Ο αρχιτέκτονας Διονύσης Σοτοβίκης αγαπά τα σπίτια που έχουν ιστορίες. Έτσι αποφάσισε να αγοράσει και να ανακαινίσει το ατελιέ και την κατοικία του Τώνη και της Ιωάννας Σπητέρη στην Κυψέλη.
H κατοικία-ατελιέ του ζεύγους Σπητέρη είναι ένα συγκρότημα δύο κτιρίων επί των οδών Κυκλάδων και Κεφαλληνίας. Ο Τώνης Σπητέρης υπήρξε ένας από τους πρώτους τεχνοκριτικούς στην Ελλάδα, ενώ η Ιωάννα Σπητέρη σημαντική γλύπτρια. Το ζεύγος αρχικά έμενε στο γωνιακό κτίσμα, κατασκευασμένο το 1928. Το 1955 ανέθεσαν στον αρχιτέκτονα Αριστομένη Προβελέγγιο τον σχεδιασμό και την κατασκευή ενός μικρού κτιρίου-ατελιέ δίπλα στο σπίτι τους. Τόσο τα έργα και τα κείμενα όσο και η στάση απέναντι στην κοινωνία και οι ριζοσπαστικές απόψεις του Προβελέγγιου είναι μια συνεχής υπενθύμιση ότι η αρχιτεκτονική μπορεί και πρέπει να αλλάζει τα δεδομένα.
Η Ιωάννα Σπητέρη-Βεροπούλου, με τη διαθήκη της, άφησε το πατρικό της σπίτι και το εργαστήριό της στην ΕΣΤΙΑ Νέας Σμύρνης στην Αθήνα. Είχε ορίσει εκτελεστές της διαθήκης της τον Ντένη Ζαχαρόπουλο και τη Διοχάντη. Ο σεισμός, όμως, του 1999 προκάλεσε στα κτίρια σοβαρές ζημιές που δύσκολα μπορούσαν να επιδιορθωθούν.
Η αντιπαροχή, που αρχικά προτάθηκε ως ιδέα από την ΕΣΤΙΑ Νέας Σμύρνης, θα οδηγούσε σε καταστροφή των κτιρίων και στην απώλεια της ιστορίας τους. Έτσι, αποφασίστηκε από κοινού να πουληθούν σε ιδιώτη που θα δεσμευόταν να τα φροντίσει και, φυσικά, να εξασφαλίσει τη διάσωσή τους.
Το 1955 ανέθεσαν στον αρχιτέκτονα Αριστομένη Προβελέγγιο τον σχεδιασμό και την κατασκευή ενός μικρού κτιρίου-ατελιέ δίπλα στο σπίτι τους. Τόσο τα έργα και τα κείμενα όσο και η στάση απέναντι στην κοινωνία και οι ριζοσπαστικές απόψεις του Προβελέγγιου είναι μια συνεχής υπενθύμιση ότι η αρχιτεκτονική μπορεί και πρέπει να αλλάζει τα δεδομένα.
Τα συγκρότημα αγοράστηκε το 2006 από τον Διονύση Σοτοβίκη με σκοπό όχι μόνο τη διάσωσή του από κατεδάφιση αλλά και τη συνέχιση της ύπαρξής του ως χώρου σύγχρονης έκφρασης. Ο Τώνης και η Ιωάννα Σπητέρη ζούσαν για μεγάλα διαστήματα στο εξωτερικό και όταν επέστρεφαν είχαν κατοικήσει και το υπόγειο και τον πρώτο όροφο του σπιτιού.
Περνώντας το κατώφλι του, ο κ. Σοτοβίκης μου εξηγεί ότι τόσο η ξύλινη σκάλα που οδηγεί στον όροφο όσο και τα παράθυρα έμειναν απείραχτα.
Το ψηλοτάβανο σπίτι είχε κεραμοσκεπή που συντηρήθηκε, έφυγαν οι ψευδοροφές που είχαν σαπίσει και έμειναν εμφανή τα δοκάρια που τη συγκρατούν. Από τους τοίχους αφαιρέθηκαν οι χωμάτινοι σοβάδες και έμειναν τα τούβλα και οι πέτρες που αρμολογήθηκαν ξανά, διατηρώντας τα φυσικά υλικά με τα οποία χτίστηκε το σπίτι.
