ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΤΟΥ κ. Δημήτρη Παπαδημούλη βρίσκεται στον 12ο όροφο του επιβλητικού κτιρίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο. Τον συναντώ λίγα λεπτά μετά το τέλος της ομιλίας της πρόεδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης. Κάθε Σεπτέμβριο, ο εκάστοτε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκφωνεί μια ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ο κ. Παπαδημούλης μίλησε εκ μέρους της Ευρωομάδας της Αριστεράς στη συνεδρίαση της Ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο κι αυτό αποτέλεσε την αφορμή για μια συνέντευξη μαζί του. Η πρώτη του θητεία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήταν το 2004-2009. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του 2020, συμπεριλήφθηκε στο Top 10 των επιδραστικότερων ευρωβουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ανάμεσα στους 705 του Ε.Κ. και 27 κρατών-μελών.
Όπως σημειώνει λίγο πριν ξεκινήσουμε τη συζήτησή μας: «Σήμερα χρειάζονται τολμηρές πράξεις και αλλαγές και όχι μόνο ωραία λόγια». Επίσης, προσθέτει: «Κρίνονται απαραίτητες κάποιες σοβαρές αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας για τα ελλείμματα και τα χρέη, έτσι ώστε να στηριχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας και η κοινωνική συνοχή και να αποφύγουμε μια νέα κρίση χρέους στον ευρωπαϊκό Νότο». Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για τις προκλήσεις της Ευρώπης, το Ταμείο Ανάκαμψης, τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, τη σχέση Ελλάδας – Ε.Ε. αλλά και τη θητεία του ως ευρωβουλευτή.
— Πώς αξιολογείτε την ομιλία της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο;
Ήταν μια καλογραμμένη ομιλία. Η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, μια πολιτικός της γερμανικής δεξιάς, αντιλαμβανόμενη την κινητικότητα που προκαλεί εντός Ε.Ε. η μετα-Μέρκελ περίοδος, έκανε κάποιες ενδιαφέρουσες εξαγγελίες με ανοίγματα, έστω δειλά, προς την ατζέντα Σοσιαλιστών, Πρασίνων και λιγότερο της αριστεράς.
Η πρόκληση τώρα είναι τα λόγια να γίνουν πράξη. Να γίνουν αλλαγές μέσα στο 2022 στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας για να αποφύγουμε μια νέα κρίση χρέους και μια άγρια λιτότητα στον ευρωπαϊκό Νότο. Να ενισχυθεί ο κοινοτικός προϋπολογισμός με νέους ίδιους πόρους και να διατεθούν πριν απ’ όλα για την ενίσχυση του κοινωνικού πυλώνα. Γιατί οι ανισότητες μέσα και ανάμεσα στα κράτη-μέλη μεγαλώνουν. Να αποκτήσουμε βήμα-βήμα κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική Υγείας. Να φορολογηθούν οι ψηφιακοί γίγαντες και να κλείσουν πόρτες και παράθυρα για τη μεγα-φοροδιαφυγή. Η κλιματική και ψηφιακή μετάβαση να μη δημιουργήσουν νέες ανισότητες και χάσματα. Ο σεβασμός του κράτους δικαίου να μη γίνει ένα άδειο πουκάμισο. Να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο το Ευρωκοινοβούλιο και η διαφάνεια. Η κυρία Φον Ντερ Λάιεν και η Κομισιόν, όπως όλοι μας, θα κριθούν εκ του αποτελέσματος.
Χρειαζόμαστε κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την υγεία, όπως έχουμε και κοινή πολιτική για το περιβάλλον και την ασφάλεια των τροφίμων. Η πανδημία ώθησε την Ε.Ε. στην αναζήτηση μορφών ευρωπαϊκής συνεργασίας και συντονισμού. Μετά από τα αρχικά παρατράγουδα με τις δεσμεύσεις παραγγελιών, έγιναν κάποια βήματα θετικά, όπως η κοινή διαπραγμάτευση και η κοινή παραγγελία του εμβολίου. Δεν αρκεί όμως.
— Τι σηματοδοτούν για τη χώρα μας τα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης και τι είναι αυτό που σας ανησυχεί;
Τα 30,5 δισ. ευρώ που θα πάρει η Ελλάδα από το Ταμείο Ανάκαμψης (17,8 επιχορηγήσεις και 12,7 δάνεια) σηματοδοτούν μια ιστορική πρόκληση για τη χώρα. Πρόκειται για ένα τεράστιο ποσό, πάνω από 15% του σημερινού ΑΕΠ έως και το 2026. Και θα πάρουμε τα χρήματα αυτά γιατί πλέον η Ελλάδα είναι μια από τις φτωχότερες χώρες της Ε.Ε, υπερχρεωμένη, πρώτη στην ανεργία και με μεγάλες κοινωνικές ανισότητες.
