Το Βραβείο Κοινού LUX εγκαινιάστηκε το 2020 και παρουσιάζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το δίκτυο Europa Cinemas. Πρόκειται για τη φυσική εξέλιξη του βραβείου LUX που παραπέμπει στη λατινική ονομασία της λέξης «φως» αλλά και στους αδελφούς Lumière, εφευρέτες του κινηματογράφου, και ξεκίνησε να απονέμεται το 2007, με πρώτο νικητή τον τουρκικής καταγωγής Γερμανό Φατίχ Ακίν για τη βραβευμένη για το σενάριό της στο Φεστιβάλ Καννών Άκρη του Ουρανού.
Ο σκοπός του είναι να αναδείξει τις ευρωπαϊκές αξίες μέσα από την τέχνη του σινεμά, προτείνοντας ταινίες με κοινωνικο-πολιτικό περιεχόμενο και γεφυρώνοντας δημιουργικά τις διαφορετικές γλώσσες και κουλτούρες της ηπείρου – γι’ αυτό και, συμβολικά, το έπαθλο που φιλοτέχνησε η Βελγίδα εικαστικός Ζοσλίν Κόστερ είναι μια καλλιτεχνική εκδοχή του Πύργου της Βαβέλ.
Οι αδελφοί Νταρντέν από το Βέλγιο, οι Γάλλοι Φιλίπ Λιορέ και Ρομπέρ Γκεντιγκιάν, ο Πολωνός Πάβελ Παβλικόφσκι με την οσκαρική Ίντα και η Γερμανίδα Μάρεν Άντε του Τόνι Έρντμαν ήταν μερικοί από τους επιφανείς νικητές στην ιστορία του βραβείου, με την Τεόνα Μιτέβσκα από τη Βόρεια Μακεδονία να το αποσπά με το Ο Θεός υπάρχει και το όνομά της είναι Πετρούνια το 2019.
Την επόμενη χρονιά, πάντα σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ακαδημία, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να φέρει τα βραβεία LUX πιο κοντά στους σινεφίλ, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό όχι απλώς να συμμετέχει αλλά και να καθορίζει την καλύτερη ταινία της χρονιάς με την ενεργή ψήφο του. Λόγω της πανδημίας, το αρχικό πλάνο των πέντε υποψήφιων ταινιών προσαρμόστηκε στις τρεις και η πρώτη νικήτρια ήταν το φιλμ Άσπρο Πάτο του Δανού Τόμας Βίντερμπεργκ, που κυριάρχησε και στην κατηγορία των διεθνών Όσκαρ, με το καταιγιστικό Collectiv σε σκηνοθεσία του Ρουμάνου Αλεξάντερ Νανάου να κατακτά το βραβείο ντοκιμαντέρ.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε να φέρει τα βραβεία LUX πιο κοντά στους σινεφίλ, δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό όχι απλώς να συμμετέχει αλλά να καθορίζει την καλύτερη ταινία της χρονιάς με την ενεργή ψήφο του.
Οι φετινή τριάδα των υποψηφίων αποτελεί εκλεκτό και εκλεκτικό δείγμα του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, μια απόδειξη ποικιλίας εκφραστικών μέσων και διαφορετικής ευαισθησίας στη σύλληψη και στην αφήγηση.
Στο Great Freedom (Μεγάλη Απόδραση), που απέσπασε το βραβείο της επιτροπής στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» των Καννών, το πρώτο βραβείο στα φεστιβάλ του Σαράγεβο και της Σεβίλλης και το Bραβείο Kοινού στις πρόσφατες Νύχτες Πρεμιέρας, θίγεται η επονείδιστη παράγραφος 175 που ποινικοποιούσε την ομοφυλοφιλία, θεσπίστηκε στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, υποστηρίχτηκε δεόντως από τους ναζί και αντισυνταγματικά διατηρήθηκε και μετά τον πόλεμο ‒ είναι γνωστή η σιωπηρή συνέχιση γραφειοκρατικών πρακτικών στη Γερμανία και στην Αυστρία για δεκαετίες μετά τον πόλεμο. Το έναυσμα για τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο Σεμπάστιαν Μάιζε (γνωστό από το Still Life) ήταν η σκανδαλώδης συναίνεση των συμμάχων των Δυτικογερμανών προς αυτήν την κατεύθυνση.
Ο Χανς αποτελεί μία από τις περιπτώσεις ανδρών που μεταφέρθηκαν απευθείας σε φυλακές, αφού κατάφεραν να επιβιώσουν κακήν κακώς σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Η ερμηνευτική προσέγγιση των δύο σπουδαίων πρωταγωνιστών Φραντς Ρογκόφσκι και Γκέοργκ Φρίντριχ εξανθρωπίζει πειστικά και συγκινητικά τις περιπτώσεις δύο ανδρών που πληρώνουν ένα «πάθος», το οποίο, αν και στο ποινικό ισοζύγιο αποτιμάται εξίσου, δεν είναι καθόλου το ίδιο. Ο Μάιζε επιλέγει τη συγκίνηση και την εσωτερική περιπέτεια, ποτέ όμως την κριτική.
