του Ανταίου Χρυσοστομίδη από την ΑΥΓΗ
Παλιός γνώριμος της Ελλάδας, ο διάσημος σε όλο τον κόσμο Ιταλός συγγραφέας ήρθε και φέτος να περάσει μερικές μέρες στα Χανιά, στο γνωστό ξενοδοχείο «Το Δώμα», με την υπέροχη θέα στη θάλασσα και στην παλιά πόλη. Πριν από τα Χανιά είχε βρεθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου το Αριστοτέλειο, σε μια σπάνια εκδήλωση λογοτεχνικού κοσμοπολιτισμού, τον τίμησε χρίζοντάς τον τιμητικά καθηγητή. Και ένα μήνα πριν, στην Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, οι εκδόσεις «Άγρα» παρουσίασαν τη νέα έκδοση του πιο γνωστού μυθιστορήματος του Ταμπούκι «Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα». Από αυτό το βιβλίο, που πούλησε πάνω από μισό εκατομμύριο μόνο στην Ιταλία και που έγινε έμβλημα για τους δημοκράτες όλου του κόσμου, ξεκίνησε και η σύντομη κουβέντα μας.
* Όταν πρωτοεκδόθηκε το 1994, σε μια εποχή όπου το πολιτικό μυθιστόρημα περνούσε κρίση, η ιστορία του Πορτογάλου δημοσιογράφου Περέιρα, παρότι διαδραματίζεται στη δεκαετία του '30, έγινε το κατ' εξοχήν σύμβολο του αντι-μπερλουσκονισμού. Σήμερα, 16 χρόνια μετά, ο Περέιρα έχει ακόμα να αντιμετωπίσει την ίδια περίπου πολιτική κατάσταση...
Το μυθιστόρημα δεν γράφτηκε για να χτυπήσει τον Μπερλουσκόνι. Στην πραγματικότητα είναι ο ίδιος ο Μπερλουσκόνι, η μεγαλύτερη εφημερίδα του, που επιτέθηκε στο βιβλίο χαρακτηρίζοντάς το ένα «μπρεζνιεφικό μυθιστόρημα». Φαντάζεσαι αυτόν τον φουκαριάρη Περέιρα, τον τόσο δειλό, τόσο διστακτικό, τόσο καθολικό, τόσο δυστυχή ως ένα επικίνδυνο κομμουνιστή; Κι όμως έτσι τον είδε ο Μπερλουσκόνι. Γι' αυτό και έγινε αμέσως σύμβολο. Ο κόσμος αγόραζε το βιβλίο σαν να έκανε μια αντιστασιακή πράξη. Ύστερα ήρθε η ταινία με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, κι ο κόσμος στους κινηματογράφους χειροκροτούσε όρθιος. Σήμερα θεωρείται πλέον ένα κλασικό βιβλίο, ο Φελτρινέλι τυπώνει τουλάχιστον 2 νέες εκδόσεις κάθε χρόνο.
Γράφτηκε ως ένα υπαρξιακό μυθιστόρημα. Διαβάστηκε ως ένα πολιτικό μυθιστόρημα. Κι αυτή η πολιτική του ανάγνωση συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αφού η κατάσταση ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει. Κι αυτό είναι κάτι που με στενοχωρεί, γιατί τα βιβλία πρέπει να παλιώνουν σαν το καλό κρασί. Ενώ, αντίθετα, ο Περέιρα είναι αναγκασμένος να παραμένει πάντα νέος. Η κατάσταση στην Ιταλία δεν λέει να τον αφήσει στην ησυχία του.
* Ναι, αλλά η επιτυχία του Περέιρα είναι διεθνής, άρα το βιβλίο είχε να πει κάτι και πέραν της Ιταλίας...
Είναι ένα ηθικό βιβλίο, εκφράζει τη συνειδητοποίηση μιας σειράς πραγμάτων και κυρίως της ανάγκης για ελευθερία έκφρασης όλων μας. Ακόμα σήμερα, ο τύπος σε πολλές χώρες εξακολουθεί να είναι αυτό που λένε οι Άγγλοι embedded, εγκλωβισμένος στις διαθέσεις της εξουσίας. Ακόμα και στη σημερινή Ευρώπη ο Λόγος ενοχλεί την εξουσία. Αυτή τη στιγμή ο Μπερλουσκόνι περνάει ένα νόμο στην Ιταλία, ο οποίος θα απαγορεύει στους δημοσιογράφους να γράφουν για δίκες κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής τους, ακόμα και για τις δίκες που θα γίνονται για τη μαφία ή τη διαφθορά. Με λίγα λόγια, επιστρέφει η παλιά, γνωστή λογοκρισία.
* Και κατά τη γνώμη σας η Ευρώπη γιατί δεν αντιδρά; Γιατί αφήνει αυτό το αυγό του φιδιού να εκκολάπτεται στον κόρφο της;
Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη σκέφτεται μονάχα τα λογιστικά της. Τα μεγάλα ιδανικά των ιδρυτών της, είτε αυτοί ανήκαν στη δεξιά είτε ανήκαν στην αριστερά (ο Αντενάουερ, ο Ντε Γκάσπερι, ο Ζαν Μονέ, ο Σπινέλι) έχουν ξεχαστεί. Οι σημερινοί Ευρωπαίοι πολιτικοί είναι μέτριοι και δεν έχουν καταλάβει ότι η οικονομία είναι μια ανθρώπινη επιστήμη που δεν ανήκει στην αριθμητική: ανήκει στην ηθική και στις ανθρώπινες επιστήμες. Αυτός είναι και ο λόγος που όλα πάνε κατά διαβόλου.