Δυστυχώς, με το σχέδιο που εφαρμόζει η ΝΔ κινδυνεύουμε με μια ακόμη χαμένη ευκαιρία. Η μερίδα του λέοντος προορίζεται για λίγους και ισχυρούς. Όπως έγινε επανειλημμένα στη χώρα, ξεκινώντας από το σχέδιο Μάρσαλ, τα λεφτά πάνε στα λεφτά. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα από τις 27 που στο σύνολο των δανείων 12,7 δισ. ευρώ θα πάνε σε ιδιώτες μέσω τραπεζών, αποκλείοντας έτσι το 90% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Άλλες χώρες τα αξιοποιούν για να ενισχύσουν την εγχώρια προστιθέμενη αξία, την κοινωνική στέγη, τη δημόσια υγεία και παιδεία, την καινοτομία, την επιχειρηματικότητα των νέων. Η ΝΔ δίνει από αυτά τα κονδύλια μόλις το 4,4% για τη δημόσια υγεία, όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 10%, δηλαδή υπερδιπλάσιος.
Επιπλέον, με ανησυχεί ο ασφυκτικός μονοκομματικός έλεγχος και η έλλειψη διαφάνειας στη διαχείριση αυτού του πακτωλού από τη ΝΔ. Το Ευρωκοινοβούλιο έχει συγκροτήσει εδώ και μήνες μια 27μελή επιτροπή για να εποπτεύει τη χρηστή και διάφανη διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων. Είμαι ο μόνος Έλληνας ευρωβουλευτής που συμμετέχει. Η ΝΔ επιμένει να αρνείται να κάνει το ίδιο και στην ελληνική Βουλή. Σε μια χώρα με υψηλούς δείκτες διαφθοράς, αυτό δεν είναι απλά ανησυχητικό. Είναι επικίνδυνο.
— Διαβλέπετε κάποιους κινδύνους όσον αφορά την εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας; Μπορεί να επιτευχθεί μια βιώσιμη ανάπτυξη της οικονομίας;
Για να επιτευχθεί μια βιώσιμη ανάκαμψη της οικονομίας χρειάζονται αλλαγές στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας όσο διαρκεί η αναστολή του, δηλαδή έως τον Δεκέμβριο του 2022. Σήμερα τα κριτήρια του Μάαστριχτ για το χρέος (το όριο του 60%) και τα ελλείμματα (3%) τα πληροί μόνο το Λουξεμβούργο από τις χώρες της ευρωζώνης.
Χρειάζεται ρεαλισμός και περισσότερη ευελιξία ώστε να διευκολυνθούν οι επενδύσεις που είναι απαραίτητες για την ανάκαμψη. Να μην υπονομευτούν οι θετικές επιπτώσεις από τη χαλαρή νομισματική πολιτική της ΕΚΤ και από το Ταμείο Ανάκαμψης. Για να αποφευχθεί μια νέα κρίση χρέους και νέος γύρος οδυνηρής μονόπλευρης λιτότητας που απειλεί ιδίως τον ευρωπαϊκό νότο αλλά και τη συνοχή της ευρωζώνης.
Αυτοί οι κίνδυνοι απειλούν πρωτίστως την υπερχρεωμένη Ελλάδα, που έχει ξεπεράσει το 200% του ΑΕΠ σε δημόσιο χρέος. Παρ’ όλα αυτά, η παρουσία της κυβέρνησης Μητσοτάκη σε αυτή την έντονη συζήτηση που έχει αρχίσει εντός Ε.Ε είναι άκρως υποτονική.
— Τι σηματοδοτεί η Διάσκεψη για το Μέλλον;
Είμαι ένας από τους δύο Έλληνες ευρωβουλευτές που συμμετέχουν, μαζί με τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη, σε αυτήν τη διαδικασία διαλόγου για το μέλλον της Ευρώπης. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέλει αυτή η διαδικασία να μην είναι μια διαδικασία τυπική, ένα άδειο πουκάμισο. Θέλει τη συμμετοχή των νέων και της κοινωνίας των πολιτών ώστε μέσα από αυτό τον διάλογο να προκύψουν προτάσεις αλλαγών στη δομή και τις πολιτικές της Ε.Ε., και σε αυτές τις προτάσεις οι απαντήσεις να είναι καθαρές, χωρίς υπεκφυγές.
Δυσπιστώ για τις προθέσεις της Κομισιόν και κυρίως του Συμβουλίου. Ελπίζω στον δυναμισμό των νέων και στην κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών, αλλά κρατώ μικρό καλάθι.
