Πίσω στο Λονδίνο, ως οικοδέσποινα της έκθεσης «Naomi: In Fashion» στο V&A, που καταγράφει τη 40χρονη καριέρα της στη μόδα, η Ναόμι Κάμπελ ξαναζεί στις γειτονιές που κυκλοφορούσε ως άγνωστο κορίτσι στα '80s, ως «ΝΑΟΜΙ», πλέον, ένα όνομα συνώνυμο με τις λέξεις «διαχρονική», «πρωτοπόρος», «θρυλική», «σύμβολο».
Δουλεύοντας ασταμάτητα, όπως κάθε μέρα στη ζωή της, με δημοσιογράφους και δημιουργούς περιεχομένου στο TikTok, για να προωθήσει το νέο της εγχείρημα, το μοντέλο των μοντέλων δεν αφήνει τη διασημότητα να περιορίσει την κινητικότητά της… περιδιαβαίνει την πόλη της με βήμα αποφασιστικό, «αρχιλοχία», όπως λέει η ίδια, κι όχι με το αμίμητο λίκνισμά της στην πασαρέλα. «Ξέρω πού θέλω να πάω και το κάνω αποφασιστικά».
Με τον ίδιο τρόπο έζησε και τη ζωή της, δυναμικά και πληθωρικά, τόσο ώστε το V&A θέλησε να μεταφέρει τη «συνταγή Ναόμι» για την επιτυχία σε μια έκθεση, αποδίδοντάς της μια τιμή που συνήθως επιφυλάσσει σε σχεδιαστές μόδας ή φωτογράφους. «Τόσες απονομές, τόσες εκδηλώσεις, που όμως προσπερνούν την πηγή της έμπνευσης [τα μοντέλα εννοεί]. Μπορώ μόνο να ελπίζω ότι αυτή η ανισότητα στον τρόπο που μας αντιμετωπίζουν θα αλλάξει με αφορμή αυτήν την έκθεση», δήλωσε στον «Guardian».
«Κάνω ό,τι έχω να κάνω και προχωρώ στο επόμενο. Με ενδιαφέρει να δίνω πάντα τον καλύτερο εαυτό μου», λέει η 54χρονη Ναόμι, που φαίνεται να μην έχει κουραστεί να προσπαθεί όλα αυτά τα χρόνια να αντιμάχεται ρατσιστικά στερεότυπα και ανισότητες.
Βέβαια, η Κάμπελ δεν αποτελεί τυπικό παράδειγμα μοντέλου, και δεν χρειαζόταν μια «θεσμική» έκθεση για να το επιβεβαιώσει αυτό. Μια σύντομη αναδρομή στις στιγμές που συνέθεσαν το φαινόμενο Ναόμι επιβάλλεται για εμάς που τη γνωρίσαμε στο απόγειό της, αλλά και για όσους πρόκειται να επισκεφθούν αυτή την έκθεση ανυποψίαστοι.
Μία από την παρέα των πέντε αυθεντικών σούπερ μοντέλων των '80s, μούσα του Gianni Versace, του Mugler και του Azzedine Alaia, «επίτιμη εγγονή» του Νέλσον Μαντέλα, η Ναόμι άνοιξε δρόμους που κανένα Μαύρο κορίτσι δεν είχε ονειρευτεί.
Γεννημένη σε ένα χωριό νότια του Λονδίνου το 1970, μεγάλωσε περιστοιχισμένη από γυναίκες: τη μητέρα της, Βάλερι, που ως χορεύτρια ταξίδευε πολύ, αφήνοντας τη Ναόμι σε ένα «κοινόβιο» από θείες (που αργότερα συνόδευαν την έφηβη Ναόμι στα πρώτα επαγγελματικά της ταξίδια στο Μιλάνο και το Παρίσι) και μια πληθωρική Τζαμαϊκανή γιαγιά, ξεκάθαρα την κεφαλή της μητριαρχικής τους οικογένειας, που τη δίδαξε οικοκυρικά και πειθαρχία. Μέχρι τα 12 χρόνια της φοίτησε σε καλλιτεχνικό σχολείο, λαμβάνοντας εκπαίδευση που της πρόσφερε αυτοπεποίθηση στον ανταγωνιστικό κόσμο του μόντελινγκ. Παιδάκι ακόμα, εμφανίστηκε στο βίντεο του «Is this Love» του Μπομπ Μάρλεϊ. Στα 15 της χρόνια, ενώ είχε βγει με φίλους στο Κόβεντ Γκάρντεν, την προσέγγισε η Μπεθ Μπολντ, μια κυνηγός μοντέλων και φωτογράφος που έφτιαξε όνομα χάρη στην «ανακάλυψη» της Ναόμι (εργάζεται ακόμα για τη Next Management ΝΥ). Μέσα σε δύο χρόνια, το 1988, βρέθηκε στο εξώφυλλο της παρισινής «Vogue», ως το πρώτο Μαύρο μοντέλο που κατάφερε κάτι τέτοιο, με απαίτηση του Yves Saint Laurent, που απείλησε να αποσύρει το διαφημιστικό του πρόγραμμα από το περιοδικό, αν δεν την προτιμούσαν. Το 1989 κατέκτησε την ίδια πρωτιά στη βρετανική «Vogue», όπως και στο σεπτεμβριάτικο τεύχος-βίβλο της αμερικανικής «Vogue».
