Με μία κάποια ενόχληση και, ομολογουμένως, μία αναίτια έκπληξη - μετά από τόσες και τόσες συζητήσεις θα περίμενε κανείς πως πια θα ήμασταν προετοιμασμένοι – παρακολουθώ τις τελευταίες μέρες τους μύδρους που εξαπολύουν κυρίως συνάδελφοι φιλόλογοι εναντίον της προτεινόμενης «θεματικής εβδομάδας». Από τη θεματολογία ολόκληρης της εγκυκλίου φαίνεται πως δεν τους ενοχλεί ούτε η θεματική της «Διατροφής και ποιότητας ζωής», ούτε η «Πρόληψη του εθισμού και των εξαρτήσεων», παρά μόνο οι «Έμφυλες ταυτότητες». Λογικό, αν αναλογιστεί κανείς πως για εμάς, όσοι δηλαδή διδάσκουμε, τέτοια ζητήματα άπτονται θεμάτων αυτοπραγμάτωσης και ωριμότητας που είναι ποιότητες ζητούμενες και όχι δεδομένες, τις οποίες μόνο ένας ανόητος θα παραέβλεπε. Λογικό, επίσης, αν σκεφτεί κανείς ότι ακόμη και η επί τέσσερα χρόνια αφιέρωσή μας σε κάποια από τα σπουδαιότερα κείμενα κοινωνικού, ανθρωπιστικού και πολιτικού στοχασμού –εάν αυτά τα τρία μπορούν να διαχωριστούν –δεν είναι αρκετά για να καταπολεμήσουν προσωπικές, αρτηριοσκληρωτικές αγκυλώσεις. Πολύ περισσότερο σε έναν χώρο όπως ο δικός μας που είναι εύκολο να ξεστρατίσεις σε μονοπάτια παραληρημάτων για τον «σπουδαιότερο και ανεπανάληπτο ελληνικό πολιτισμό, που αν δεν ήμασταν εμείς ακόμα θα σκαρφάλωναν στα δέντρα» και για τις «δυτικοφερμένες αντιλήψεις που δε θέλουν τον Έλληνα, τον άντρα, τον τσίφτη και καραμπουζουκλή, να είναι αρσενικό, αλλά λούλα». Ευτυχώς, βέβαια, έπιασαν κάτι λίγα από τη θεωρία της λογοτεχνίας και έτσι, στο εξής, οτιδήποτε δεν κολακεύει τις ανερμάτιστες απόψεις τους περί έθνους και αρρενωπότητας το εξοβελίζουν στο πυρ το εξώτερον του μετα-μοντερνισμού, μίας λογοτεχνικής θεωρίας που δεν μπορούν να ορίσουν – στην πραγματικότητα, κανένας δεν μπορεί εύκολα λόγω της ίδιας της φύσης της –οπότε χρησιμοποιείται ανελλιπώς και άνευ τύψεων δια πάσα νόσο και πάσα μαλακία.
Το λογικότερο, όμως, είναι πως η επίθεση αυτή δεν είναι έντιμη, δεν τίθεται ξεκάθαρα, παρά χρησιμοποιεί ως πρόσχημά της την «Αντιγόνη». Κατά το δόγμα του «δεν είμαι εγώ ρατσιστής, εκείνος είναι μαύρος» και θεωρώντας μανιχαϊστικά πως ή τις έμφυλες θα έχουμε στα σχολεία ή την Αντιγόνη, η προσωπική ανασφάλεια, οι αγκυλώσεις, ο υποβόσκων εθνικισμός και ρατσισμός καλύπτεται πίσω από την υποτιθέμενη έγνοια για τα αρχαία ελληνικά. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι ουδέποτε ορίστηκε από την εγκύκλιο πως οι ώρες της «Αντιγόνης» μειώνονται για χάρη των «εμφύλων ταυτοτήτων». Φυσικά, δεν φιλοδοξώ οι συνάδελφοι και ο οποιοσδήποτε αντίστοιχων αντιλήψεων να έχει ενημερωθεί προτού τοποθετηθεί, αλλά, από την άλλη, δεν επρόκειτο κανείς να τοποθετηθεί ξεκάθαρα και να μας πει τι ζόρι ακριβώς τραβάει με τη «θεματική εβδομάδα» και, ειδικότερα, με τις έμφυλες ταυτότητες, εκεί δηλαδή που εστιάζουν όλοι, αν και δεν είναι δύσκολο να διαβάσεις μεταξύ των γραμμών.
