Σταματίνα Παπαμιχάλη και Μαρίζα Τσαρή στο Insenso
Ο Εμμανουήλ Κουτσουρέλης που σκηνοθετεί για δεύτερη φορά το έργο του Δημήτρη Δημητριάδη Insenso, Μια όπερα χωρίς μουσική στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, εδώ και λίγο καιρό είναι ο νέος πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου της Ουνέσκο. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλάει για τη σχέση του με το σύγχρονο θέατρο, για τον Δημητριάδη και τα επόμενα του σχέδια στην ελληνική και διεθνή σκηνή...
Ζήσατε και εργαστήκατε για μια περίοδο της ζωής σας στη Νέα Υόρκη. Τι ήταν αυτό που διαφοροποιούσε το συμβατικό θέατρο από εκείνο της έρευνας και της πρωτοπορίας εκείνα τα χρόνια; Ποιο ήταν το πιο ουσιαστικό στοιχείο του αβάν γκαρντ θεάτρου, η κατάργηση του λόγου και η κυριαρχία της εικόνας με τη χρήση πολυμέσων ;
Η δεκαετία από το 1979 ως 1989, (πριν από την κυριαρχία του δήμαρχου Τζουλιάνι), χαρακτηρίζεται ως η πιο δημιουργική για την πόλη της Νέας Υόρκης, όπου μεταξύ άλλων, το θέατρο, ο χορός, οι performances και κάθε αντίστοιχες δράσεις σε ιδιωτικούς και μη χώρους (lofts – πάρκα – ταράτσες - γκαλερί κλπ) καθόρισαν ύφος, δομές και συνέχεια στην τέχνη των επόμενων, ως και σήμερα, δεκαετιών. Συγκεκριμένα πρόσωπα, μεμονωμένα ή σε ομάδες, καθημερινά σχεδόν παρουσίαζαν νέες ιδέες-προτάσεις που είχαν θερμή αποδοχή από το κοινό τους, σ’ ένα πλαίσιο ανάγκης καινούργιας μορφής. Το γεγονός λοιπόν και μόνο παρουσίασης μιας σοβαρής καινοτομίας ή έστω μιας στιγμιαίας ανοησίας, ονόμαζε τη συνέχεια και την εξέλιξη. Προσωπικά, κατοικώντας στη Lower East Side του Manhattan ήταν αδύνατον να μην συμμετέχω και βεβαίως να μην επηρεαστώ αναλόγως. Το θέατρο La Mama, η Ellen Stewart, ο Robert Wilson, η Muna Tseng, ο Ping Tsong, η Beverly Emmons και κάποιοι ακόμη, με οδήγησαν σε νέες μορφές του θεάτρου και του χορού. Αισθάνομαι τυχερός για αυτές τις συνεργασίες τις οποίες διατηρώ ως μνήμη και αφορμή σκέψεων στη δουλειά μου.
Το θέατρο στην Ελλάδα έχει παράλληλη εξέλιξη με εκείνο που έχετε παρακολουθήσει σε άλλες χώρες; Εννοώ, το ελληνικό θέατρο πρωτοπορίας (ή το devisedtheater όπως το αποκαλούν τελευταία), ακολουθεί και αντιγράφει ή ερευνά τα όρια του μέσα στα ελληνικά πλαίσια; Ποια κενά νοιώσατε ότι έπρεπε να καλύψετε ως σκηνοθέτης όταν επιστρέψατε στην Ελλάδα;
Το ελληνικό πλαίσιο, όπως το θέτετε, είναι πολύ μικρό στο κομμάτι της έρευνας παρά τις γενναιόδωρες όντως προσπάθειες. Μοιάζει να μας στοιχειώνει ο δυτικός και ανατολικός πλέον πολιτισμός, στο θέατρο και το χορό τουλάχιστον. Αντιγράφουμε χωρίς βαθύτερα να επηρεαζόμαστε. Βεβαίως διατηρούμε την ελληνικότητά μας, εμφανώς όμως μέσα από αλλοδαπά πρότυπα που θαυμάζουμε. Αν κάποιος ταξιδεύει ή παρακολουθεί την πρωτοπορία του θεάτρου και του χορού θα δει την αιτία δεκάδων σύγχρονων παραστάσεων της χώρας μας.
