Δριμύ σχόλιο για την βιομηχανία του infotaintment

Το «Τελευταίο ατού» είναι ένας σαρκασμός γύρω από τον Τύπο, τους δημοσιογράφους και την είδηση που μετουσιώνεται σε θέαμα. Μια ασπρόμαυρη ταινία για το infotainment, χρόνια πριν η εικόνα γίνει κυρίαρχη γλώσσα των μίντια, αλλά και ένα απαισιόδοξο σχόλιο γύρω από την τραγωδία ενός ξεπεσμένου κυνικού δημοσιογράφου. Ο ήρωας του Γουάιλντερ σκηνοθετεί ένα τσίρκο στην έρημο του Νέου Μεξικού για να ξανακερδίσει τη θέση του στο επάγγελμα – για υπόληψη ή δεοντολογία βέβαια δεν γίνεται λόγος.
Οι ιστορικοί κινηματογράφου και οι λεξικογράφοι ταινιών για λειτουργικούς μάλλον λόγους κατατάσσουν το «Τελευταίο ατού» στις λίστες του φιλμ νουάρ. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια σαρκαστική παραβολή γύρω από την επιστροφή ενός «άσωτου» στην ευυπόληπτη οικογένεια του Τύπου, τις μεγάλες εφημερίδες της εποχής που κυκλοφορούσαν σε ολόκληρη την Αμερική.

Εμπορική αποτυχία

Το «Τελευταίο ατού» ήταν μια παταγώδης εμπορική αποτυχία για τον Γουάιλντερ που είχε και τον έλεγχο της παραγωγής. (Ισως αυτή η αποτυχία τον έστρεψε στη συνέχεια προς την κωμωδία). Η εκδίκηση όμως είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο. Είκοσι τρία χρόνια μετά, στην κινηματογραφική μεταφορά της θεατρικής «Πρώτης σελίδας» των Μπεν Χεκτ και Μακ Αρθουρ, ο Γουάιλντερ υπέγραψε μία από τις μεγάλες επιτυχίες του σκηνοθετώντας μια σπαρταριστή κωμωδία με το ίδιο πάνω κάτω θέμα.

Ο ρεπόρτερ Τσακ Τέιτουμ (ο Κερκ Ντάγκλας σε έναν από τους καλύτερους ρόλους του) δεν έχει μέτρο ούτε ηθική μπροστά στο «λαβράκι» και έχει εκδιωχθεί από μεγάλες εφημερίδες της Νέας Υόρκης. Αναζητώντας ευκαιρία για να επανακάμψει φτάνει σε μια μικρή πόλη του Νέου Μεξικού, όπως οι χρυσοθήρες, και με θράσος καταφέρνει να εξασφαλίσει δουλειά στη σύνταξη μιας ασήμαντης τοπικής εφημερίδας για 60 δολάρια την εβδομάδα. Ο Τέιτουμ, που φαντάζει σαν τυχοδιώκτης σε κλουβί, έχει ένα προσωπικό στυλ δημοσιογραφίας. «Μπορώ να χειριστώ μεγάλες ειδήσεις και μικρές ειδήσεις και αν δεν υπάρχουν καθόλου ειδήσεις θα βγω έξω και θα δαγκώσω έναν σκύλο», παραληρεί μπροστά στον έκπληκτο διευθυντή της εφημερίδας.
Μια μέρα ο Τέιτουμ αναλαμβάνει την αποστολή να καλύψει ένα κυνήγι κροταλία στην έρημο. Κάνει στάση σε ένα απομακρυσμένο βενζινάδικο και εκεί μαθαίνει πως ο ιδιοκτήτης του, στην προσπάθειά του να συλήσει έναν ινδιάνικο τάφο, εγκλωβίστηκε σε μια στοά σε γειτονικό λόφο. Να η ευκαιρία που περίμενε ο Τέιτουμ. Πείθει τον σερίφη της περιοχής και τη γυναίκα του θύματος να στήσουν μια γιγανταία επιχείρηση διάσωσης, ενώ παράλληλα καλεί δεκάδες δημοσιογράφους στην περιοχή.
Ο άτυχος άντρας θα μπορούσε να έχει απεγκλωβιστεί πολύ πιο εύκολα και σύντομα. Αυτοί όμως εγκαθιστούν ένα τεράστιο τρυπάνι στην κορυφή του λόφου για να ανοίξουν δίοδο μέχρι τον εγκλωβισμένο. Λίγο μετά, πλήθη συρρέουν στην περιοχή πληρώνοντας εισιτήριο για να δουν το ριάλιτι του Τέιτουμ.