Χωρίς πρόθεση ιστορικής αναθεώρησης, το Κβο Βάντις, Άιντα; (Quo Vadis, Aida?) είναι ένα συναρπαστικό ανθρώπινο δράμα εξαιρετικής κινηματογράφησης και πανίσχυρης ερμηνείας από τη Γιάσνα Τζούρισιτς. Καθόλου τυχαία ο τίτλος παραπέμπει στο περίφημο δίλημμα του Αποστόλου Πέτρου όταν εγκατέλειπε τη Ρώμη κατά τη διάρκεια των χριστιανικών διωγμών.
Στην περίπτωση της ηρωίδας, ωστόσο, η τοποθέτησή της μεταξύ της αντικειμενικής ουδετερότητας της μεταφράστριας μιας παρωδίας διαπραγματεύσεων, καθώς οι αποφάσεις είναι ειλημμένες, και της δυσβάσταχτης θέσης μιας συζύγου και μητέρας που θέλει να προστατεύσει τους τρεις άνδρες της ζωής της γίνεται θηλιά που σφίγγει δραματικά η σκηνοθέτις.
Η νικήτρια του περσινού μεγάλου βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας και υποψήφια για διεθνές Όσκαρ ταινία εξελίσσεται σαν ωρολογιακό θρίλερ μεταξύ του προσωπικού μαρτυρίου και των τραγικών γεγονότων που οδήγησαν στη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα το καλοκαίρι του 1995.
Στο Φεύγω (Flee) του Δανού Γιόνας Πόερ Ρασμούσεν ο πρωταγωνιστής είναι Αφγανός πρόσφυγας, έχει ξεκινήσει τη ζωή του από την αρχή στη Δανία και εξομολογείται μύχια και προσωπικά το παρελθόν που ακόμη καταδιώκει την ψυχή του. Στοιχειωτική και συγκινητική, η αντιπαράθεση της τραυματικής παιδικής ηλικίας με το ήρεμο περιβάλλον της νέας εστίας του εξελίσσεται σε μια περιπέτεια της μνήμης, ένα ταξίδι που παρασύρει τον θεατή στην αγωνιώδη προσπάθεια ενός ανθρώπου να ξορκίσει τους δαίμονες, να συγχωρέσει και να επουλώσει τις πληγές του.
Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιλέξω μία από τις τρεις ταινίες γιατί με τον τρόπο τους καλύπτουν το φάσμα της κινηματογραφικής εμπειρίας, από τον πειραματισμό με φόρμες ως την αφομοιωμένη τεχνική και τις εξαιρετικές ερμηνείες. Αν όμως έπρεπε να ψηφίσω, θα έδινα ελαφρύ προβάδισμα στο Flee για την τόλμη και την πολυμορφία του.
Η ταινία κατάφερε κάτι πρωτοφανές στην ιστορία των Όσκαρ: φέτος ήταν υποψήφια σε τρεις κατηγορίες, για καλύτερο ντοκιμαντέρ, καλύτερη διεθνή ταινία και καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους. Ο Ρασμούσεν απέδωσε γραφιστικά την ψυχική κατάδυση του ήρωα με το ψευδώνυμο Αμίν Ναγουάμπι, κρατώντας μυστική την ταυτότητά του για ευνόητους λόγους και υπογραμμίζοντας ανάγλυφα τις ονειρικές αλλοιώσεις των επώδυνων αναμνήσεών του. Αποδεικνύοντας ταυτόχρονα πως το είδος του ντοκιμαντέρ μπορεί να γίνει συναρπαστικό με εμπνευσμένο χειρισμό και το animation παραμένει μια ελεύθερη και δημιουργική φόρμα στα κατάλληλα χέρια, το Flee είναι μία από τις πρωτότυπες και βαθιές σε νόημα ταινίες των τελευταίων ετών.
Αυτές είναι οι ταινίες που διεκδικούν το δεύτερο βραβείο Κοινού LUX. Η ψηφοφορία έχει ξεκινήσει και θα ολοκληρωθεί στις 25 Μαΐου. Μπορείτε να συμμετάσχετε κι εσείς. Βαθμολογήστε τις ταινίες που έχετε παρακολουθήσει χρησιμοποιώντας το σύστημα αξιολόγησης: ένα αστέρι-κακή, πέντε αστέρια-εξαιρετική. Τυχαία επιλεγμένοι συμμετέχοντες στην ψηφοφορία θα κερδίσουν την ευκαιρία να παραστούν στην απονομή του βραβείου στις 8 Ιουνίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο!
