Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία;
Η ρωσική επίθεση εναντίον ενός ανεξάρτητου κράτους κατά παράβαση των θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου θα έχει επιπτώσεις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες, διεθνείς και εσωτερικές: ανθρωπιστικές, γεωπολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές. Καταρχάς, χάνονται ανθρώπινες ζωές και ξεριζώνονται άνθρωποι από τις εστίες τους και αυτό είναι το πρώτο και πιο τραγικό αποτέλεσμα του πολέμου.
Περαιτέρω, η εισβολή ενισχύει αναθεωρητικές τάσεις σε όλο τον κόσμο, την αλλαγή των συνόρων με την ισχύ των όπλων. Έχει όμως και ευρύτερες επιπτώσεις, οικονομικές και κοινωνικές: την άνοδο των τιμών και τον πληθωρισμό, τη φτωχοποίηση πληθυσμών, τη διεύρυνση των ανισοτήτων, τον περαιτέρω προστατευτισμό στο παγκόσμιο εμπόριο. Δηλαδή όλα όσα συνέθεταν το σκηνικό του Μεσοπολέμου που οδήγησε στο αιματοκύλισμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
— Ως πού μπορεί να φτάσει ο Πούτιν από τη στιγμή που απειλεί με συνέπειες αντίστοιχες των οποίων δεν θα έχει ξαναδεί η Δύση;
Βρισκόμαστε εν μέσω παγκόσμιας αστάθειας και ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να διολισθήσει σε ευρύτερες πολεμικές και οικονομικές συγκρούσεις και εκτός του σημερινού πεδίου. Δεν αναμένω γενικευμένο πόλεμο στην Ευρώπη ούτε χρήση όπλων μαζικής καταστροφής και πυρηνικών, αφού η πυρηνική ισορροπία τρόμου λειτουργεί αποτρεπτικά. Ωστόσο, οι οικονομικές κυρώσεις θα αναζωπυρώσουν ένα ψυχροπολεμικό κλίμα πολύ χειρότερο απ’ ό,τι είχαμε βιώσει πριν.
Διολισθαίνουμε σε πρωτόγνωρες καταστάσεις για τον μεταπολεμικό κόσμο, όπου κατακτήσεις δεκαετιών (διεθνείς θεσμοί και οργανισμοί, απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου, περιορισμός προστατευτικού) πάνε περίπατο.
— Είμαστε, δηλαδή, θεατές ενός οικονομικού πολέμου μακράς διαρκείας;
Φοβούμαι πως ναι. Τα εκατέρωθεν οικονομικά μέτρα και αντίμετρα θα είναι σφοδρά και γενικευμένα. Διολισθαίνουμε σε πρωτόγνωρες καταστάσεις για τον μεταπολεμικό κόσμο, όπου κατακτήσεις δεκαετιών (διεθνείς θεσμοί και οργανισμοί, απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου, περιορισμός προστατευτικού) πάνε περίπατο.
— Οδεύουμε προς μια πρωτόγνωρη ενεργειακή κρίση;
Η ενεργειακή κρίση και η άνοδος τιμών ενέργειας σοβεί εδώ και μήνες, πολύ πριν από την έναρξη του πολέμου. Οι αιτίες που πυροδοτούν τις υψηλές τιμές ενέργειας είναι καταρχάς εξωγενείς και διεθνείς, παρατηρούνται σε όλο τον κόσμο και στην Ευρώπη. Οφείλονται σε διαρθρωτικές αδυναμίες του συστήματος των διεθνών αγορών και σε διαταραχή (ανισορροπία προσφοράς - ζήτησης) που έχει επιφέρει η πανδημία.
Στην Ελλάδα, ωστόσο, αντιμετωπίζουμε πολύ μεγαλύτερες αυξήσεις στις τιμές ενέργειας σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, είμαστε οι πρωταθλητές σε όλη την Ευρώπη κατά μέσο όρο στην χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Ο πόλεμος θα παρατείνει και ενδεχομένως θα οξύνει ακόμη περισσότερο ένα πρόβλημα που προϋπήρχε.
— Πόσο θα επηρεαστεί η χώρα μας;
Οι αρχικές εσφαλμένες εκτιμήσεις για την περαιτέρω άνοδο των τιμών, την ένταση και τη διάρκεια των πληθωριστικών πιέσεων έχουν αναστραφεί και πλέον προσδίδουν μονιμότερα χαρακτηριστικά στην πληθωριστική τάση. Ειδικά σε ρηχές και ολιγοπωλιακές αγορές, όπως αυτή της Ελλάδας, οι τιμές αναμένεται να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα ακόμα και αν επιβραδυνθεί ο ρυθμός αύξησής τους.
