Οι επιστήμονες βρήκαν νέες ενδείξεις ότι οι μεγάλες εκρήξεις ηφαιστείων ευθύνονταν για τις μεγάλες πτώσεις της θερμοκρασίας που καταγράφηκαν στη Γη, από την προχριστιανική εποχή, πράγμα που μετέβαλε καθοριστικά όχι μόνο το κλίμα, αλλά και την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας.
Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας διεθνούς επιστημονικής μελέτης, που ανέλυσε -με μεγαλύτερη χρονολογική ακρίβεια από κάθε άλλη φορά- τις συνέπειες σχεδόν 300 ηφαιστειακών εκρήξεων, οι οποίες έλαβαν χώρα σε διάφορες περιοχές του πλανήτη κατά τα τελευταία 2.500 χρόνια.
Οι 24 ερευνητές από έξι χώρες, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή Μίκαελ Σιγκλ του ελβετικού Ινστιτούτου Πάουλ Σέρερ και του αμερικανικού Ερευνητικού Ινστιτούτου Ερήμων, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature", ανέλυσαν τα διαθέσιμα στοιχεία και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι 15 από τα 16 πιο κρύα καλοκαίρια που καταγράφηκαν μεταξύ 500 π.Χ. και 1.000 μ.Χ., ακολούθησαν μετά από μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις.
Οι επιστήμονες μελέτησαν πάνω από 20 πυρήνες πάγου, που συλλέχθηκαν από το υπέδαφος της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής, όπου διατηρούνται ακόμη τα ίχνη των παρεθόντων ηφαιστειακών εκρήξεων. Αυτά τα παγωμένα «αρχεία» παρέχουν μια ιστορία της γήινης ατμόσφαιρας χρόνο με το χρόνο, επιτρέποντας έτσι τη χρνολογική συσχέτιση των μεταβολών της θερμοκρασίας με τη δράση των ηφαιστείων οπουδήποτε στη Γη.
Η ανάλυση αυτή επιβεβαίωσε ότι κάθε φορά που λαμβάνει χώρα μια ισχυρή έκρηξη ηφαιστείου, ένα στρώμα τέφρας και άλλων σωματιδίων διαχέεται στην ανώτερη ατμόσφαιρα και ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, δημιουργώντας μια «ομπρέλα» που εμποδίζει επί μήνες ή και χρόνια την ηλιακή ακτινοβολία να φθάσει στην επιφάνεια του πλανήτη, με συνέπεια να πέφτει η θερμοκρασία.
Οι ερευνητές μελέτησαν ιστορικά αρχεία της Ευρώπης, της Κίνας και της Βαβυλώνας (Ιράκ), επιβεβαιώνοντας ότι τα ηφαίστεια αφήνουν το «στίγμα» τους και στην ανθρώπινη ιστορία. Οι κατά καιρούς συνέπειες μετά από μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη έχουν υπάρξει έντονες και πολυδιάστατες, περιλαμβάνοντας μείωση της αγροτικής παραγωγής, λιμούς, επιδημίες, κοινωνικές αναταραχές κ.α.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, μακρινές εκρήξεις ηφαιστείων, που συνέβησαν στη Βόρεια Αμερική και στην Ισλανδία κατά τα έτη 536, 626 και 939 μ.Χ., είχαν σοβαρές επιπτώσεις στην Ευρώπη. Ένα μυστηριώδες νέφος σκόνης, που επί 18 μήνες κάλυπτε την Μεσόγειο, αποδίδεται στην έκρηξη ενός ηφαιστείου το 536 μ.Χ. κάπου στο βόρειο ημισφαίριο. Όπως έγραψε ο ιστορικός Προκόπιος, ο Ήλιος δεν φώτιζε τη μέρα περισσότερο από ό,τι η Σελήνη τη νύχτα.
Η ξηρασία και η πείνα που ακολούθησαν στην περιοχή του Βυζαντίου, εκτιμάται ότι έπαιξαν ρόλο για την εμφάνιση της πανώλους του Ιουστινιανού, η οποία εξαπλώθηκε σε όλη την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μεταξύ 541-543 μ.Χ.
Επίσης, η περίοδος των λεγόμενων «Μεγάλων Μεταναστεύσεων» στην Ευρώπη τον 6ο αιώνα μ.Χ. αποδίδεται και στις επιπτώσεις των δύο σχεδόν ταυτόχρονων ηφαιστειακών εκρήξεων -με διαφορά περίπου τεσσάρων ετών- σε δύο διαφορετικά μέρη της Γης (μία στη Β.Αμερική στο τέλος του 535 μ.Χ. ή στις αρχές του 536 μ.Χ. και μία στους τροπικούς το 539 μ.Χ.), που είχαν ως συνέπειες την πείνα, τις λοιμώδεις νόσους και την κατάλυση της Δυτικής Ρωαμϊκής Αυτοκρατορίας από τους βαρβάρους.
Ανάμεσα στις πιο διάσημες εκρήξεις ηφαιστείων στην ιστορία είναι της Θήρας (γύρω στο 1600 π.Χ.), του Βεζούβιου (979 μ.Χ.) και πιο πρόσφατα της Ταμπόρα στην Ινδονησία (1815).
Παύλος Δρακόπουλος για ΑΠΕ
σχόλια