Κατηγορήθηκε ως «ντροπή της Μόσχας» και «γροθιά στο πρόσωπο κάθε Ρώσου στρατιώτη». Αλλά οι δημιουργοί του «Firebird», αυτού του δυνατού δράματος για τις επικίνδυνες επιθυμίες, αρνούνται να φιμωθούν.
Ο πρωταγωνιστής της ταινίας, Oleg Zagorodnii κάθεται στο καφέ που έχει πλέον στο Κίεβο, κάτω από έναν πίνακα με έντονα χρώματα. «Ο κόσμος έρχεται. Τους φτιάχνω καφέ, τους δίνω γλυκό. Είναι χαρούμενοι που νιώθουν κάποια μορφή κανονικής ζωής. Κάθονται στο καφέ, παίζουμε μουσική, μιλάμε. Φυσικά, το μόνο για το οποίο μιλάμε είναι ο πόλεμος» λέει στον Guardian.
Ο Zagorodnii προσπάθησε δύο φορές να καταταγεί στο στρατό αλλά του είπαν ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότεροι εθελοντές παρά εξοπλισμός. Το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι εκκλήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για αλεξίσφαιρα γιλέκα και να χρησιμοποιεί το καφέ του ως μέρος για να μεταφέρει τρόφιμα, προμήθειες και στρατιωτικές στολές. «Προσπαθώ να κάνω ό,τι μπορώ σε αυτή τη φοβερή στιγμή», λέει.
Μόλις πριν από ένα χρόνο, ο 34χρονος νοίκιασε έναν μικρό κινηματογράφο στην πόλη για να προβάλει την ψυχροπολεμική ιστορία αγάπης «Firebird» για την οικογένεια και τους φίλους του.
Σε αυτήν την συγκλονιστική βρετανοεσθονική παραγωγή, ο Zagorodnii, που έχει το βλέμμα ενός είδωλου της δεκαετίας του 1940, πρωταγωνιστεί ως ο Roman, ένας πιλότος μαχητικών που πρόκειται να παντρευτεί σύντομα.
Ο Roman ερωτεύεται έναν νεαρό στρατεύσιμο, τον Sergey, τον οποίο υποδύεται ο Βρετανός Tom Prior. Συναντιούνται σε μια στρατιωτική βάση στην Εσθονία επί σοβιετικής κατοχής τη δεκαετία του 1970. Βασισμένο στην αυτοβιογραφία του αείμνηστου Sergey Fetisov, το «Firebird» μπορεί να μοιάζει με οποιαδήποτε ιστορία απαγορευμένης αγάπης και επιθυμίας – εκτός από το ότι ο Sergey και ο Roman είναι αντιμέτωποι με κάτι περισσότερο από ένα σκάνδαλο αν ανακαλυφθεί η σχέση τους. Απειλούνται με φυλάκιση.
Ο Zagorodnii πριν από την έναρξη των γυρισμάτων δεν ήξερε αγγλικά. Έπρεπε να μάθει μέσα σε 3 μήνες. «Ήξερα μόνο «Γεια, είμαι ο Oleg από την Ουκρανία, τα αγγλικά μου είναι πολύ άσχημα», θυμάται ο ηθοποιός. Έπρεπε επίσης να κάνει πέντε μέρες προπόνηση σκοποβολής. «Λοιπόν τώρα, αν κάποιος μου δώσει ένα όπλο, ξέρω τι να το κάνω» λέει.
Ο πόλεμος δε λείπει ποτέ από την κουβέντα. «Ο ατζέντης μου μού βρήκε τη δουλειά στο Firebird», συνεχίζει. «Αλλά τώρα θέλω να τον ντροπιάσω γιατί υποστηρίζει αυτή τη ρωσική επιθετικότητα. Μου έγραψε, «Oleg, μείνε ήσυχος, θα σε ελευθερώσουμε από τον Ζελένσκι και μετά θα ζήσουμε σε μια κανονική φιλική χώρα.» Νομίζει ότι η Αμερική τα κάνει όλα αυτά! Αυτό είναι το σημείο που σταματάμε τη συζήτησή μας».
Παρά το αρχικό γλωσσικό εμπόδιο μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, ο Εσθονός σκηνοθέτης Peeter Rebane ήξερε ότι ο Zagorodnii θα ήταν τέλειος για τον ρόλο του Roman.
«Δεν ήταν μόνο το βλέμμα του Oleg αλλά ο τρόπος του», λέει. «Ο Tom είναι ευαίσθητος, καλλιτεχνικός. Ο Oleg έχει αυτή την εξαιρετική ποιότητα του μαχητικού-πιλότου. Εκ των υστέρων, βοήθησε το γεγονός ότι αναγκάστηκαν να επικοινωνούν με βλέμματα και χειρονομίες στην αρχή, γιατί έτσι θα ήταν μεταξύ του Sergey και του Roman».