Το δεύτερο, σημαντικότερο πρόβλημα, είναι η ίδια η φύση της επιχειρηματολογίας: όλοι μιλάνε για την ανάγκη ύπαρξης πολιτικού λόγου στα σχολεία και σε αυτό δεν διαφωνεί κανείς, ούτε ο γράφων. Εκείνοι, όμως, που εκ του πονηρού συνονθυλεύουν την «Αντιγόνη» και τις «έμφυλες» ξεχνούν ότι στην περίπτωση της τραγωδίας πρόκειται για έναν πολιτικό, δημόσιο λόγο, θεσμικό και θεσμοθετημένο, ο οποίος δεν δίστασε να δώσει φωνή ακόμη και στον ηττημένο αντίπαλο (πχ. «Τρωάδες») και να θέσει στο επίκεντρο μία αλλοεθνή, «βάρβαρη» γυναίκα, όπως η Μήδεια. Θεωρούν αλληλοακυρούμενες τις «έμφυλες» και την «Αντιγόνη» παραγνωρίζοντας πως πολιτική είναι η σχέση μας με τον Άλλον, όπως κι αν αυτός ορίζεται, ακόμα κι αν μιλάμε για τη σχέση μας με τον εαυτό μας. Επιλέγουν τι είναι πολιτικό και τι όχι καταπώς τους βολεύει, αφήνοντας στην άκρη πως η βαθιά πολιτική της «Αντιγόνης» είναι και έμφυλη, αν όχι κυρίως τέτοια, καθώς πρόκειται για μία ανήλικη κοπέλα η οποία συγκρούεται με την εξουσία στην οποία υπάγεται (τον Κρέοντα) και η οποία αρνείται να μείνει στο σπίτι και να ασχοληθεί με το κατ' ιδίαν πένθος του νεκρού, όπως επιβαλλόταν στο φύλο της. Ως εκ τούτου, δεν πρόκειται απλά και μόνο για μία σύγκρουση μεταξύ θεϊκού και ανθρώπινου νόμου, όπως απλουστευτικά αναφέρει το βιβλίο του Λυκείου και όπως, χρησιμοθηρικά, έχουν παπαγαλίσει. Αγνοώντας όλα τα παραπάνω και χρησιμοποιώντας επιλεκτικά, και λανθασμένα, τον όρο «πολιτικός», στην προσπάθειά τους να επιχειρηματολογήσουν σχετικά με την «Αντιγόνη» ξεσκεπάζουν το βαθύτερο λόγο αναγκαιότητας των εμφύλων ταυτοτήτων στα σχολεία: την επιπολαιότητά τους. Τις αγκυλώσεις τους που, ακόμα κι όταν το κείμενο φωνάζει «εδώ έχεις και ζήτημα φύλου», είναι πρόθυμοι να το παραβλέψουν και να γενικολογήσουν για αξίες, πολιτισμό, μεταμοντερνισμό και λοιπά μεταφυσικά και απροσδιόριστα. Πολύ προσδιορισμένα και παραδειγματικά, ο Συκουτρής υπήρξε ένας σπουδαίος φιλόλογος που «σταυρώθηκε» από τους συναδέλφους του σε βαθμό που καταρρακώθηκε και οδηγήθηκε στην αυτοκτονία όταν τόλμησε (!) να μεταφράσει το «Συμπόσιο» και να αναφερθεί ξεκάθαρα στο πρόλογό του σε όσα ρητά αναφέρεται το πλατωνικό κείμενο: παιδεραστία, ομοφυλοφιλία κ. ο. κ. Εμείς, ευτυχώς, δεν έχουμε σταυρώσει κανέναν ακόμα, αλλά εμφανιζόμαστε υπερπρόθυμοι να πετάξουμε έξω από τα κείμενα ό,τι δεν βολεύει τις απόψεις μας. Ευτυχώς, οι γονείς μπορούν να είναι ήσυχοι, οι άνθρωποι που κόπτονται τόσο για την διδασκαλία του πολιτικού λόγου λογοκρίνουν, παρασιωπούν, διαστρεβλώνουν, αλλά διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για να εμπεδώσουν τα παιδιά τι είναι πολιτική. Γι' αυτό, μου φαίνεται, πως αν οι διδάσκοντες δεν ήμασταν λίγοι μπροστά στα κείμενα και κολλημένοι σε σχέση με οτιδήποτε καινούργιο, δε θα υπήρχε λόγος να επιβληθεί η θεματική εβδομάδα. Αντιθέτως, θα χρησιμοποιούσαμε την «Αντιγόνη» για να μιλήσουμε για έμφυλες ταυτότητες κι αν θέλετε να πιάσουμε και το τζιζ κακό(!) θέμα της ομοφυλοφιλίας, υπάρχει μια ωραιότατη ανάλυση της σχέσης του Αχιλλέα και του Πατρόκλου μέσα στο πλατωνικό «Συμπόσιο» (179e-180). Ειρωνικό, μάλιστα, αν σκεφτεί κανείς ότι στο ίδιο απόσπασμα, ο Φαίδρος κατηγορεί τον Αισχύλο που δεν διάβασε καλύτερα το κείμενο της Ιλιάδας.
Το ανησυχητικό είναι, βέβαια, μετά από όλες τις απόψεις που διαβάσαμε, σε ποιον θα εμπιστευτούμε να μιλήσει σε παιδιά για τη σχέση τους με το σώμα τους, τη σχέση τους με το άλλο φύλο, τις σχέσεις με το ίδιο φύλο ή τις αλλαγές στην εφηβεία. Ξέρετε, στην τελική, ένα παιδί σε αυτήν την ηλικία δεν θα θεωρήσει τίποτα κακό, αν δεν του μιλήσουμε εμείς σαν να μιλάμε για κάτι κακό. Το πολύ –πολύ να βαρεθεί τη συζήτηση. Σίγουρα, όμως, δεν μπορούμε να αγνοούμε τις δυσκολίες, κλείνοντας βολικά τα μάτια, και περιμένοντας, σαν σκληροπυρηνικά πουριτανοί, τα παιδιά να τα βγάλουν πέρα μόνα τους, αφού κανένας δε σκοπεύει να τους μιλήσει έντιμα και ανοιχτά για τέτοια θέματα. Είμαστε όλοι βολεμένοι στις υπεραπλουστευτικές και καθαρές από τέτοια μιάσματα, όπως το σεξ, αξίες μας.
Προφανώς και το σχολείο, προετοιμάζοντας τους μελλοντικούς πολίτες, οφείλει να έχει χώρο και για την «Αντιγόνη» και για τον «Επιτάφιο» και για τις «Ταυτότητες» κάθε είδους. Και, προφανέστερα, αν σκοπός αυτών των μαθημάτων είναι να θωρακιστούμε και να θωρακίσουμε τους μαθητές ενάντια στο μίσος, πρέπει να καταφέρουμε πρωτίστως να θωρακιστούμε απέναντι στις αντιλήψεις που φέρουν οι ίδιοι οι λειτουργοί του.
σχόλια