του Γιώργου Παπανικολάου από το euro2day.gr
Τόνοι μελάνι έχουν χυθεί για το ελληνικό πρόβλημα και τον τρόπο επίλυσης του. Πολλά απ όσα γράφονται όμως δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, ενώ αρκετά άλλα, που είναι αληθή, περνούν απαρατήρητα:
Μικρά και μεγάλα ψέματα για τα… «Μνημόνια»
1.. «Τα βάσανα της ελληνικής κοινωνίας οφείλονται στο μνημόνιο». Εντελώς ψευδές, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η συνταγή των μνημονίων είναι και η «σωστή». Από τη στιγμή που η χώρα δεν μπορεί να συντηρήσει το χρέος και τα ελλείμματα της, όλο το οικοδόμημα που χτίστηκε τις τελευταίες δεκαετίες γύρω από αυτά (υπερκατανάλωση, δημόσιες σπατάλες κ.λ.π.) έχει καταρρεύσει -και οι συνέπειες είναι αναπόδραστες, με οποιαδήποτε «συνταγή». Τα εισοδήματα θα μειωθούν δραστικά και για μεγάλο διάστημα.
2.. «Το Μεσοπρόθεσμο στηρίζεται σε λάθος μέτρα και γι αυτό φταίει η τρόικα δηλαδή οι ξένοι». Ψευδές σε μεγάλο βαθμό. Η τρόικα θέτει τους στόχους. Το «μίγμα» των μέτρων αλλά και τα ίδια τα μέτρα είναι προϊόν διαπραγμάτευσης μεταξύ τρόικας και κυβέρνησης. Συνήθως τέτοιου είδους προγράμματα προσαρμογής περιλαμβάνουν σε ποσοστό 67% περικοπές δαπανών και σε ποσοστό 33% αύξηση εσόδων. Στην Ελληνική περίπτωση το μίγμα είναι περίπου 50-50, και γι αυτό δεν ευθύνεται η τρόικα αλλά το τι δηλώνει ότι μπορεί να κάνει η ελληνική κυβέρνηση, και τι βλέπει η τρόικα ότι είναι αξιόπιστο. Κοινώς είναι θέμα ικανότητας και μηχανισμών υλοποίησης. Αν η τρόικα δεν πείθεται π.χ. ότι υπάρχει σχέδιο και μηχανισμός για την έγκαιρη πάταξη της φοροδιαφυγής, επόμενο είναι να ζητά άλλα φορολογικά μέτρα για την κάλυψη του στόχου των εσόδων.
Για όσους κατοικούν σε αυτή τη χώρα θα ήταν πάντως μεγάλη έκπληξη να αλλάξουν οι μηχανισμοί και η αποτελεσματικότητα του κράτους, σε τόσο σύντομο διάστημα. Ιδίως όταν το πελατειακό κράτος ήταν –και παραμένει- καθεστώς. Η απροθυμία μας στον περιορισμό του κράτους και η αδυναμία πάταξης της φοροδιαφυγής είναι αυτές που οδηγούν στα άδικα, σκληρά και συχνά αναποτελεσματικά μέτρα αύξησης των εσόδων, από εκεί που «είναι εύκολο».
3. «Δεν έχουμε πετύχει τίποτε». Ψευδές. Έχουμε πετύχει αρκετά, ίσως περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη ανεπτυγμένη χώρα, σε διάστημα ενός έτους. Ωστόσο αυτό έγινε με τα «εύκολα μέτρα». Τώρα έρχονται τα δύσκολα και τα χρονοδιαγράμματα που ορίζουν τα «μνημόνια» είναι πραγματικά ασφυκτικά.
Περιμένουν οι Ευρωπαίοι ότι θα τα πετύχουμε; Μάλλον όχι. Περιμένουν όμως σίγουρα να κάνουμε ότι καλύτερο μπορούμε, δεδομένων και των εξαιρετικά δυσμενών συνθηκών γύρω μας. Κι αυτό μέχρι στιγμής δεν συμβαίνει.
Σε κάθε περίπτωση, οι κοινωνίες-και οι οικονομίες- δεν αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη. Σίγουρα χρειάζεται περισσότερος χρόνος από όσον διαθέτουμε με βάση τα επίσημα χρονοδιαγράμματα και του πρώτου μνημονίου και του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος.
Αλλά για να γίνει μια επαναδιαπραγμάτευση αυτού του είδους, η Ελλάδα πρέπει να πείσει ότι μπορεί –και θέλει- να κάνει μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές.
