"Αν ερωτευτούμε πάλι τη χώρα μας..."

* scroll down for the english text

Μετά από πολλά χρόνια στην Αγγλία, επέστρεψα τον Σεπτέμβρη στην Ελλάδα. Από τότε, γυρνάει στο μυαλό μου η ίδια σκέψη. Γιατί ήρθα πίσω, γιατί δεν φεύγω πάλι; Και με τους φίλους μου εδώ στην Ελλάδα συζητάμε ξανά και ξανά το ίδιο θέμα: γιατί μένουν σε αυτή τη χώρα, μήπως πρέπει να φύγουν πριν τα πράγματα γίνουν ακόμα πιο άσχημα;

Ένα βράδυ, την πρώτη εβδομάδα που γύρισα στη Θεσσαλονίκη, καθισμένη στο σαλόνι του διαμερίσματος όπου μεγάλωσα, άνοιξα την τηλεόραση και πήρα την απάντηση μου:

Ο γνωστός φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος σε συνέντευξή του δήλωνε πως όλοι οι νέοι άνθρωποι θα πρέπει να φύγουν από την Ελλάδα και πως η λαϊκή ρήση «η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της» ισχύει και τώρα όπως ίσχυε πάντα. Όπως φάνηκε, η συνέντευξη μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, γιατί από τότε ρωτάω και εγώ όποιον συναντήσω να μου πει την άποψη του.

Η σύμπτωση είναι πως στο ιταλικό ντοκιμαντέρ “Italy: loveitorleaveit” μιλάει ένας πολύ γνωστός συγγραφέας, ο οποίος υποστηρίζει ακριβώς το αντίθετο!

Στο Γκέτεμποργκ γνώρισα τυχαία, καθώς παρακολουθούσαμε μαζί μια άλλη ταινία, έναν από τους δύο σκηνοθέτες του ντοκιμαντέρ (το γκέι ζευγάρι που αναζητά λόγους για να μείνει ή να φύγει απ' την Ιταλία), τον πολύ συμπαθητικό Γκουστάβ Χόφερ. Μου μίλησε για την ιστορία της ταινίας του, αλλά και για πολλά άλλα…

“Suddenly last winter” είναι ο τίτλος της προηγούμενης ταινίας μας, η οποία συμμετείχε σε πάνω από 200 φεστιβάλ, κάτι που μας έδωσε την ευκαιρία να ταξιδέψουμε μαζί της σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Όπου πήγαμε, συναντήσαμε νέους Ιταλούς που είχαν αφήσει την χώρα τους, την Ιταλία, για πολλούς και διαφορετικούς λόγους.

Παρατηρήσαμε, επίσης, ότι ο κόσμος στο εξωτερικό έχει την λαμπερή εικόνα της Ιταλίας του ένδοξου παρελθόντος της, και για αυτό το λόγο θελήσαμε να κάνουμε μια ταινία που να αφορά τα προβλήματα των νέων στην Ιταλία σήμερα, μια ταινία που θα περιγράφει τη σημερινή κατάσταση. Αποφασίσαμε να ταξιδέψουμε σε όλη τη χώρα και να δούμε αν, τελικά, αξίζει κάποιος να μείνει στην Ιταλία.

Είναι σημαντικό για μας να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε γενικότερα την νοοτροπία μας. Εντάξει, ζούμε δύσκολες στιγμές, αλλά έχουμε την ανάγκη να αγαπήσουμε ξανά τη χώρα μας, να την αγαπήσουμε για να την κάνουμε καλύτερη. Και ίσως αν την ερωτευθούμε πάλι, τότε να προσπαθήσουμε αληθινά να αλλάξουμε τα πράγματα. Πολύ συχνά οι Ιταλοί έχουν τη τάση να παραπονιούνται, αλλά να μην κάνουν απολύτως τίποτε για να αλλάξουν τα πράγματα.