— Πώς αποτιμάτε τη σχέση Ευρώπης - Ελλάδας σήμερα;
Σήμερα, 40 χρόνια μετά, λόγω πανδημίας, έχουμε θετικά βήματα: το Ταμείο Ανάκαμψης και την αναστολή του Συμφώνου Σταθερότητας. Μια νέα πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και για την Ελλάδα μέσα στην Ευρώπη. Τα παθήματα πρέπει επιτέλους να μας γίνουν μαθήματα, πριν είναι πολύ αργά.
Πάντως και τώρα υποστηρίζω ακράδαντα ότι μια Ελλάδα εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης θα ήταν μια χώρα πιο φτωχή, πιο ευάλωτη σε εξωτερικούς κινδύνους, με ακόμη μεγαλύτερες κοινωνικές ανισότητες. Στόχος μας πρέπει να είναι η σύγκλιση σε όλους τους τομείς. Να ανέβουμε σκαλιά εντός Ευρώπης, και αυτό απαιτεί ριζικές αλλαγές εντός Ελλάδας.
— Συμπληρώνονται σαράντα χρόνια από τότε που η Ελλάδα έγινε επίσημα το δέκατο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γιατί η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα αποδείχτηκε καταλυτικό γεγονός;
Η απόφαση να ενταχθεί η Ελλάδα το 1981 στην τότε ΕΟΚ ήταν μια ορθή επιλογή για λόγους γεωπολιτικούς, οικονομικούς και για λόγους δημοκρατίας. Είμαι αριστερός ευρωπαϊστής από τα 18 μου. Προέρχομαι από το μικρό και πρωτοπόρο ΚΚΕ Εσωτερικού και τον Ρήγα Φεραίο, που από τότε είχαν σταθερά ευρωπαϊκό προσανατολισμό.
Η πορεία των σαράντα χρόνων, όμως, δεν δικαίωσε την προσδοκία της σύγκλισης της Ελλάδας με τις προηγμένες χώρες της Δυτικής Ευρώπης που μας υποσχέθηκαν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και στη συνέχεια ο Ανδρέας Παπανδρέου. Χώρες με συγγενή χαρακτηριστικά, όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία, που μπήκαν στην ΕΟΚ το 1986, μας έχουν ξεπεράσει σε βιοτικό επίπεδο.
Με ευθύνη των κυβερνήσεών της, η Ελλάδα σπατάλησε χρόνο και τεράστιους κοινοτικούς πόρους. Συντήρησε ένα αναχρονιστικό πελατειακό κράτος με μπόλικες εστίες διαφθοράς και ολιγαρχικές δομές. Έτσι έμεινε πίσω, θέριεψαν τα ελλείμματα και το χρέος, και η χώρα χρεοκόπησε το 2009-2010 με ευθύνη του τότε ΠΑΣΟΚ και κυρίως της ΝΔ, της υπερχρέωσης και των Greek statistics. Τα μνημόνια και το δόγμα Σόιμπλε, μέσω του ΔΝΤ, ήταν το φάρμακο που κόντεψε να σκοτώσει τον ασθενή. Η οδυνηρή δεκαετία του 2010 μας κατρακύλησε πλέον στις φτωχότερες χώρες της ευρωζώνης, με ρεκόρ ανεργίας και μεγάλες κοινωνικές ανισότητες. Αναδείχτηκαν, έτσι, πέρα από τις τρομακτικές ευθύνες της ελληνικής ηγεσίας, και οι δομικές ανεπάρκειες της Ε.Ε. και η λανθασμένη νεοφιλελεύθερη εμμονή της ευρωπαϊκής ελίτ.
Η Ευρωβουλή είναι ένα μεγάλο «σχολείο». Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας σκληρός στίβος ανταγωνιστικής συνύπαρξης διαφορετικών προτάσεων και συμφερόντων. Γι’ αυτό απαιτείται διαρκής εγρήγορση, καλό διάβασμα του «γηπέδου» και ικανότητα να θέτεις στόχους, προτεραιότητες και να οικοδομείς συμμαχίες.
— Ποιες είναι οι προκλήσεις για την Ευρώπη μετά την πανδημία;
Χρειαζόμαστε κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την υγεία, όπως έχουμε και κοινή πολιτική για το περιβάλλον και την ασφάλεια των τροφίμων. Η πανδημία ώθησε την Ε.Ε. στην αναζήτηση μορφών ευρωπαϊκής συνεργασίας και συντονισμού. Μετά από τα αρχικά παρατράγουδα με τις δεσμεύσεις παραγγελιών, έγιναν κάποια βήματα θετικά, όπως η κοινή διαπραγμάτευση και η κοινή παραγγελία του εμβολίου. Δεν αρκεί όμως.