Ο Rebane «έπεσε» για πρώτη φορά πάνω στο βιβλίο του Fetisov πριν από μια δεκαετία.
«Έμεινα έκπληκτος», λέει ο 48χρονος σκηνοθέτης. «Το να είσαι ομοφυλόφιλος ήταν ποινικό αδίκημα. Αφού αποποινικοποιήθηκε με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, εξακολουθούσε να θεωρείται ανώμαλο».
Ο Rebane ήξερε ότι ήταν ομοφυλόφιλος ήδη από τα 9 του χρόνια. «Αλλά ακόμα και όταν το αποκάλυψα στη μητέρα μου στα 20 μου, η πρώτη της αντίδραση ήταν ακόμα: «Δεν πειράζει, μπορούμε να πάρουμε βοήθεια».
Το γεγονός ότι ήξερε πως ο Sergey και ο Roman ερωτεύονταν στο ίδιο μέρος όπου μεγάλωσε ο ίδιος, του έδωσε, λέει, μια νέα οπτική για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στη χώρα του.
«Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι αυτό το είδος της ιστορίας αγάπης συνέβαινε εκεί εκείνη την εποχή. Ως μικρά παιδιά στην κατεχόμενη Εσθονία, ο καλύτερός μου φίλος και εγώ κάναμε ποδήλατο κοντά στην ίδια βάση. Τα MiG πετούσαν από πάνω και πέφταμε κυριολεκτικά από τα ποδήλατά μας».
Αυτή η ανάμνηση θυμίζει μια από τις πιο πολυσυζητημένες στιγμές της ταινίας: ένα πλάνο με τον Sergey και τον Roman στη δίνη του πάθους τους ενώ ένα ζευγάρι μαχητικών αεροσκαφών, μονομαχούν πάνω από το κεφάλι τους.
«Είχαμε περισσότερες συζητήσεις για αυτό από οτιδήποτε άλλο», γελάει ο Rebane. «Ένας Γερμανός κριτικός που είδε μια πρώιμη εκδοχή της ταινίας είπε: «Λατρεύω την ταινία, αλλά αυτό το πλάνο τη σκοτώνει». Αλλά ήθελα το Firebird να φαίνεται σαν να φτιάχτηκε τη δεκαετία του 1970 και όχι τώρα.» λέει ο ίδιος.
Όταν επέλεξε τον Prior, ο οποίος έπαιξε τον έφηβο γιο του Stephen Hawking στο The Theory of Everything, είχε στα χέρια του κάτι περισσότερο από έναν απλό πρωταγωνιστή.
Ο ηθοποιός πρότεινε αλλαγές στο σενάριο, που τον οδήγησαν να συνυπογράψει μαζί με τον Rebane μια σειρά από νέα προσχέδια.
Αυτά έδωσαν σε πρώτο πλάνο τις καταπιεστικές, παρανοϊκές συνθήκες κάτω από τις οποίες το πρωταγωνιστικό ζευγάρι αναγκάστηκε να ζήσει. Κατά την προσπάθεια της συγκέντρωσης των χρημάτων για την δημιουργία της ταινίας, ο Prior έγινε επίσης συμπαραγωγός και μουσικός επόπτης, προσφέροντας αργότερα και τη δική του οπτική στο μοντάζ.
Στη συνέχεια, το ζευγάρι ίδρυσε μια εταιρεία διανομής για την κυκλοφορία του «Firebird» στη Βρετανία.
Παρ' όλες τις πολλαπλές δραστηριότητές του, το πάθος του Prior για το «Firebird» επικεντρώνεται στον ρόλο του Sergey.
«Λειτούργησε αμέσως μέσα μου», λέει ο 31χρονος. «Έχει αυτή τη ριζοσπαστική ιδιότητα να ακολουθεί την καρδιά του με κάθε κόστος. Επιλέξαμε πολύ συνειδητά να μην τον απεικονίσουμε γεμάτο αμφισβήτηση και ντροπή, ιδιότητες που συνδέονται συχνά με αυτού του είδους τις ιστορίες. Αυτό είναι κάτι που επίσης ασπάζομαι. Δεν είμαι πολύ καλός στο να λέω ψέματα στον εαυτό μου».
Μαζί με τον Rebane ταξίδεψαν στη Μόσχα το 2016 για να συναντήσουν τον Fetisov.
«Μερικοί από τους ανθρώπους που ήταν πιο κοντά του δεν γνώριζαν την ιστορία του», λέει ο Prior. «Σίγουρα δεν ντρεπόταν γι’ αυτό που ήταν. Φλέρταρε ανοιχτά με έναν σερβιτόρο όταν ήμασταν σε ένα εστιατόριο στη Μόσχα. Οποιαδήποτε ταλαιπωρία βίωσε, δεν είχε σχέση με την ταυτότητά του».