Η γενιά μας μεγάλωσε με την ιδέα ότι πρέπει να έχεις υπομονή και μετά θα’ρθεί και η σειρά σου, οι ηλικιωμένοι θα βγουν στην σύνταξη και τότε θα πάρεις εσύ τα πράγματα στα χέρια σου. Αυτό δεν έγινε ποτέ, όχι μόνο γιατί η χώρα μας κυβερνάται πάντα από ηλικιωμένους, αλλά και γιατί η γενιά μας δεν επαναστατεί. Αποδεχτήκαμε την κατάσταση, ποτέ δεν είπαμε όχι. Για παράδειγμα, ποτέ δεν είπε κανένας μας: «Δεν είναι σωστό που δεν μου έκοψες απόδειξη, ενώ εγώ πλήρωσα κανονικά τον λογαριασμό» ή «Δεν είναι σωστό που ο τύπος πήρε την δουλειά μόνο και μόνο επειδή είναι φίλος του τάδε πολιτικού.» Στην πραγματικότητα, ελπίζαμε να ήταν δικός μας φίλος ο τάδε πολιτικός και να είχαμε πάρει εμείς την δουλειά...

Όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, έτσι και στην Ιταλία, έχουμε μια χώρα που πρέπει να την ξαναχτίσουμε. Αλλά, για να μπορέσουμε να το κάνουμε αυτό, πρέπει να έχουμε λίγη αυτοεκτίμηση και να αγαπάμε λιγάκι τον εαυτό μας.

Νομίζω πως ο μόνος τρόπος για να αλλάξουμε είναι να ξεκινήσουμε από τα πράγματα στον μικρό κύκλο που μας περιβάλλει. Δεν είμαι οπαδός των τεράστιων επαναστάσεων, γιατί οι προσδοκίες που γεννιούνται είναι πολύ μεγάλες και σχεδόν πάντα στο τέλος έρχεται η απογοήτευση.

Σε μια μεγάλη επανάσταση δεν ξέρεις τι να περιμένεις και όταν ο ενθουσιασμός έχει σβήσει μπορεί τα πράγματα να είναι πολύ δύσκολα. Οπότε πιστεύω ότι είναι καθημερινή δουλειά να επιμένεις να αλλάξουν τα πράγματα.

Για παράδειγμα, στην Ιταλία υπάρχει μια καινούργια ιδέα που λέγεται “last minute market” («σούπερ-μάρκετ της τελευταίας στιγμής»). Τα σούπερ μάρκετ κάθε μέρα πετάνε πολλά πράγματα, κι έτσι προέκυψε η ιδέα της δημιουργίας μιας επιχείρισης που θα δίνει δωρεάν τα «περισσεύματα» σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη. Πρόκειται για τρόφιμα που δεν έχουν χαλάσει, αλλά το σούπερ μάρκετ δεν μπορεί πλέον να τα πουλήσει, οπότε με αυτή την ιδέα η κατάσταση γίνεται λίγο καλύτερη, και λειτουργεί κατά της σπατάλης και των απορριμμάτων.

Νομίζω ότι θα πρέπει να αρχίσουμε να συμμετέχουμε ξανά και να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι τα πράγματα δεν μπορούν να αλλάξουν. Αυτό πάντα λειτουργεί ως κάθαρση. Στην Ιταλία “το γλεντούσαμε” για τόσο πολύ καιρό, που τώρα είναι σαν να ξυπνήσαμε και ο πονοκέφαλος είναι αφόρητος!

Φυσικά η κρίση έχει και την θετική πλευρά της, μας κάνει να αναθεωρούμε αξίες και προτεραιότητες. Θα ήταν καλό να μαθαίναμε κάτι από αυτήν και οι χώρες του τρίτου κόσμου να μην κάνουν τα ίδια λάθη που έκαναν αυτές του δυτικού.