Όπως έδειξε το ευρωβαρόμετρο, αυτό το ζητάει και η πλειοψηφία των πολιτών. Παρότι η Ε.Ε. ξεκίνησε με καθυστέρηση τον εμβολιασμό και δεν έκανε και τις καλύτερες διαπραγματεύσεις με τις μεγάλες πολυεθνικές φαρμάκων, έχει βελτιώσει σημαντικά τον ρυθμό εμβολιασμών και όντως έχει ξεπεράσει το 70%. Δυστυχώς η Ελλάδα είναι κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, λίγο επάνω από το 55%, και αυτό κοστίζει πολύ στη χώρα μας υγειονομικά, κοινωνικά και οικονομικά.
Όπως, όμως, έχει πει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, κανένας δεν θα είναι ασφαλής έως ότου όλοι είναι ασφαλείς. Και δυστυχώς στις φτωχές χώρες του πλανήτη το ποσοστό εμβολιασμού είναι στο 2%. Χωρίς τον μαζικό εμβολιασμό της πλειοψηφίας του παγκόσμιου πληθυσμού οι φτωχές περιοχές του πλανήτη θα είναι διαρκή εργαστήρια παραγωγής επικίνδυνων μεταλλάξεων του ιού.
Επομένως, συνεχίζει να παραμένει επίκαιρη η πρόταση που έχει υιοθετήσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την άρση της πατέντας προσωρινά για τα εμβόλια, ώστε να επιταχυνθεί η μαζική παραγωγή σε όλο τον πλανήτη.
— Τι μπορεί σήμερα να αποτελέσει ευκαιρία για την Ε.Ε. και ειδικότερα για τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου;
Χρειαζόμαστε επειγόντως δομικές αλλαγές στην Ε.Ε. για εμβάθυνση της πολιτικής ενοποίησης και ενίσχυση της κοινωνικής ατζέντας. Με αλλαγή των Συνθηκών όπου αυτό απαιτείται: ισχυρότερο κοινοτικό προϋπολογισμό, κοινή ευρωπαϊκή πολιτική υγείας, αποτελεσματικό ευρωπαϊκό συντονισμό για την καταπολέμηση της γιγα-φοροδιαφυγής και ενίσχυση του κοινωνικού πυλώνα, διεύρυνση της λίστας των θεμάτων για τα οποία το Συμβούλιο αποφασίζει με αυξημένη πλειοψηφία, ώστε να μην είμαστε όμηροι του κάθε Όρμπαν. Το Ευρωκοινοβούλιο, που διεκδικεί διαρκή ισχυροποίηση του ρόλου του, υποστηρίζει θερμά αυτές τις αλλαγές. Τα μεγαλύτερα εμπόδια βρίσκονται μέσα στο Συμβούλιο, από υπερσυντηρητικές κυβερνήσεις.
— Τόσα χρόνια στην Ευρωβουλή, τι είναι αυτό που μάθατε και δεν γνωρίζατε;
Στο Ευρωκοινοβούλιο, όπου διανύω την τρίτη και τελευταία μου θητεία, έμαθα πολλά. Διαρκώς μαθαίνω. Η Ευρωβουλή είναι ένα μεγάλο «σχολείο». Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ένας σκληρός στίβος ανταγωνιστικής συνύπαρξης διαφορετικών προτάσεων και συμφερόντων. Γι’ αυτό απαιτείται διαρκής εγρήγορση, καλό διάβασμα του «γηπέδου» και ικανότητα να θέτεις στόχους, προτεραιότητες και να οικοδομείς συμμαχίες.
Τα τελευταία 8 χρόνια εκλέγομαι για 3 συνεχόμενες φορές αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, με μεγάλες πλειοψηφίες από ένα ευρύτατο πολιτικό φάσμα. Στο προεδρείο του Ευρωκοινοβουλίου έχω διπλό «καπέλο». Είμαι ο μόνος εκπρόσωπος και της αριστεράς και της Ελλάδας. Προσπαθώ να εκπροσωπήσω όσο καλύτερα μπορώ ταυτόχρονα και τις δυο μου ιδιότητες. Αυτό που έμαθα, ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια των μνημονίων, είναι ότι για να καταξιωθεί ένας Έλληνας αριστερός στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και να κατακτήσει τον σεβασμό φίλων και αντιπάλων, πρέπει να είναι τρεις φορές εργατικότερος και αποτελεσματικότερος από έναν Γερμανό δεξιό.
— Τι αγαπάτε στην Ευρώπη; Και τι είναι αυτό που σας ενοχλεί;
Αγαπώ την ειρηνική συνύπαρξη διαφορετικών λαών. Την κοινοβουλευτική δημοκρατία. Το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων, τον πλουραλισμό στα ΜΜΕ. Το κοινωνικό κράτος. Με ενοχλεί και με ανησυχεί ότι όλα αυτά υποχωρούν και κινδυνεύουν συχνά, ακόμη και μέσα στην καρδιά της Ευρώπης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