Στην είσοδο της έκθεσης που άνοιξε την προηγούμενη εβδομάδα, τους επισκέπτες υποδέχεται ένα κολάζ από βίντεο με αξιομνημόνευτες πασαρέλες της Ναόμι, με μια φράση της στον διπλανό τοίχο –«Ποτέ δεν πίστευα πως θα γινόμουν μοντέλο»–, ενώ αριστερά στέκει περήφανο το εξώφυλλο-τρόπαιο της γαλλικής «Vogue».
«Κάνω ό,τι έχω να κάνω και προχωρώ στο επόμενο. Με ενδιαφέρει να δίνω πάντα τον καλύτερο εαυτό μου», λέει η 54χρονη Ναόμι, που φαίνεται να μην έχει κουραστεί να προσπαθεί όλα αυτά τα χρόνια να αντιμάχεται ρατσιστικά στερεότυπα και ανισότητες. Μέλος του Συνασπισμού Μαύρων Κοριτσιών (Black Girls Coalition) από το 1989, ένα από τα cover girls του πρωτοποριακού «all black» τεύχους της ιταλικής «Vogue» (2007) και πρέσβειρα του Diversity Coalition από το 2013, η Ναόμι παλεύει για την πολυπολιτισμικότητα στη μόδα από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Με τη φήμη της δύσκολης στη δουλειά (κατά την ίδια, επειδή δεν ανεχόταν τις διακρίσεις), εξηγεί ότι παραμένει στο προσκήνιο γιατί αισθάνεται ότι το έργο της δεν έχει ολοκληρωθεί.
Διόλου τυχαία, ιδιοφυής συνεργός στην εποποιία του V&A για τη «μαύρη γαζέλα» της παγκόσμιας μόδας είναι ο στενός της φίλος, Έντουαρντ Ένινφουλ, ο πρώην διευθυντής της βρετανικής «Vogue», που με φανατικό ενθουσιασμό προώθησε στη διάρκεια της θητείας του τη Μαύρη κουλτούρα στην πρώτη γραμμή της μόδας. Δική του ήταν η ιδέα αυτής της έκθεσης κι εκείνος επιμελήθηκε την επιλογή των φωτογραφιών, όπως και ένα video wall με ενσταντανέ που υλοποίησε ο βραβευμένος Βρετανός σκηνοθέτης Στιβ ΜακΚουίν.
Κατά μία έννοια, η έκθεση είναι αφιερωμένη σε αυτούς, τους μέντορες και ακούραστους εμψυχωτές της, μαζί με τη μητέρα και τα δυο της παιδιά. Τρία συγκεκριμένα εξώφυλλα της έκθεσης αντιπροσωπεύουν, σύμφωνα με τον Ένινφουλ, τις τρεις κυριότερες φάσεις στη διαδρομή της Ναόμι – το πρώτο της εξώφυλλο, το 1987, στο περιοδικό «Taxi», ένα από τα πολλαπλά covers του «Μαύρου Τεύχους» που επιμελήθηκε η Φράνκα Σοτσάνι, το 2008, με φωτογράφο τον Στίβεν Μαϊζέλ και στυλίστα τον ίδιο («ήμασταν μια ομάδα που πήγαμε ενάντια στην προκατάληψη ότι τα Μαύρα μοντέλα δεν πουλάνε», σχολίασε) και, το τελευταίο, ένα εξώφυλλο στη βρετανική «Vogue» με τη Ναόμι και την κόρη της (2022).
Η έκθεση βασίζεται στη μυθιστορηματική γκαρνταρόμπα της Ναόμι, αλλά και σε δάνεια από αρχεία μεγάλων οίκων, ανάμεσά τους ένα κορσάζ του Mugler (1989) εμπνευσμένο από προφυλακτήρα Κάντιλακ ή αυτό με το οποίο εμφανίστηκε στο τελευταίο ντεφιλέ της Σάρα Μπάρτον για τον Αλεξάντερ ΜακΚουίν. Δεν θα μπορούσαν, φυσικά, να λείπουν οι μπλε πλατφόρμες ύψους 23 εκατοστών της Vivien Westwood πάνω στις οποίες δεν κατάφερε να ισορροπήσει η Ναόμι στην επίδειξη της σειράς «Anglomania» το 1993. Το V&A είχε αποκτήσει τα συγκεκριμένα παπούτσια αμέσως μετά την κινηματογραφική πτώση, για να έρθει σήμερα, 31 χρόνια αργότερα, η στιγμή να τα εκθέσει μαζί με τη σκοτσέζικη φούστα, το βελούδινο σακάκι και το μποά από ροζ φτερά που συνέθεταν εκείνο το σύνολο που σωριάστηκε στην πασαρέλα, απογειώνοντας, αντιστρόφως ανάλογα, τη φήμη της Κάμπελ.