Ο θάνατος του Fetisov το 2017 σε ηλικία 64 ετών ενέτεινε την αποφασιστικότητά τους να πουν την ιστορία του.
«Του είχαμε δώσει μια υπόσχεση», λέει ο Rebane. Ο μόνος όρος του Fetisov, θυμάται ο Prior, ήταν ότι «η ταινία πρέπει να αφορά την αγάπη, όχι την πολιτική. Φυσικά, θα γίνει αποδεκτή με πιο πολιτικό τρόπο τώρα. Αλλά θέλαμε να κάνουμε μια παγκόσμια ιστορία για το τι σημαίνει να κυνηγάς την αγάπη με οποιοδήποτε κόστος».
Είναι αξιοσημείωτο ότι για μια ταινία με τόσο απροκάλυπτα γκέι περιεχόμενο, αρκετές εξωτερικές σκηνές γυρίστηκαν στη Μόσχα.
«Μια καταπληκτική τοπική εταιρεία παραγωγής πλήρωσε τους σωστούς ανθρώπους και με κάποιο τρόπο το έκανε να συμβεί», λέει ο Prior. «Ακόμα δεν καταλαβαίνουμε πλήρως πώς έγινε».
Ακόμη πιο εκπληκτική ήταν η αποδοχή της ταινίας πέρυσι από το φεστιβάλ κινηματογράφου της πόλης, αν και μόνο η πρώτη από τις προγραμματισμένες προβολές της προχώρησε.
«Μετά από αυτό», προσθέτει ο Prior, «υπήρξε μια καταγγελία ότι πρόκειται για «ομοφυλοφιλική προπαγάνδα». Είχαν γραφτεί 93 άρθρα στον Τύπο σχετικά με την ταινία, όλα εκτός από ένα ήταν αρνητικά.
Ένας τίτλος μεταφράστηκε ως «Ένας Εσθονός, ένας Βρετανός και ένας Ουκρανός ντροπιάζουν τη Μόσχα.» Ένας άλλος αποκάλεσε την ταινία «γροθιά στο πρόσωπο κάθε Ρώσου στρατιώτη». Δεν απαγορεύτηκε με τον τεχνικό όρο αλλά όλα τα εισιτήρια ακυρώθηκαν. Η ταινία έπαιζε σε ένα άδειο σινεμά».
Η απροσδόκητη εξέλιξη είναι ότι ορισμένες χώρες έχουν εκφράσει απροθυμία να κυκλοφορήσει η ταινία τώρα, καθώς η όρεξη για ρωσικές ιστορίες είναι αμελητέα. Ο Prior είναι δικαιολογημένα έκπληκτος με αυτό.
«Η Ρωσία σίγησε αυτή την ταινία. Δεν θέλουν να φαίνεται. Οπότε το να μην την προβάλλεις στην ουσία κάνεις αυτό που θέλει ο Πούτιν».
Προτεραιότητά του αυτή τη στιγμή είναι να διαδώσει το μήνυμα, αν και παραδέχεται ότι δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.
Για τον Zagorodnii, η εισβολή στην Ουκρανία έχει κάνει τη συζήτηση για το «Firebird» γλυκόπικρη.
«Είναι σαν να είναι από άλλο κόσμο. Ο Sergey και ο Roman είναι έτοιμοι να πεθάνουν για τον έρωτά τους. Και στην Ουκρανία, είμαστε έτοιμοι να πεθάνουμε για την ελευθερία μας, τη γη μας, τον λαό μας.
»Πριν από τον πόλεμο, έκανα σχέδια για το μέλλον μου. Τώρα καταλαβαίνω ότι τα όνειρά μου έχουν πεθάνει γιατί πρέπει να μείνω εδώ και να είμαι με τους ανθρώπους μου. Δεν ξέρω τίποτα τώρα για το μέλλον. Καταλαβαίνω μόνο ότι κάθε μέρα σημαίνει περισσότερος θάνατος, περισσότερη καταστροφή. Πριν από αυτό, ήμασταν ανεξάρτητοι. Δεν χρειαζόμασταν βοήθεια. Χρειαζόμασταν μόνο ένα πράγμα: μην μας αγγίζετε. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί το έκανε αυτό η Ρωσία».
«Νιώθουμε την υποστήριξή σας», λέει με λύπη. «Μα πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό;»
Η ταινία «Firebird» κυκλοφορεί στους βρετανικούς κινηματογράφους από τις 22 Απριλίου.
Με πληροφορίες του Guardian