Υπερπαραγωγή

Ο Γουάιλντερ ξεκινάει από την ψυχολογία του δημοσιογράφου που είναι υπεράνω ηθικής και ζει μονάχα για το «λαβράκι», για να κλιμακώσει μια αριστουργηματική ταινία γύρω από την χρεοκοπία του σκηνοθέτη αυτού του ριάλιτι. Ο Τέιτουμ διαλέγει έναν απίθανο και πολυδάπανο τρόπο για να απεγκλωβίσει τον άτυχο άντρα για χάρη του θεάματος, από το οποίο όλοι, πλην του εγκλωβισμένου, έχουν να κερδίσουν κάτι.
Ο Τέιτουμ ως σκηνοθέτης αυτής της «ρεαλιστικής» υπερπαραγωγής δεν ενδιαφέρεται για ρεαλισμό (όπως και ως δημοσιογράφος δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την αλήθεια), αλλά για μια «δυνατή» ιστορία σε ένα κατασκευασμένο σκηνικό. Ο πρωταγωνιστής – ήρωάς του, όμως, περιμένει αργοπεθαίνοντας καταπλακωμένος από πέτρες και δοκάρια στη σκοτεινή στοά. Περιμένει σαν κομπάρσος τους προβολείς να ανάψουν και τον σκηνοθέτη να φωνάξει «μοτέρ». Η τραγωδία του εκτυλίσσεται στο περιθώριο. Στο εκτυφλωτικό φως της ερήμου εκτίθεται μόνον η τραγωδία του σκηνοθέτη αυτής της υπερπαραγωγής, που έχει μελετήσει τα πάντα εκτός από κάποιες λεπτομέρειες στις οποίες ενίοτε κρίνεται το χάπι εντ.

Μια είδηση ρουτίνας του αστυνομικού δελτίου παίρνει διαστάσεις δημοσιογραφικής φούσκας, σε αυτή την εξαιρετική ταινία του Μπίλι Γουάιλντερ. Ενας αριβίστας ρεπόρτερ, ο οποίος λόγω του χαρακτήρα του δεν έχει καταφέρει να στεριώσει επαγγελματικά σε μεγάλα έντυπα της Νέας Υόρκης, βρίσκει δουλειά σε μια επαρχιακή εφημερίδα. Οταν μαθαίνει ότι ένας άντρας εγκλωβίστηκε σε στοά, πείθει την οικογένειά του και τον σερίφη της περιοχής να στήσουν μια παράτολμη και πολυέξοδη επιχείρηση διάσωσης. Υποδειγματικό σενάριο από τους Μπίλι Γουάιλντερ, Λέζερ Σάμιουελς, Ουόλτερ Νιούμαν. Θαυμάσια ερμηνεία από τον Κερκ Ντάγκλας. Δίπλα του οι Γιαν Στέρλινγκ, Ρίτσαρντ Μπένεντικτ, Ρέι Τιλ, Ρόμπερτ Αρθουρ. (Σε επανέκδοση στα θερινά σινεμά στις 21 Ιουλίου, σύμφωνα με τον νέο προγραμματισμό του διανομέα της ταινίας.)

Δημοσιεύτηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 10-7-2011