Ζεν, μοτοσικλέτες και στάχτες
Tου Νικου Κωνσταντάρα (Καθημερινή, 1/7/2007)
Στο σχολείο ακόμα, πολλά χρόνια προτού ο ίδιος καβαλήσω μηχανή, μου είχε κάνει εντύπωση μία παρατήρηση στο θρυλικό βιβλίο, «Το Ζεν και η τέχνη της συντήρησης μοτοσικλέτας». Εκεί, ο φιλόσοφος, ανήσυχος καβαλάρης, διαπιστώνει ότι το να οδηγείς μοτοσικλέτα σε φέρνει πολύ πιο κοντά στον τόπο που διασχίζεις. Κυρίως, τον μυρίζεσαι, αισθάνεσαι την ατμόσφαιρα πάνω στο πετσί σου, στα πνευμόνια σου – κάτι που οι επιβαίνοντες σε αυτοκίνητο, κλεισμένοι πίσω από τζάμια, δεν θα καταλάβουν ποτέ.
Παρόλο που τώρα πια οδηγώ μηχανή πολλά χρόνια, τα λόγια αυτά μου ήρθαν στον νου με μεγάλη ένταση τις τελευταίες μέρες. Το ότι είσαι πάνω σε ένα δίτροχο, εκτεθειμένος στον ήλιο, τη βροχή και τις σκληρές επιφάνειες άλλων οχημάτων και του δρόμου είναι αυτονόητο και δεν χρειάζεται να το σκέφτεσαι πολύ. Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι όταν κάτι αλλάζει. Και αυτό φάνηκε προχθές, τα ξημερώματα της Παρασκευής. Οδηγώντας σπίτι αργά, ενώ καιγόταν η Πάρνηθα, έβλεπα λευκές νιφάδες να πέφτουν απαλά γύρω μου, σαν χαμένες στο σκοτάδι. Δεν ήταν χιόνι, ήταν στάχτη από την πυρκαγιά, στάχτη από το πυκνό σύννεφο που βλέπαμε από νωρίς το απόγευμα της Πέμπτης.
Ο πυκνός καπνός που κάλυπτε την πόλη με τη μυρωδιά καμένου ξύλου μού θύμισε έναν άλλο καπνό που είχα αντιμετωπίσει πάλι καθώς έφευγα από τη δουλειά αργά τη νύχτα της 19ης Ιουνίου, όταν καιγόντουσαν σκουπίδια σε μονάδα μεταφόρτωσης σκουπιδιών στη Γλυφάδα. Τότε η ατμόσφαιρα γέμισε με την πνιγηρή μυρωδιά που δεν μπερδεύεται με καμία άλλη, αυτή του αιωρούμενου δηλητηρίου. Τα φώτα της μοτοσικλέτας έβρισκαν αντίσταση στην πυκνή ομίχλη των τοξινών και τα φώτα του δρόμου, των άλλων οχημάτων και των μαγαζιών δημιουργούσαν ένα θολό, περίεργο σκηνικό – κάτι σαν τον κόσμο του άγριου, σκοτεινού, επιθετικού, μέλλοντος που είδαμε στην ταινία Blade Runner του Ρίντλεϊ Σκοτ.
Και τότε και προχθές αναρωτήθηκα αν φτάσαμε ήδη σε αυτό το τόσο τρομακτικό μέλλον. Κάθε μέρα ακούμε για τα προβλήματα που επιβαρύνουν το περιβάλλον του πλανήτη και της χώρας μας. Ενώ όλο και αυξάνεται το ενδιαφέρον των πολιτών, δεν βλέπουμε να γίνονται πολλά που θα ανατρέψουν την κατάσταση. Ενώ μας είναι εύκολο να κατηγορούμε τις ΗΠΑ και τον πρόεδρο Μπους επειδή δεν συμμορφώθηκαν με τις υποδείξεις του Συμφώνου του Κιότο για τον περιορισμό των ρύπων που παράγουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπως έδειξε πρόσφατη έρευνα και όπως μας αποδεικνύει κάθε μέρα η εμπειρία μας, στην Ελλάδα ούτε οι πολίτες ούτε η πολιτεία κάνουν αρκετά για να καθαρίσουν τη χώρα και να αποτρέψουν την επιβάρυνση του περιβάλλοντός μας. Στην Ελλάδα ζούμε μοιρολατρικά, σαν να είμαστε καταδικασμένοι να βλέπουμε μεγάλο μέρος των δασών μας να εξαφανίζεται κάθε χρόνο, τις χωματερές (παράνομες και αυθαίρετες) να επεκτείνονται, και σχεδόν κάθε στροφή σε επαρχιακό δρόμο και ρεματιά να γεμίζει μπάζα και σκουπίδια. Ζούμε σε πανέμορφη χώρα, και είναι σαν να εθιστήκαμε στην ασχήμια που παράγουμε και όχι στην ομορφιά που κληρονομήσαμε.
Μπορεί τα καινούργια σπίτια που χτίζονται παντού, και τα γυαλιστερά, ακριβά αυτοκίνητα που κατακλύζουν τους δρόμους να δημιουργούν την εντύπωση ευμάρειας και κοινωνικής ανάπτυξης. Αλλά, μαζί με τις φωτιές και τα σκουπίδια, το μόνο που κάνουν αυτές οι καταναλωτικές συνήθειες είναι να υποδηλώνουν ότι βυθιζόμαστε όλο και πιο πολύ στο χρέος και στην υποβάθμιση.
Το παρελθόν όμως δείχνει ότι οι άνθρωποι πάντα έπρεπε να πολεμούν τέτοια ματαιότητα. Στην Κρήτη, σε ερειπωμένο πυργόσπιτο της Ενετικής περιόδου, υπήρχε η επιγραφή Omnia mundi fumus et umbra. Ολα του κόσμου καπνός και σκιά. Ή, όπως λέει ο Ζορζ ο μπαρμπέρης μετά την άνοδο και πτώση της Μαντάμ Σουσού, με φιλοσοφική διάθεση: «Ολα είναι ατμός».
Και εμείς να θυμόμαστε: το μέλλον μας είναι στάχτες και σκουπίδια.
σχόλια