Από την προσωπική συλλογή του μοντέλου, ιδιαίτερη συναισθηματική αξία για την ίδια έχει το πρώτο ρούχο που της χάρισε, στα 16 της χρόνια, ο αγαπημένος της Τυνήσιος μόδιστρος Azzedine Alaia, ένα μοβ κορμάκι με φούστα, αλλά και το κοκτέιλ φόρεμα του Saint Laurent από τη φθινοπωρινή του συλλογή του 1987 ή ένα ολοκέντητο φόρεμα ΜακΚουίν που φόρεσε στα Fashion Awards το 2019.
Η έκθεση του V&Α, η πρώτη του ατομική ρετροσπεκτίβα για μια Μαύρη γυναίκα, αξιοποιεί έξυπνα τη μυθιστορηματική ιστορία της Ναόμι στη μόδα, ενώ σε κάθε της πτυχή υφαίνει την εικόνα μιας παντοδύναμης γυναίκας-Αμαζόνας που προέταξε το στήθος της για τα Μαύρα μοντέλα που θα ακολουθούσαν.
«Δεν υπάρχει κανένα στρατηγικό σχέδιο στο χτίσιμο της καριέρας μου. Δεν λειτουργώ έτσι. Υπήρχαν ιδέες, αλλά όλα κρίθηκαν από την πίστη μου σε μια ανώτερη δύναμη και την ανοιχτή μου διάθεση απέναντι σε αυτά που μου έφερε η ζωή», σχολίασε με στέρεο ύφος και προσεκτικά επιλεγμένες λέξεις η Ναόμι, προλογίζοντας μια έκθεση που δεν επιδιώκει να εντυπωσιάσει με το εύρος της, όσο να απορροφήσει τον επισκέπτη στον μύχιο κόσμο ενός μοντέλου που διαμόρφωσε την αντίληψη περί διασημότητας στην προ-influencers εποχή.
«Μ' αυτήν την έκθεση, που με φοβίζει αλλά και με συναρπάζει, γιορτάζω τον χρόνο που πέρασα με όλους αυτούς τους φανταστικούς δημιουργικούς ανθρώπους στη ζωή μου! Τόσα χρόνια που ζω με μια βαλίτσα, μάζευα ένα σωρό προσωπικά αναμνηστικά που σήμερα θα τα μοιραστώ με όλους, γράμματα που αντάλλαξα με σχεδιαστές, δημοσιεύματα, αποσπάσματα από φιλμ… το δικό μου κουτί της Πανδώρας ανοίγει για να το δείξω μια μέρα και στην κόρη μου. Από εδώ και πέρα, θα είμαι μόνο η μητέρα της», κατέληξε.
Το νέο της μητρότητας έφτασε στον κόσμο μέσω μιας ανάρτησης στο Instagram, το 2021, που έδειχνε ένα μικροσκοπικό ποδαράκι στην παλάμη ενός τέλεια μακιγιαρισμένου χεριού. Λεπτομέρειες για αυτή την άφιξη δεν δόθηκαν ποτέ. Το μόνο που δέχθηκε να επιβεβαιώσει η Ναόμι είναι ότι η μικρή δεν υιοθετήθηκε, αλλά είναι δικό της παιδί. Περισσότερα υπόσχεται να αποκαλύψει στην αυτοβιογραφία της, που δεν έχει, όμως, ακόμα ξεκινήσει να γράφει. Ακόμα και το όνομά της το κρατά κρυφό.
«Από τον Μαντέλα έχω κρατήσει το μότο ότι θα κοιμηθούμε όταν φύγουμε από τη ζωή», λέει. «Όσο αναπνέω και έχω ενέργεια, θα δουλεύω για όσα πιστεύω», έλεγε σε παλιότερη συνέντευξή της η Ναόμι. Η μητρότητα φαίνεται ότι απλώς ενίσχυσε τη δέσμευσή της να αγωνίζεται για έναν δικαιότερο κόσμο. «Στηρίζω το κίνημα Black Lives Matter, όπως και οτιδήποτε επιδιώκει μια θετική αλλαγή, υποστηρίζοντας αυτά τα πράγματα προτού καν διαμορφωθούν σε κίνημα – αυτός ο αγώνας δεν είναι καινούργιος για μένα».