Επιστρέφοντας από την Αμερική, με τα εφόδια της δεκάχρονης παρουσίας μου εκεί, νόμισα πως θα μεταφέρω νέες ιδέες και σκέψεις. Αντίθετα όμως, η καταγωγή μου συγκρούστηκε με τις νέες γνώσεις μου με αποτέλεσμα την ασυνεννοησία, αφενός του μυαλού μου να καταλάβει την αργοπορία της χώρας μου και αφετέρου το συντονισμό των συνεργασιών μου. Με τον καιρό όμως και διά της απουσίας (που ορίζει και τη μοναχικότητα) έμαθα να επικοινωνώ σε όλα τα ελληνικά επίπεδα.
Τι ρόλο καλείται να παίξει το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου;
Ένας από τους στόχους του Ελληνικού Κέντρου του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, είναι η εξαγωγή των ελληνικών παραστατικών τεχνών. Με την εξωστρέφεια επιδιώκουμε, η διεκδίκηση, η ανταλλαγή και η ενημέρωση να είναι οι θεμιτές πράξεις της παρουσίας μας στο διεθνή καλλιτεχνικό χώρο. Τα οφέλη ποικίλουν και είναι άμεσα καθώς ακολουθούν προσκλήσεις και συνεργασίες. Στο μεταξύ οι δράσεις του ΕΚΔΙΘ μέσα στη χώρα μας είναι εξίσου σημαντικές. Ανακοινώνοντας διαγωνισμούς και δράσεις διεθνούς εμβέλειας, καταφέρνουμε τα μέλη μας να έχουν τη δυνατότητα συνομιλίας με συναδέλφους τους εντός και εκτός Ελλάδας και από κοινού να συμμετάσχουν σε αυτές τις δράσεις .
Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με το Insenso του Δημήτρη Δημητριάδη;
Εκτιμώ τη γραφή του Δημήτρη Δημήτριαδη, από την «Τιμή της Ανταρσίας στη Μαύρη Αγορά» και τους «Καταλόγους» του, ως το «Πεθαίνω σαν Χώρα» το «Τον Πόνο ως Πόλη» και το «Insenso». Έντεχνη Ανθρώπινη γραφή, Αληθινή ως Πραγματικότητα και επίκαιρη όσο κι ο Άνθρωπος.
Ποιο είναι το επόμενο σας project και προς τα πού νομίζετε ότι έχει νόημα να στραφεί το ελληνικό θέατρο σε μια εποχή τεράστιων κοινωνικών και άλλων προβλημάτων που διέπουν την κοινωνία μας;
Εδώ και καιρό εστιάζω προς δυο κατευθύνσεις. Την παραμονή και συνέχεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας στη χώρα μου ή τη μετοίκησή μου στο Κάιρο της Αιγύπτου. Αμφότεροι στόχοι βρίσκονται υπό αναζήτηση και εξέλιξη, καθώς δραματικές αλλαγές συμβαίνουν και στις δυο γείτονες χώρες. Συνεχίζοντας ενεργά και δρώντας με αισιοδοξία, είμαι σίγουρος πως η όποια επιλογή μου, ως επόμενο project, καταλυτικά θα ικανοποιήσει το όνειρο μου, πόσο μάλλον τη ματαιοδοξία μου.
συνέντευξη: Χρήστος Παρίδης
To Insenso, Μια όπερα χωρίς μουσική του Δημήτρη Δημητριάδη σε σκηνοθεσία του Εμμανουήλ Κουτσουρέλη με τις Σταματίνα Παπαμιχάλη και Μαρίζα Τσαρή θα παίζεται μέχρι τις 26 Σεπτεμβρίου στο Black Box του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης, Πειραιώς 206
σχόλια