Άλλωστε, οι παράγοντες, διεθνείς και εσωτερικοί, που πυροδοτούν το υψηλό ενεργειακό κόστος δεν πρόκειται να αρθούν το επόμενο διάστημα. Οι υψηλές τιμές φυσικού αερίου (ειδικά στην Ελλάδα η ΔΕΠΑ κατέληξε να εισάγει σήμερα ρωσικό φυσικό αέριο 30% ακριβότερα από τη Βουλγαρία) και άλλες εσωτερικές στρεβλώσεις και ρυθμιστικές ατέλειες στην αγορά ηλεκτρικού ρεύματος αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Σημειωτέον ότι το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο στην ηλεκτροπαραγωγή, συνεπώς οι υψηλές τιμές προμήθειας αντανακλούν σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα. Κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να έχουν ληφθεί νωρίτερα πιο γενναία μέτρα και να έχουν τεθεί διαφορετικές δημοσιονομικές προτεραιότητες για την αποτροπή σοβαρής οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
— Τι θα λέγατε ότι μπορεί να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση με την ενεργειακή κρίση;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να ενεργοποιήσει μηχανισμούς αλληλεγγύης, ευνοϊκού δανεισμού και άλλα χρηματοδοτικά μέτρα ενίσχυσης των κρατών-μελών. Προτάσεις όπως αυτές που είχαν ακουστεί και απ’ την ελληνική πλευρά τον Οκτώβρη περί «αγοράς φυσικού αερίου από την Ε.Ε.» για λογαριασμό των κρατών-μελών ‒και εταιρειών;‒ είναι απλώς ανέφικτες.
Κρίσιμο επίσης είναι τι κάνει κάθε χώρα στο εσωτερικό της για τον περιορισμό του ενεργειακού κόστους και της ακρίβειας. Η Γαλλία, για παράδειγμα, με κατώτατο μισθό 1.603 ευρώ, ανέστειλε τη λειτουργία του Χρηματιστηρίου Ενέργειας και έθεσε πλαφόν 4% στις αυξήσεις του ηλεκτρικού ρεύματος.
Πιστεύω ότι και στην Ελλάδα έπρεπε να έχουμε προχωρήσει νωρίτερα ‒ήδη απ’ τον Σεπτέμβρη‒ σε πιο γενναία μέτρα: δημοσιονομικά (μείωση ΕΦΚ, αύξηση κατώτατου μισθού κ.λπ.), ρυθμιστικά (παρεμβάσεις στις ενεργειακές αγορές, πλαφόν, υποχρεωτική προσφορά σταθερών τιμολογίων στους καταναλωτές κ.λπ.) και ελεγκτικά (αυστηροί έλεγχοι της Επιτροπής Ανταγωνισμού και της Ρυθμιστικής Αρχής ενέργειας για την αποτροπή φαινομένων αισχροκέρδειας και νόθευσης του ανταγωνισμού).
— Θα είναι αυτός ο πόλεμος της γενιάς μας; Περιμένατε ότι στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης οι κοινωνίες θα έκαναν πολέμους, αναζωπυρώνοντας τα πιο άγρια ένστικτά τους;
Το πιο απογοητευτικό είναι ότι αυτό συμβαίνει σήμερα στην Ευρώπη της τεχνολογίας, του πολιτισμού, των θεσμών, της συμπεριληπτικότητας, της συνεργασίας, της περιφερειακής συνοχής και της καλής γειτονίας. Και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατάφερε ούτε να αποτρέψει έναν πόλεμο στην ευρωπαϊκή ήπειρο ούτε και εμφανίζεται σήμερα ικανή να διαδραματίσει τον ρόλο του ειρηνοποιού με ενιαία φωνή και στιβαρή πολιτική παρουσία.
— Κινδυνεύουν οι δυτικές δημοκρατίες από αυταρχικά καθεστώτα; Θα δούμε νέες Ουκρανίες στο άμεσο μέλλον, νικητές και ηττημένους;
Σας παραπέμπω στα λόγια του Θουκυδίδη από τον διάλογο Μηλίων και Αθηναίων: «… ότι δίκαια μεν εν τω ανθρωπείω λόγω από της ίσης ανάγκης κρίνεται, δυνατά δε οι προύχοντες πράσσουσι και οι ασθενείς ξυγχωρούσιν». Συζήτηση περί δικαίου σύμφωνα με την ανθρώπινη αντίληψη μπορεί να γίνει μόνο όταν υπάρχει η ίδια ανάγκη, δηλαδή ισότητα δυνάμεων. Όταν δεν υπάρχει, οι μεν ισχυρότεροι θα κάνουν τα δικά τους, οι δε ασθενέστεροι θα τα ανέχονται. Αλλά και στα λόγια του Σουν Τσου, του Κινέζου θεωρητικού της στρατηγικής του πέμπτου αιώνα π.Χ.: «Φτιάξε μια χρυσή γέφυρα για να μπορέσει να περάσει ο εχθρός σου υποχωρώντας».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