4.. «Ο ιδιωτικός τομέας είναι μια χαρά, για όλα φταίει ο κρατικός τομέας». Ψευδές, παρότι «πλασάρεται» ανερυθρίαστα από αρκετούς εκπροσώπους του. Ανεξάρτητα από την τραγική κατάσταση του δημόσιου τομέα, ο ιδιωτικός τομέας έχει κι αυτός πολλές «αμαρτίες». Στηρίχθηκε σε ένα καταναλωτικό μοντέλο προϊόντων και υπηρεσιών, έπαψε να παράγει και να εξάγει, ήταν και παραμένει σε μεγάλο βαθμό κρατικοδίαιτος, συνήθισε σε ξεπερασμένες πρακτικές, είναι κατακερματισμένος και σε πολλούς τομείς υπάρχει υπερπροσφορά σε σχέση με την πραγματική ζήτηση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, ο χώρος των Μέσων Ενημέρωσης, της Ένδυσης, της Οικοδομής, αλλά και των Αυτοκινήτων.
Για να το πούμε απλά, εφόσον έκλεισαν οι βρύσες του δανεισμού κι εφόσον το δημόσιο «τραβάει χρήμα» από την αγορά είναι αναπόδραστο ότι θα υπάρξουν βαριές απώλειες στον ιδιωτικό τομέα, αφού το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που είχαμε κτίσει στηριζόταν στην εσωτερική κατανάλωση.
Για να βγει η χώρα από το αδιέξοδο, χρειάζεται ριζική αναδιοργάνωση και στο μοντέλο λειτουργίας του ιδιωτικού τομέα. Κι αυτό μέχρι στιγμής δε φαίνεται να συμβαίνει. Τουναντίον υπάρχει σχετική απραξία και σε κυβερνητικό επίπεδο.
Αλήθειες και ψέματα για τη «χρεοκοπία»
1. «Η Ελλάδα κινδυνεύει να χρεοκοπήσει άμεσα». Θεωρητικά ναι. Πρακτικά όμως σε αυτή τη χρονική στιγμή, οι συνέπειες από κάτι τέτοιο θα είναι τόσο μεγάλες - για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη διεθνή οικονομία- που άπαντες στο εξωτερικό είναι πρόθυμοι να κάνουν… «κωλοτούμπες» για να το αποφύγουν. Σημειώστε ότι και οι απανωτές παρεμβάσεις Ομπάμα, για να βρεθεί λύση δεν είναι τυχαίες.
Συνεπώς, ακόμη και στη περίπτωση που η κυβέρνηση δεν μπορέσει να περάσει το μακροπρόθεσμο είναι σχεδόν βέβαιο ότι η Ευρώπη θα βρει τη λύση –αναγκαστικά- ώστε να δοθεί χρόνος για εκλογές, αντί να επέλθει χρεοκοπία. Γι αυτό και παρά τις διαψεύσεις, είναι λογικό να υπάρχει «Σχέδιο Β» για την Ελλάδα.
Αυτό όμως ΔΕΝ σημαίνει ότι μπορούμε να ενεργούμε σαν «Γαλάτες» της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, εφόσον θέλουμε να είμαστε μέρος του Ευρωπαϊκού οικονομικού και πολιτικού οικοδομήματος. Και σε αυτή τη φάση, θέλουμε δε θέλουμε, δεν έχουμε άλλη επιλογή. Δεν το επιτρέπει το έλλειμμα του προϋπολογισμού που ζητάει «ζεστό χρήμα», το οποίο δεν υπάρχει.
2. «Θα μπορούσαμε να κάνουμε χρεοκοπία τώρα και να τελειώνουμε με αυτά που χρωστάμε, ολικώς ή εν μέρει». Εντελώς ψευδές διότι –πέραν των διεθνών κραδασμών που θα επέφερε- έχουμε πρωτογενές έλλειμμα (σ.σ. αφαιρουμένων δηλαδή των τοκοχρεολυσίων) που σημαίνει ότι εάν γίνει κάτι τέτοιο τα κρατικά έσοδα δεν φτάνουν να καλύψουν τις κρατικές δαπάνες που έχουμε σήμερα, μετά τις πρώτες περικοπές. Κατά συνέπεια, αν η Ελλάδα κηρύξει χρεοκοπία μονομερώς, θα έχουμε τεράστια προβλήματα, στην κάλυψη βασικών κοινωνικών δαπανών αλλά και μισθοδοσίας του κρατικού τομέα.
