Το 2016 ήταν αναμφισβήτητα μια χρονιά εντελώς απρόβλεπτων εκλογών. Το καλοκαίρι, το Ηνωμένο Βασίλειο σόκαρε τον πλανήτη με την ψήφο του να εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του γνωστού Brexit. Και την Τρίτη, οι ΗΠΑ εξέλεξαν τον Ντόναλντ Τραμπ νέο Πρόεδρο, κάτι που πολλοί αναλυτές δεν είχαν προβλέψει. Αντιθέτως οι δημοσκόποι μέχρι τελευταία στιγμή έκαναν λόγο για νίκη της Χίλαρι Κλίντον.
Ωστόσο, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που πολιτικοί, δημοσιογράφοι και δημοσκόποι το κατάλαβαν όλο λάθος. Το National Geographic συγκέντρωσε και παραθέτει μερικές από τις χειρότερες πολιτικές προβλέψεις στην ιστορία.
Ναπολέων Βοναπάρτης
Όταν η Δεύτερη Γαλλική Δημοκρατία (1848-1852) προκήρυξε τις πρώτες της προεδρικές εκλογές το 1848, η ελίτ πίστευε πως ο Λουί Εζέν Καβενιάκ θα νικούσε εύκολα τον αντιπαλό του Κάρολο Λουδοβίκο Ναπολέων Βοναπάρτη (Ναπολέων Γ'), ανιψιό του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Προς έκπληξή τους, νικητής αναδείχθηκε τελικά ο Βοναπάρτης, «του οποίου τα λαϊκιστικά ένστικτα και η πολιτική του περί νόμου και τάξης σε συνδυασμό με το από δεύτερο χέρι χάρισμα ως ανιψιός του Ναπολέοντα Α', έκαναν εντύπωση στην επαρχία», γράφουν οι συγγραφείς του βιβλίου The Wiley-Blackwell Dictionary of Modern European History Since 1789.
Ο Βοναπάρτης ήταν ο πρώτος και ο τελευταίος Πρόεδρος της Δημοκρατίας κι αυτό γιατί τέσσερα χρόνια αργότερα ανακήρυξε τον εαυτό του αυτοκράτορα.
Φραγκλίνος Ρούζβελτ
Το 1936, το αμερικανικό εβδομαδιαίο περιοδικό Literary Digest προέβλεψε με σιγουριά πως ο Ρεπουμπλικανός Αλφ Λάντον θα κατατρόπωνε τον Δημοκρατικό Φραγκλίνο Ρούζβελτ σε μια σαρωτική νίκη. Αντιθέτως, ο Ρούζβελτ επικράτησε σε όλες -πλην δύο- τις πολιτείες και στη συνέχεια κέρδισε δύο ακόμη προεδρικές αναμετρήσεις.
Το πρόβλημα με την συγκεκριμένη πρόβλεψη ήταν πως βασίστηκε σε τηλεφωνικές έρευνες και μια δημοσκόπηση μέσω ερωτηματολογίων. Τότε, τα πλουσιότερα νοικοκυριά ήταν περισσότερο πιθανό να έχουν τηλέφωνο και οι πιο ευκατάστατοι πολίτες ήταν περισσότερο πιθανό να στηρίξουν τον Λάντον. Τα ερωτηματολόγια δε, αντικατόπτριζαν μόνο τις γνώμες όσων ένιωθαν αρκετά σίγουροι ώστε να τα απαντήσουν.
«Δεν ήταν επιστημονική δημοσκόπηση» λέει ο Άλλαν Λίχτμαν, διακεκριμένος καθηγητής Ιστορίας στο American University, που έχει προβλέψει σωστά κάθε Πρόεδρο των ΗΠΑ από το 1984 μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένου και του τωρινού. «Δεν είχε επιστημονικό δείγμα και βασιζόταν σε αυτο-επιλεγμένες απαντήσεις. Κάτι παρόμοιο με τις διαδικτυακές δημοσκοπήσεις που βλέπετε σήμερα» προσθέτει.
Περιέργως, το 1936 ήταν επίσης η πρώτη χρονιά που η εταιρία Gallup διενήργησε τις γνωστές της προεδρικές δημοσκοπήσεις, στις οποίες και προέβλεψε νίκη του Ρούζβελτ.
Ουίνστον Τσώρτσιλ
Το καλοκαίρι του 1945, τα ποσοστά δημοτικότητας του ο Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσώρτσιλ ήταν ευλόγως υψηλά. Μόλις είχε καταφέρει νίκη των Συμμαχικών Δυνάμεων στην Ευρώπη και «πολιτικοί και αναλυτές με σιγουριά προέβλεπαν πως θα οδηγούσε τους Συντηρητικούς σε νίκη στις επερχόμενες γενικές εκλογές», γράφει ο Πωλ Άντισον, συγγραφέας του βιβλίου «Churchill: The Unexpected Hero».
