Μπαίνετε σε ένα δωμάτιο, αλλά δεν θυμάστε τι πήγατε να πάρετε. Ή συναντάτε έναν παλιό γνωστό και δεν θυμάστε το όνομά του. Πολλοί βιώνουν τέτοια περιστατικά, αλλά στη μέση ηλικία μπορεί να αρχίσουν να φαίνονται πιο δυσοίωνα. Τα καλά νέα για τους ξεχασιάρηδες είναι πως όχι μόνο μπορούν να βελτιώσουν τη μνήμη τους με την εξάσκηση, αλλά φαίνεται ότι σε κάποιες περιπτώσεις το Αλτσχάιμερ ενδεχομένως να μπορεί να προληφθεί.
Ο νευροεπιστήμονας δρ. Ρίτσαρντ Ρέστακ, πρώην πρόεδρος της Αμερικανικής Νευροψυχιατρικής Ένωσης, έχει γράψει πάνω από 20 βιβλία για τον ανθρώπινο εγκέφαλο και έχει κάνει διαλέξεις παντού, από το Πεντάγωνο έως τη NASA. Στο τελευταίο του βιβλίο «The Complete Guide to Memory: The Science of Strengthening Your Mind» ασχολείται με τον μεγάλο ανείπωτο φόβο ότι κάθε φορά που δεν μπορεί να θυμηθεί κάποιος πού έβαλε τα γυαλιά του, αυτό μπορεί να είναι ένα «κακό» σημάδι.
«Τα κενά μνήμης είναι το πιο σύνηθες πράγμα που αναφέρουν οι άνω των 55 στον γιατρό τους, παρότι πολλά από αυτά που περιγράφουν αποδεικνύεται ότι δεν είναι ανησυχητικά», γράφει.
Το να βγαίνεις από ένα κατάστημα και να μη θυμάσαι πού έχεις παρκάρει, είναι απολύτως φυσιολογικό. Είναι πιθανό να μην ήσουν συγκεντρωμένος όταν πάρκαρες. Το να ξεχνάς γιατί μπήκες σε ένα δωμάτιο είναι πιθανότατα απλά ένα σημάδι ότι είσαι πολυάσχολος και σκέφτεσαι άλλα πράγματα, λέει ο Ρέστακ.
«Τα περισσότερα από αυτά τα λάθη απώλειας μνήμης είναι ότι δεν δίνεις προσοχή. Εάν είσαι σε ένα πάρτι και δεν ακούς πραγματικά κάποιον, επειδή ακόμη σκέφτεσαι ένα θέμα που έχει σχέση με τη δουλειά, ξαφνικά αργότερα διαπιστώνεις ότι δεν μπορείς να θυμηθείς το όνομά του», εξηγεί.
Τι ισχύει όμως εάν ξεχνάς πού έβαλες τα κλειδιά του αυτοκινήτου και τελικά τα βρίσκεις μέσα στο ψυγείο; «Αυτό συχνά είναι το πρώτο σημάδι για κάτι σοβαρό. Ανοίγεις το ψυγείο και βρίσκεις μέσα την εφημερίδα ή τα κλειδιά σου. Αυτό είναι κάτι παραπάνω από το να είσαι ξεχασιάρης», απαντά.
Η μνήμη διαφέρει, επισημαίνει και κάποιοι άνθρωποι πάντα θα ήταν αφηρημένοι. Όμως, η «κόκκινη σημαία» είναι μια αλλαγή που φαίνεται αντίθετη με τον χαρακτήρα κάποιου. Εάν για παράδειγμα ένα άτομο παίζει χαρτιά και περηφανεύεται ότι πάντα μπορεί να θυμηθεί τα φύλλα που έχουν περάσει και ξαφνικά συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να το κάνει πλέον, ίσως να πρέπει να το διερευνήσει.
Η σημασία του διαβάσματος
Παρομοίως, ο Ρέστακ έχει παρατηρήσει ότι πολλοί ασθενείς στα πρώτα στάδια της άνοιας σταματούν να διαβάζουν μυθιστορήματα, επειδή δυσκολεύονται να θυμηθούν τι είπε ή έκανε ο χαρακτήρας πριν από μερικά κεφάλαια. Όμως, επισημαίνει, η ανάγνωση περίπλοκων μυθιστορημάτων μπορεί να είναι από μόνη της μια πολύτιμη πνευματική άσκηση.
Ο Ρέστακ και η σύζυγός του αυτή την περίοδο διαβάζουν τον «Κόμη Μοντεχρίστο» του Αλέξανδρου Δουμά, που έχει πολλούς χαρακτήρες. «Είναι μία άσκηση το να μπορείς να παρακολουθείς τους χαρακτήρες, χωρίς να γυρίζεις στις προηγούμενες σελίδες», επισημαίνει.