Μπαίνοντας στο χολ από την ξύλινη σκάλα, το ζωηρό πράσινο χρώμα που έχουν τα κουφώματα και οι πόρτες έμεινε το ίδιο και οριοθετεί τα δωμάτια με φωτεινές πινελιές. Τα ξύλινα πατώματα και τα παλιά πλακάκια έχουν συντηρηθεί και βρίσκονται στην ίδια θέση, ενώ εκσυγχρονίστηκαν οι υποδομές ώστε να μπορεί να λειτουργεί σωστά σήμερα χωρίς να αλλοιωθεί η αρχική αίσθηση του χώρου.
Το σπίτι είχε δύο χώρους υποδοχής και δύο υπνοδωμάτια. Οι χώροι υποδοχής ενοποιήθηκαν, έχει αφαιρεθεί ένας τοίχος και είναι σήμερα σαλόνι και τραπεζαρία.
Το τραπέζι έχει προκύψει από μια πόρτα που αφαιρέθηκε, ενώ οι καρέκλες έχουν σχεδιαστεί, όπως και τα περισσότερα έπιπλα, από τον Σοτοβίκη. Από τον ίδιο έχουν σχεδιαστεί και τα κρεβάτια και ο μεγάλος καναπές που δεσπόζει στο σαλόνι.
Μια φωτογραφία του Γιόζεφ Μπόις, σχέδια του Χαλεπά, έργα των Λάππα, Πάνου Χαραλάμπους, Αντρέα Λόλη, Θάλειας Χιώτη, Μελίνας Πολυχρονοπούλου, Thurston Hopkins, François L'Hotel κυριαρχούν στους χώρους με τα λιτά λειτουργικά αντικείμενα. Εδώ δεν υπάρχει τίποτα περιττό, ο Σοτοβίκης πιστεύει ότι σε μια ανακαίνιση πρέπει να διατηρούνται όλα όσα έχουν νόημα και συναισθηματική αξία.
Εφαρμόζει τον κανόνα και στο εργαστήριο των Σπητέρη, το μοντερνιστικό κτίριο ακριβώς δίπλα στο σπίτι τους, χτισμένο από τον φίλο του ζευγαριού, αρχιτέκτονα Αριστομένη Προβελέγγιο στην παλιά αυλή του σπιτιού. Στην ανακαίνιση του κτιρίου ο Δ. Σοτοβίκης προσπάθησε να διασφαλίσει ότι θα «ξεφλουδιστούν» τα σημάδια του χρόνου φτάνοντας όσο πιο κοντά γινόταν στις αρχικές επιλογές του σημαντικού αρχιτέκτονα για το ατελιέ, που έχει υπάρξει εργαστήριο και άλλων καλλιτεχνών, όπως η Διοχάντη και ο Θανάσης Τσίγκος.
Στο εργαστήριο υπάρχει ένας χώρος διπλού ύψους με μεσοπάτωμα, ενώ ο φωταγωγός που υπάρχει στη βόρεια πλευρά το λούζει στο φως. Στο επάνω επίπεδο υπάρχει ένα μεγάλο καθιστικό που φωτίζεται από μεγάλες τζαμαρίες, ενώ στην πίσω πλευρά βρίσκονται οι βοηθητικοί χώροι. Εδώ, σημαντικό στοιχείο είναι η σκάλα, σιδερένια με ξύλινα πατήματα, που αναπτύσσεται σαν ζωντανό έκθεμα στον χώρο.
Με αυτό τον τρόπο οργανώνεται ένας αρχιτεκτονικός περίπατος που ορίζει την κίνηση και την άνοδο, πρώτα στο πατάρι του ατελιέ και έπειτα στο δεύτερο επίπεδο.
Σπίτι και γραφείο σήμερα του Διονύση Σοτοβίκη, απόλυτα λειτουργικό, το συγκρότημα των δυο κτιρίων αποτελεί ένα αναπόσπαστο αρμονικό σύνολο της αστικής αθηναϊκής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του '30, ένα παράδειγμα αρχιτεκτονικής του μοντέρνου, όπως αυτή εκφράστηκε από το 1920 ως το 1950 στις χώρες της Δύσης.
Το σπίτι και γραφείο του Διονύση Σοτοβίκη θα είναι ανοιχτό στο κοινό στις 10 και 25 Μαΐου 7-9 μ.μ.
Πρόκειται για μια δράση σε συνεργασία με το Τελλόγλειο Ίδρυμα, στην οποία παρουσιάζεται μέχρι τις 4 Ιουνίου η έκθεση «Ιωάννα-Giovanna-Jeanne Spiteris/Σπητέρη».