Ωστόσο, όσοι περίμεναν την νίκη των Συντηρητικών σοκαρίστηκαν όταν το Εργατικό Κόμμα κέρδισε την Βουλή των Κοινοτήτων σε ένα πολιτικό θρίαμβο που τελικά κόστισε στον Τσώρτσιλ το γραφείο του.
Ο Τσώρτσιλ ήταν δημοφιλής σαν στρατιωτικός ηγέτης, λέει ο Άντισον, αλλά οι ψηφοφόροι επέλεξαν τους Εργατικούς επειδή, όσο εκείνος εστίαζε στο να κερδίσει τον πόλεμο από το 1940 ως το 1945, το κόμμα των Εργατικών βοήθησε στην αναστήλωση του εσωτερικού της χώρας. Παρόλο που οι Συντηρητικοί ηττήθηκαν το 1945, κέρδισαν εκ νέου τις εκλογές στις αρχές της δεκαετίας του '50, κάνοντας ξανά πρωθυπουργό τον Τσώρτσιλ.
Χάρυ Τρούμαν
Μία από τις διασημότερες και πλέον λανθασμένες προεκλογικές προβλέψεις αποτυπώνεται στο εμβληματικό φωτογραφικό στιγμιότυπο του 1948 με τον μόλις εκλεγμένο Πρόεδρο Χάρυ Τρούμαν να κρατά ένα φύλλο της Chicago Tribune που έγραφε «Ο Ντιούι νικά τον Τρούμαν».
«Όλες οι δημοσκοπήσεις έδειχναν νίκη του Ντιούι, αλλά σταμάτησαν να διεξάγονται λίγες εβδομάδες πριν τις εκλογές» σχολιάζει ο Λίχτμαν. Σαν αποτέλεσμα, με βάση τα στοιχεία από δημοσκοπήσεις που είχε στα χέρια του ο Τύπος, εφημερίδες και περιοδικά έπαιρναν θέση υπέρ του διαφαινόμενου νικητή Ντιούι. Ενδεικτικά, τo Life είχε κυκλοφορήσει προεκλογικά με φωτογραφία του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου και τίτλο «Ο επόμενος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών» και οι «New York Times» επισήμαιναν ότι «η εκλογή του Ντιούι ως προέδρου είναι βέβαιη».
Μόλις άρχισαν να δημοσιοποιούνται τα πρώτα αποτελέσματα των εκλογών, που έδειχναν πως ο Ντιούι θα κέρδιζε, η Tribune έσπευσε να τυπώσει φύλλα με το πρωτοσέλιδο της επόμενης μέρας- αυτό που κρατά στα χέρια ο τελικός νικητής Τρούμαν. Με βάση την έως τότε αλάνθαστη πρόβλεψη των δημοσκοπήσεων η εφημερίδα επέλεξε να κυκλοφορήσει με τίτλο «Dewey Defeats Truman».
Παρόλο που ο Τρούμαν ήταν ένας μη δημοφιλής Πρόεδρος, ο Λίχτμαν σημειώνει πως είχε απήχηση. «Καθιέρωσε την Αμερική ως νέα ηγέτιδα δύναμη στον ελεύθερο κόσμο, η χώρα ήταν σχετικά ήρεμη, [και] δεν είχε καμία ιδιαίτερη αντιδικία με τον Ντιούι. Οπότε μπορεί να μην του πήγαιναν όλα δεξιά, αλλά είχε τον τρόπο του» εξηγεί ο γνωστός καθηγητής.
Σήμερα οι ψηφοφόροι πολιορκούνται από πολλαπλές δημοσκοπήσεις κάθε μέρα- είτε πρόκειται για πιο επιστημονικές όπως στην περίπτωση της Gallup, είτε για πιο «ερασιτεχνικές» όπως εκείνη που εξέθεσε το περιοδικό Literary Digest. Το τι επιφυλάσσει το μέλλον, είναι άγνωστο, αλλά το National Geographic επικαλείται το περιοδικό New Yorker λέγοντας πως ενδεχομένως έκανε μια πρόβλεψη που μπορεί να αποδειχθεί αναπάντεχα προφητική. Όταν ο Κάνιε Γουέστ δήλωσε πέρυσι πως το 2020 θα βάλει υποψηφιότητα για την προεδρεία των ΗΠΑ, το New Yorker δημοσίευσε ένα σκίτσο με τον τραγουδιστή θριαμβευτή να κρατά μια εφημερίδα που γράφει «Trump Defeats Kanye».