Με αυτές τις συνθήκες δεν υπάρχει περίπτωση για «οργανωμένη» αναδιάρθρωση (κούρεμα με… συναίνεση) γιατί οι πιστωτές δεν θα συμμετάσχουν αν δεν έχουμε περάσει σε πρωτογενή έστω πλεονάσματα. Είναι δε πιθανό ότι μια μονομερής χρεοκοπία, θα οδηγούσε σε έξοδο μας από την ευρωζώνη. Ουδείς μπορεί να εγγυηθεί το αντίθετο.
3. «Η καλύτερη λύση είναι η χρεοκοπία και έξοδος μας από το ευρώ για να κάνουμε υποτίμηση και να γίνουμε ανταγωνιστικοί». Ψευδές για δύο λόγους. Ο ένας είναι ότι η έξοδος από το ευρώ θα είναι εγχείρημα ιστορικά καινοφανές για το οποίο δεν υπάρχουν ξεκάθαρες διαδικασίες και «φόρμουλες» Ουσιαστικά θα ήταν ένα πολύ επικίνδυνο πείραμα με άγνωστη κατάληξη.
Γι αυτό ακόμη και υπέρμαχοι τέτοιου είδους λύσεων σε οικονομικές περιπτώσεις, όπως αυτή της Ελλάδας, διστάζουν να την προτείνουν.
Όσο για την ανταγωνιστικότητα, μια υποτίμηση δεν είναι αρκετή. Η Ελλάδα πέρασε από πολλές υποτιμήσεις και ουδέποτε κατάφερε να αντιμετωπίσει με μόνιμο τρόπο την εξάλειψη του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που αυτές δημιουργούσαν, για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Για να γίνει η Ελλάδα ανταγωνιστική σε ένα κόσμο με άφθονο φτηνό εργατικό δυναμικό, απεριόριστη διακίνηση προϊόντων, υπηρεσιών και κεφαλαίων, με χώρες που έχουν αφθονία πρώτων υλών, πρέπει επιτέλους να προσεγγίσει τα δικά της μοναδικά πλεονεκτήματα, σε επιμέρους τομείς. Άλλη λύση δεν υπάρχει!
4.«Η Ελλάδα κάποια στιγμή θα χρεοκοπήσει και θα «κουρέψει» τους πιστωτές της».Πιθανό μεν, αλλά όχι δεδομένο. Η χώρα μας έχει πολύ μεγάλη κρατική περιουσία και μπόλικο «λίπος» ( κρατικές δαπάνες-παραοικονομία-φοροδιαφυγή) που μπορούν να της επιτρέψουν σε ένα βάθος χρόνου α) να μειώσει το χρέος της και β) να γυρίσει σε πρωτογενή πλεονάσματα.
Ωστόσο, τα σφιχτά χρονοδιαγράμματα περικοπών και η ταχεία εσωτερική υποτίμηση που προβλέπουν μέχρι τώρα τα «μνημόνια» δεν φαίνεται να βοηθούν στην αποτελεσματική επίτευξη αυτών των στόχων, (π.χ. οι μαζικές αποκρατικοποιήσεις θα έχουν επίδραση στις τιμές πώλησης, δεδομένης και της συγκυρίας) ενώ-το κυριότερο-ενδυναμώνουν την κοινωνική αντίδραση.
5. «Η επιστροφή σε πλεονάσματα είναι υποχρεωτική προϋπόθεση σε οποιοδήποτε ρεαλιστικό σενάριο. Απόλυτα αληθές. Είτε πάμε για αναδιάρθρωση είτε όχι, είτε μείνουμε στο ευρώ είτε όχι, η χώρα δεν έχει μέλλον αν δεν γυρίσει σε πρωτογενή πλεονάσματα. Που σημαίνει ότι ο «πόνος» για την ελληνική κοινωνία είναι αναπόφευκτος και θα κρατήσει χρόνια.
Το θέμα είναι πόσο «οξύς» θα είναι. Και για να εξηγήσουμε τι σημαίνει αυτό: Είναι άλλο πράγμα να κλείνουν μαζικά εταιρίες και να γίνονται απολύσεις στο δημόσιο χωρίς να υπάρχει ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας και μια οργάνωση για τον επαναπροσανατολισμό των ανέργων σε άλλους-αναπτυσσόμενους- τομείς και είναι εντελώς διαφορετικό να υπάρχει οργανωμένο σχέδιο, με τη συνδρομή της κυβέρνησης για την σταδιακή μετάβαση από το χρεοκοπημένο οικονομικό μοντέλο, σε ένα άλλο.
Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει πόνος και μάλιστα έντονος. Στη πρώτη περίπτωση όμως, ενδέχεται να γίνει κοινωνικά αφόρητος, προκαλώντας εκρήξεις.
Η αλήθεια για τη στάση της Ευρώπης
1. «Οι ξένοι φορολογούμενοι μας βοηθούν γενναιόδωρα». Καλώς ή κακώς δεν είναι έτσι. Τα επιτόκια που πληρώνουμε θα μπορούσαν να είναι χαμηλότερα, (για να βοηθήσουν την προσπάθεια αποπληρωμής τοκοχρεολυσίων) αλλά δεν είναι. Περιέχουν και περιθώριο «κέρδους».
Από την άλλη, ο κύριος φόβος των ξένων κρατών που βάζουν το χέρι στη τσέπη ή προσφέρουν εγγυήσεις, είναι μη τυχόν και χάσουν τα λεφτά τους. Κι αυτό διότι –τουλάχιστον προς το παρόν-δεν μπορούν να διεκδικήσουν «προνομιακή» μεταχείριση σε σχέση με τους ιδιώτες πιστωτές, στη περίπτωση μιας αναδιάρθρωσης.
Σε κάθε περίπτωση τα κίνητρα δεν είναι… αλτρουιστικά. Χορεύουμε όλοι μαζί στο χορό του «κοινού» νομίσματος. Σε μεγάλο δε βαθμό, οι διαφωνίες στους κόλπους της οφείλονται σε συγκρούσεις συμφερόντων ανάμεσα σε χώρες που βλέπουν με διαφορετικό τρόπο όχι μόνο τηθέση τους μέσα στην Ενωμένη Ευρώπη, αλλά και το ίδιο το μέλλον της.
2. «Ο χρόνος που περνά χωρίς «γνήσια» επίλυση του ελληνικού προβλήματος είναι εις βάρος της Ελλάδας και της Ευρώπης». Θεωρητικά αληθές, όχι όμως και πρακτικά, τουλάχιστον για την Ευρώπη. Η Ευρώπη, έχοντας τους πολιτικούς και θεσμικούς περιορισμούς που έχει, κερδίζει χρόνο μήπως και μειωθεί ο κίνδυνος της μετάστασης σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ ταυτόχρονα δίνει χρόνο στο τραπεζικό της σύστημα να περιορίσει την έκθεση του, ή να λάβει πρόσθετα μέτρα κάλυψης της.
Την ίδια ώρα, οι ξένοι αντιλαμβάνονται ότι μόνο «με το πιστόλι στον κρόταφο» είναι δυνατό να προωθηθούν τα σκληρά μέτρα που περιλαμβάνουν τα Μνημόνια στην Ελλάδα, οπότε τους βολεύει η μετάθεση μιας οριστικής λύσης που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εφησυχασμό.
3 «Η Ευρώπη έχει κάνει σημαντικά λάθη που δυσχεραίνουν την επίλυση του προβλήματος». Αληθές. Η Ευρώπη αμέλησε ως τώρα πλήρως την διάσταση της «ανάπτυξης» στην επίλυση του ελληνικού προβλήματος, χρεώνει τη χώρα με υψηλά επιτόκια ενώ σε πολλές περιπτώσεις η «πολυφωνία», οι αντικρουόμενες απόψεις και η έλλειψη αποφασιστικότητας (όλα αυτά ίσως «δικαιολογημένα» για λόγους πολιτικούς, αλλά και «θεσμικούς» της Ένωσης),ενίσχυσαν την αναταραχή στις αγορές και τη μεταδοτικότητα της κρίσης, επιτείνοντας σε αρκετές περιπτώσεις την άνοδο των spreads και των CDS όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά συνολικά στα PIGS.
Για πολλούς παράγοντες και αναλυτές, η κρίση που ξεκίνησε από την Ελλάδα δοκιμάζει τις «αντοχές» του πολιτικού και οικονομικού εγχειρήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ή θα προχωρήσει σε μεγαλύτερη ολοκλήρωση ή αργά ή γρήγορα θα εκφυλιστεί και θα οδηγηθεί σε διάσπαση.
σχόλια