Πολλοί συχνά αισθανόμαστε τεράστια μοναξιά, δεν πιστεύουμε ότι υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που σκέφτονται σαν εμάς. Οπότε η ιδέα ότι υπάρχει κάτι που μπορεί να σου δώσει ελπίδα, όπως για παράδειγμα, το να δεις μια ταινία μαζί με άλλους ανθρώπους και τη στιγμή που βγαίνεις από τον κινηματογράφο να νιώσεις αυτό το συναίσθημα αισιοδοξίας. Αυτό είναι μια πραγματικά πολύ όμορφη στιγμή…”

*Η ταινία “Italy: loveitorleaveit” προβλήθηκε και στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (9-18 Μαρτίου 2012), και βραβεύτηκε απ' τους θεατές ως η καλύτερη ξενόγλωσση ταινία του Φεστιβάλ.

--------------------------------------------------------------------------

My film tour of Göteborg continues with an Italian documentary called:

ITALY: LOVE IT OR LEAVE IT. The film will be showing at the Thessaloniki Documentary Festival this March, at my hometown, and should speak to the heart of the Greek audience. We need to watch movies like this at moments like these…(UPDATE: ...and it did! ITALY: LOVE IT OR LEAVE won the audience award at Thessaloniki Documentary Festival)

(Since I came back to Greece, this September, after living in England for many years, I had been having the same thought: why am I back, should I leave again? And with my friends there is always the same conversation, why are they staying in Greece, should they leave before it gets seriously bad… 

The first week I came back to Greece, I turned on the TV and I got the answer to my question, by a famous writer in an interview, saying that every young person should leave Greece and the saying “Greece is eating her children” applies of course now as much as it did throughout the history of this country. Coincidentally in the Italian  documentary there is an another Italian famous writer stating the exact opposite thing…)

At the festival, I met one of the two directors of the film, Gustav Hofer, by chance, as he was sitting next to me during another screening… He talked to me about the story of his film and much more:

“Suddenly last winter” was our previous film and it was shown at over 200 festivals around the world, so we travelled around the world with it. Wherever we went we met young Italians who left Italy for different reasons. We noticed that the foreign people that we met still have the image of the glorious past of Italy, so we wanted to make a film about the difficulties of Italian young people as well as an update of what Italy is today. We decided to do a trip around the country to see if it is worth staying in Italy...

What is important for us is to try and change attitude. OK, it is a very difficult time, but we need to love our place, to love our country again in order to treat it better. And maybe by falling in love again with it, we will try to change things and try to make it work. Often Italians have this attitude that they are only complaining but they don’t actually try to improve things.

Our generation grew up with the idea that “you just have to be patient and then it will be your turn. The older guys will retire and then you will do the job”….That never happened because our country are run by old men always, but it is also our fault because our generation didn’t rebel. We accepted this situation, we never said no, for example, “it’s not right that you didn’t give me receipt for the bill when I paid for it or it’s not right that this guy got his job because he is the friend of that politician.” Actually we hoped to have this friend, that politician to give us that job.

Like Greece, we have a country that we also need to rebuild in a way, but it needs a little bit of self esteem and self love to be able to do that. I think that the only way to change is to start with things in their own little environment. I am not a fan of these huge revolutions because I think the expectations are so high that you will always be disappointed in the end.

If it’s a big revolution you don’t know what you want and after the enthusiasm has gone you will have a very hard time. So I think its really a day to day work that you have to insist that things change.

There is one example in Italy that is called “last minute market”. A super market every day throws away so much stuff, so the idea is to give it out for free to people in need. They are still good stuff but the super market can’t sell it any more. The advantage in that is that in this way they don't need to pay for the waste disposal and the NGO gets the products for free. It's winning against wasting. 

I think you have to engage again and don’t have this attitude that things can’t change. This is always like a catharsis. In Italy we were “partying” for such a long time and  now we are waking up and the headache we have is very painful!

Of course the crisis has its positive side and helps to rethink the values and the priorities. It would be good if we learn something from it, and the developing countries that are about to become the first world will not make the mistakes that the western world made.