Εάν αυτό είναι δύσκολο, συμπληρώνει, μπορεί κάποιος να υπογραμμίσει την πρώτη φορά που εμφανίζεται ένας νέος χαρακτήρας και μετά να γυρίζει πίσω, για να τον θυμηθεί, εάν χρειάζεται. «Κάντε ό,τι πρέπει, για να συνεχίσετε να διαβάζετε», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Όπως το να εφαρμόζεις μια συνταγή, έτσι και το να παρακολουθείς μια φανταστική πλοκή είναι μια άσκηση για τη λειτουργική μνήμη, επισημαίνει. Πρόκειται για τη μνήμη που χρησιμοποιούμε «για να δουλέψουμε με τις πληροφορίες που έχουμε» και σε αυτή θα πρέπει να δίνουμε όλη προτεραιότητα, τονίζει. Εάν αφεθεί στη μοίρα της, προειδοποιεί, η μνήμη αρχίζει να εξασθενεί φυσικά από τα 30 έτη και μετά, για αυτό είναι υπέρ της καθημερινής εξάσκησής της.
Προσοχή σε ακοή και όραση
Το βιβλίο του νευρολόγου περιλαμβάνει παιχνίδια και τρικ, συχνά με τη δημιουργία έντονων εικόνων για τα πράγματα που θέλει να θυμηθεί κάποιος. Έχει στο μυαλό του έναν χάρτη της γειτονιάς του με οικεία ορόσημα- το σπίτι του, τη βιβλιοθήκη, ένα εστιατόριο που πάει συχνά- και συνδέει κάθε ένα από αυτά με αντικείμενα της λίστας που θέλει να θυμάται. Για παράδειγμα, για να μην ξεχάσει να αγοράσει γάλα, ψωμί και καφέ, μπορεί να «μετατρέψει» το σπίτι του στον χάρτη σε ένα κουτί γάλα, να σκέφτεται την βιβλιοθήκη γεμάτη φραντζόλες ψωμιού ή το εστιατόριο ως μια τεράστια κούπα καφέ.
Πέρα από αυτό, δίνει και κάποιες γενικότερες συμβουλές για τον τρόπο ζωής. Συμβουλεύει τους ασθενείς του να σταματήσουν να πίνουν αλκοόλ μέχρι τα 70, το αργότερο. Πάνω από τα 65 έτη, γράφει, συνήθως έχεις λιγότερους νευρώνες στον εγκέφαλο σε σύγκριση με τις νεότερες ηλικίες, οπότε γιατί να τους ρισκάρεις;
Επίσης είναι υποστηρικτής του σύντομου απογευματινού ύπνου. Ο επαρκής ύπνος βοηθά τη λειτουργία του εγκεφάλου. Ίσως το πιο απρόσμενο είναι ότι συνιστά την έγκαιρη αντιμετώπιση προβλημάτων ακοής ή όρασης, επειδή δυσκολεύουν τη συμμετοχή σε συζητήσεις και σε χόμπι, που κάνουν τα «γρανάζια» να συνεχίσουν να γυρίζουν.
«Πρέπει να έχεις ένα συγκεκριμένο επίπεδο όρασης για να διαβάζεις άνετα και αν αυτό δεν ισχύει, θα διαβάζεις λιγότερο. Κατά συνέπεια, θα μαθαίνεις λιγότερα και θα είσαι ένας άνθρωπος με μικρότερο ενδιαφέρον για τους άλλους. Όλα αυτά στην πραγματικότητα καταλήγουν στην κοινωνικοποίηση, που είναι το πιο σημαντικό για να κρατήσεις μακριά το Αλτσχάιμερ και την άνοια και να διατηρήσεις τη μνήμη σου», εξηγεί.
Αυτό σημαίνει ότι ακονίζοντας τη μνήμη μπορείς να αποτρέψεις το Αλτσχάιμερ; «Κανένας δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι κάποιος δεν θα προσβληθεί από άνοια», απαντά και ως παράδειγμα φέρνει την συγγραφέα Άιρις Μέρντοχ. «Πιθανότατα δεν υπήρχε πιο έξυπνη γυναίκα σε όλη την Ευρώπη, αυτό δείχνει ότι μπορεί να συμβεί. Αλλά το συγκρίνω με την οδήγηση. Δεν μπορείς να έχεις εγγυήσεις ότι δεν θα εμπλακείς σε ατύχημα, αλλά φορώντας ζώνη, προσέχοντας την ταχύτητα και συντηρώντας το αυτοκίνητο, μπορείς να μειώσεις τις πιθανότητες», καταλήγει.
Με πληροφορίες από Guardian
