Είναι δύσκολο να περιγράφεις την πατρίδα σου, να αποδίδεις αντικειμενικά χωρίς συναισθηματισμούς την τοπική της μνήμη. Η Άρτα λοιπόν είναι για 'μένα κάτι περισσότερο από μια πανέμορφη και ιστορικά σημαντική πόλη του Αμβρακικού κόλπου. Η Άρτα αποτελεί τη σύνοψη της ιστορίας της ηπειρώτικης ρίζας. Με τα ιδιαίτερα μουσικά ιδιώματα σε βαρύ συρτό ρυθμό και ήχους από κλαρίνο, ντέφι, φλογέρα, κονάκια ή σαντούρια, ούτια ή λάουτα και κρουστά. Με τις παραδοσιακές ηπειρώτικες γεύσεις της κοθρόπιτας, της τηγανιάς, του αρνιού στον ταβά, της γαλατόπιτας. Με τα ιστορικά μνημεία της πόλης, το Γιοφύρι, την Παρηγορήτισσα, την Αγία Θεοδώρα, τη Μονή των Βλαχερνών, το ναό του Απόλλωνα, το μικρό θέατρο της Αμβρακίας. Με τις βόλτες στα ορεινά στη Σκουληκαριά, στο Βουλγαρέλι, στο Δίστρατο, στην Ανεμορράχη, στον τόπο καταγωγής μου την Καστανιά, στις Μελάτες, αλλά και στα πεδινά στο Κομμένο, στο Νεοχώρι και στην Ανέζα. Αυτά συνθέτουν την Άρτα, την πατρίδα του Νικολάου Σκουφά, του Ναπολέοντα Ζέρβα και του Γιάννη Μόραλη.
Όλα αυτά ξεδιπλώνονται για έναν επισκέπτη μέσα από τις προεόρτιες διαδικασίες μιας σημαντικής χριστιανικής εορτής ή ενός μυστηρίου. Για να είμαι επίκαιρος, κάποιος επισκέπτης μπορεί να βιώσει και ίσως να προσεγγίσει για λίγο την ηπειρώτικη ταυτότητα στην Άρτα κατά τη μυσταγωγική πορεία προς τον εορτασμό του Πάσχα. Η Άρτα ξεκινά τις προετοιμασίες πριν κιόλας αρχίσει η Μεγάλη Εβδομάδα. Πρώτος στόχος το συμμάζεμα του σπιτιού. Όχι μόνο εσωτερικά, αλλά και εξωτερικά ενόψει του Επιταφίου. Το ασβέστωμα της αυλής είναι σημαντική προεόρτια διαδικασία για κάθε οικογένεια.
Το Σάββατο του Λαζάρου, τα κάλαντα είναι η αγαπημένη συνήθεια των νεώτερων μελών κάθε ηπειρώτικης οικογένειας. Το χριστουγεννιάτικο τρίγωνο αντικαθίσταται από το στολισμένο καλάθι με λουλούδια και κουδούνια και τα χρήματα για το «φίλεμα» από αυγά και κουλούρια. Το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων οι καμπάνες χτυπούν για να ειδοποιήσουν τους Αρτινούς να μαζευτούμε στην εκκλησία όπου ψάλλουμε από κοινού την Ακολουθία του Νυμφίου. Την Εβδομάδα των Παθών η Άρτα αποκτά μια θλίψη, σα να πορεύεται και η ίδια στα ίδια Πάθη. Η αυστηρή νηστεία και η παρακολούθηση των ιερών ακολουθιών είναι το καθημερινό πρόγραμμα. Η κορύφωση των προετοιμασιών πραγματοποιείται το πρωινό της Μεγάλης Πέμπτης, μετά τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου και τη μετάληψη της Αγίας Κοινωνίας. Μετά την εκκλησία, οι γυναίκες ζυμώνουν τα πασχαλινά τσουρέκια και βάφουν κατακόκκινα τα αυγά. Το πρώτο βαμμένο αυγό μπαίνει για φυλαχτό καρποφορίας στο εικονοστάσι του κάθε σπιτιού.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας στην ανάγνωση των Δώδεκα Ευαγγελίων παρίσταται όλη η οικογένεια και σε πλήρη κατάνυξη ψάλλεται το «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου». Μετά την ολοκλήρωση της ακολουθίας, οι κοπέλες παραμένουν για να στολίσουν τον επιτάφιο με λουλούδια που έχουν μαζέψει. Μεγάλη Παρασκευή και οι χτύποι της πένθιμης καμπάνας σου «σφίγγουν» το στομάχι. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας είναι η κορυφαία στιγμή της Εβδομάδας των Παθών, η Αποκαθήλωση και η περιφορά των Ιερών Επιταφίων στην πόλη της Άρτας, η οποία φωτίζεται μέσα από τα κεριά της ελπίδας που κρατάει η πομπή. Εξαίρεση αποτελούν οι επιτάφιοι της Φανερωμένης και των Ταξιαρχών που περιφέρονται «μόνοι τους» στις γειτονίες της άνω πόλης.
Η ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου περνάει με την προσμονή της Ανάστασης, του μεγάλου οικογενειακού τραπεζιού και του κυριακάτικου αρνιού. Αξιοθαύμαστο είναι το έθιμο του καψίματος του Ιούδα στο βυζαντινό ναό της Παρηγορήτισσας. Το Αναστάσιμο βράδυ το γλέντι ξεκινά με τα πύρινα δαδιά που ανάβουν τα παιδιά, τα πυροτεχνήματα, το Άγιο Φώς που μοιράζεται από λαμπάδα σε λαμπάδα μέσα σε εναγκαλισμούς και φιλιά. Κατά την επιστροφή στο σπίτι, είναι υποχρεωτικό για την καλοτυχία του να σταυρώσεις με το Άγιο Φως την εξώπορτα και να ανάψεις το καντήλι. Το μενού του σαββατιάτικου τραπεζιού περιέχει συκωταριά με σπανάκι στην κατσαρόλα, τη γνωστή μαγειρίτσα, κόκκινα αυγά και παραδοσιακές χορτόπιτες, κρεατόπιτες και γαλατόπιτες. Πατροπαράδοτο γεύμα πραγματοποιείται όμως και την Κυριακή του Πάσχα. Στο πασχαλιάτικο τραπέζι κυριαρχεί το αρνί στη σούβλα και φυσικά οι τοπικές παραδοσιακές ηπειρώτικες πίτες. Την παράσταση όμως κλέβουν τα παιδιά κάθε οικογένειας που επιδίδονται σε έναν αγώνα «αυγομαχίας» για το ποιο θα σπάσει τα περισσότερα αυγά. Η πασχαλινή μυσταγωγία ολοκληρώνεται με τον Εσπερινό της Αγάπης, την Κυριακή το απόγευμα.
Αυτές οι εικόνες εναλλάσσονται στους δρόμους της Άρτας κατά τις γιορτινές αυτές μέρες, μιας πόλης που είναι πολλά περισσότερα από το φημισμένο γεφύρι της για τη θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα. Μια πόλη που αξίζει να την επισκεφθείς και να τη ζήσεις.
σχόλια