Αν μια χώρα έχει για πρωθυπουργό τον πέμπτο πιο πλούσιο άνθρωπο του κόσμου, σίγουρα δεν μπορεί να είναι μια δημοκρατική χώρα: αυτό είναι προφανές. Ο Μπερλουσκόνι, σήμερα, διαθέτει ένα κεφάλαιο των 6 δισεκατομμυρίων στερλίνων, μια θέση στην κλίμακα των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου κάτω από τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας. Μπορεί να αγοράσει όλη την Ιταλία με τα λεφτά του, κι αυτό κάνει. Όλα πλέον στην Ιταλία είναι ή γίνονται δικά του. Και η Ευρώπη δεν λέει τίποτα, δεν κάνει τίποτα.
* Οι Ιταλοί όμως εξακολουθούν να τον ψηφίζουν.
Τι το παράξενο; Η Γερμανία δεν είχε χαρίσει ένα 37% στον Χίτλερ; Ήταν όλη η Γερμανία ενθουσιασμένη με τον Χίτλερ, όπως όλη η Ιταλία ήταν ενθουσιασμένη με τον Μουσολίνι. Αυτή είναι η αλήθεια. Η Αντίσταση στην Ιταλία είχε οργανωθεί από μια αριστοκρατία διανοουμένων και εργατών. Βλέπετε, το μοντέλο του Μπερλουσκόνι αρέσει: μοιάζει με παραμύθι, και τα παραμύθια αρέσουν στον λαό. Θα το χαρακτήριζα μάλιστα ένα τηλεοπτικό παραμύθι, αφού ο Μπερλουσκόνι κατάφερε να επιβληθεί με κύριο όπλο του την τηλεόραση. Η τηλεόραση ολόκληρη, στην Ιταλία, του ανήκει.
* Πιστεύετε ότι το φαινόμενο Μπερλουσκόνι είναι εξαγώγιμο; Ακόμα και στην Ελλάδα φοβόμαστε συχνά ότι η ανικανότητα και η ανηθικότητα των πολιτικών μπορεί να φέρει στην εξουσία μια ρέπλικα του Μπερλουσκόνι. Άλλωστε, και στη Χιλή ψήφισαν για πρόεδρο έναν μεγαλοεπιχειρηματία...
Βεβαίως. Το φαινόμενο μοιάζει με τη γρίπη, είναι ένα μικρόβιο που δεν γνωρίζει σύνορα.
* Είστε ένας φανατικός εφημεριδοφάγος, είστε πάντα πολύ καλά πληροφορημένος για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο και γνωρίζετε πλέον αρκετά καλά την Ελλάδα. Και η Ελλάδα αναφέρεται πλέον παντού ως ένα κακό παράδειγμα, ένα παράδειγμα προς αποφυγήν. Έχετε κάνει κάποιες σκέψεις αναφορικά με την ελληνική κρίση;
Όταν συμβαίνει μια καταστροφή, η ευθύνη είναι, κατά κάποιο τρόπο, όλων. Αν εξακολουθείς να καπνίζεις υπερβολικά, είναι πολύ πιθανό να αποκτήσεις καρκίνο στα πνευμόνια σου. Θα έλεγα όμως ότι στην περίπτωση της Ελλάδας υπήρξαν πολλοί διεθνείς γιατροί που σκέφτηκαν να εκμεταλλευτούν τον καρκίνο της. Κι αναφέρομαι, βεβαίως, στα μεγάλα διεθνή οικονομικά συγκροτήματα. Μοιάζουν με γύπες που μόλις εντοπίσουν ένα άρρωστο ζώο, σπεύδουν να το καταβροχθίσουν. Και πρέπει να πω ότι ο Παπανδρέου, που καλείται να λύσει μια δύσκολη κατάσταση για την οποία ο ίδιος προσωπικά δεν ευθύνεται ή ευθύνεται ελάχιστα, έχει όλη τη συμπάθειά μου.
* Δεν νομίζετε ότι και η αριστερά έχει μεγάλες ευθύνες γι' αυτή την ευρωπαϊκή κρίση;
Τώρα πια ξέρουμε πολύ καλά ότι πολλές αριστερές κυβερνήσεις είχαν μια, ας πούμε, «ξέγνοιαστη» διαχείριση της πολιτικής. Και, δυστυχώς, νομίζω ότι κι αυτό ξεκίνησε από την Ιταλία: θυμάμαι τον σοσιαλισμό του Κράξι, ο οποίος αποδέχτηκε και προώθησε το σύστημα της διαφθοράς όπως ακριβώς τα άλλα κόμματα της δεξιάς. Το πρόβλημα επομένως δεν είναι μόνο πολιτικό, είναι κυρίως ηθικό. Είναι αλήθεια πως μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, πολλά πολιτικά ιδανικά κατέρρευσαν. Αν όμως η αριστερά, μαζί με τα πολιτικά ιδανικά, πετάει και τα ηθικά ιδανικά, τότε δεν είναι πλέον αριστερά, και δεν έχει κανένα μέλλον.
Τις προάλλες με ρώτησε ένας δημοσιογράφος: «Τι σημαίνει να είσαι σήμερα αριστερός;». Εγώ του απάντησα: «Μήπως μπορείτε να με βοηθήσετε να σας δώσω μια απάντηση;».
σχόλια