόνο ότι αυτή οικοδομείται στη βάση των εμπειριών μας αλλά και των συνειδητοποιημένων αναγκών μας. Και οι συνειδητοποιημένες ανάγκες γίνονται υλική δύναμη μόνο όταν εξελίσσονται από το επίπεδο της ατομικής κατανόησης στο επίπεδο της συλλογικής και οργανωμένης δράσης. Συμπυκνώνω την αντίληψή μου σε δύο σημεία. Πρώτον, το πλέον επίκαιρο θέμα της εποχής μας είναι ότι μπορεί να υπάρχουν αγώνες για το περιβάλλον χωρίς αποτελέσματα, αλλά δεν υπάρχει κανένα σοβαρό αποτέλεσμα χωρίς αγώνες. Και δεύτερον, τα πράγματα δεν πρόκειται να αλλάξουν όσο κάνουν κουμάντο αυτοί που ξέρουν τα πάντα για τις τιμές του χρηματιστηρίου και τίποτα για τις αξίες της καθημερινής ζωής, για τη ζεστασιά του χώματος, τη δροσιά της θαλασσινής αύρας και την ανακούφιση που δίνει μια γάργαρη πηγή στον διψασμένο.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.