Στην οδό Λεβίδου 13 στην Κηφισιά, σε ένα πανέμορφο και κομψό νεοκλασικό κτίριο του 1875 στεγάζεται το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Από το 1964, όταν ιδρύθηκε από τον Άγγελο και τη Νίκη Γουλανδρή ως εργαστήριο έρευνας και δράσης, έχει καταφέρει να εστιάσει στην έρευνα και στην καταγραφή του φυσικού βιολογικού και γεωλογικού πλούτου της χώρας αλλά και στη μελέτη της ελληνικής φύσης, η οποία αποκάλυψε την ποικιλία και την απαράμιλλη ομορφιά του ελληνικού χώρου.
Αρχικά, λειτούργησε ως Βοτανικό Μουσείο με αντικείμενο την έρευνα, μελέτη και καταγραφή της ελληνικής χλωρίδας. Το 1977, όμως, επεκτάθηκε στους τομείς της ζωολογίας, της παλαιοντολογίας και της γεωλογίας κι έτσι μετονομάστηκε σε Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Επίσης, προβλέποντας τις ραγδαίες εξελίξεις του 21ου αιώνα, το Μουσείο προχώρησε σε νέα επέκταση των εγκαταστάσεών του με τη δημιουργία του Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης «Γαία».
Το ηλιόλουστο πρωινό που φτάσαμε στην Κηφισιά μάς περίμεναν στην είσοδο η διευθύντρια του μουσείου Μαρία Παπαϊωάννου και η υπεύθυνη Marketing και Επικοινωνίας Ιωάννα Λεμονή. Η βόλτα μας ξεκινά από τον εντυπωσιακό κήπο. Εκεί ξεχωρίζουν τα παλιά αλλά και νεότερα δέντρα, φυσικά ο πανύψηλος κέδρος του Λιβάνου που δεσπόζει στο κέντρο αλλά και η λίμνη, όπου βλέπεις τις ίριδες, τα νούφαρα και πολλά καλάμια.
Από το 1964, όταν ιδρύθηκε από τον Άγγελο και τη Νίκη Γουλανδρή ως εργαστήριο έρευνας και δράσης, έχει καταφέρει να εστιάσει στην έρευνα και στην καταγραφή του φυσικού βιολογικού και γεωλογικού πλούτου της χώρας αλλά και στη μελέτη της ελληνικής φύσης, η οποία αποκάλυψε την ποικιλία και την απαράμιλλη ομορφιά του ελληνικού χώρου.
Αργότερα οδηγούμαστε στη μόνιμη συλλογή φυσικής ιστορίας. Σε αυτούς τους εκθεσιακούς χώρους γνωρίσαμε το βασίλειο των φυτών, των θηλαστικών, των εντόμων, των ταριχευμένων πουλιών, των ερπετών, την εκτεταμένη συλλογή κοχυλιών, τη σχηματική παρουσίαση του κόσμου των πετρωμάτων και των διαφόρων γεωλογικών περιόδων αλλά και τον χάρτη με τις κυριότερες εμφανίσεις τεταρτογενών θηλαστικών στην Ελλάδα.
Μάλιστα, στη μόνιμη έκθεση του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας υπάρχουν σήμερα σημαντικά απολιθώματα της γεωλογικής κληρονομιάς. Το βλέμμα τραβά ο στενεόσαυρος ο οποίος χρονολογείται πριν από 180 εκατομμύρια χρόνια.
Συγγενής των κροκοδείλων, ικανός να κυνηγάει στην ανοιχτή θάλασσα, έβγαινε στη ξηρά όταν ήταν να γεννήσει τα αυγά του και να προστατεύσει τα μικρά του.
Όπως διαβάσαμε στο ενημερωτικό σημείωμα, στους πρόποδες των Schwäbischen Alb, περίπου 40 χιλιόμετρα ανατολικά της Στουτγάρδης, τα τελευταία 100 χρόνια έχουν βρεθεί πολλά απολιθώματα σε λατομεία σχιστόλιθου.
Πολύ σύντομα αντιλαμβάνομαι ότι η μουσειολογική αντίληψη, η αισθητική των χώρων, ο πλούτος και η ποιότητα των εκθεμάτων έχουν έναν κοινό στόχο, τη μελέτη, τη συντήρηση και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Κατευθυνόμαστε προς το Κέντρο Γαία που ιδρύθηκε το 2001. Είναι ένα διώροφο μεταμοντέρνο κτίριο, για την κατασκευή του οποίου χρησιμοποιήθηκαν φυσικά, ανακυκλούμενα και ανανεώσιμα υλικά, σύμφωνα πάντοτε με τις αρχές της βιοκλιματικής, και προσφέρει ένα θεματικό ταξίδι στις σύγχρονες περιβαλλοντολογικές προκλήσεις.
Για την ακρίβεια, εκεί πραγματοποιείται με διαδραστικό τρόπο μια πρώτη «γνωριμία» με τον πλανήτη, την ποικιλία των τοπίων, της βλάστησης και του ζωικού του πλούτου, αλλά και με τον τρόπο που επέδρασε ο άνθρωπος στο περιβάλλον.
Εκατοντάδες επισκέπτες, κυρίως παιδιά σχολικής ηλικίας, εκπαιδεύονται εκεί καθημερινά με κύριο στόχο τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης.
Πριν ο επισκέπτης περάσει στη μόνιμη έκθεση του Γαία, συναντά στο αίθριο τη μεγάλη Γεώσφαιρα, έναν ημισφαιρικό θόλο-οθόνη που προβάλλει τον περιστρεφόμενο πλανήτη μέσα από 225.000 δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης. Σύντομα και περιεκτικά μπορείς να δεις τη γεωλογική εξέλιξη της Γης από τη γέννησή της έως σήμερα σε έναν εξαιρετικό και μοναδικό συνδυασμό εικόνας και αφήγησης.
Στις υπόλοιπες αίθουσες βιώνεις μια ουσιαστική διαδραστική επαφή με τον πλανήτη και όσα τον αφορούν. Το μουσείο διαθέτει επίσης αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη και πωλητήριο. Γη και οικοσυστήματα, η ανθρώπινη παρουσία που εμφανίζεται με ένα μεγαλοδακτυλικό αποτύπωμα και οι καταστροφικές συνέπειες της περιβαλλοντικής κρίσης είναι μερικοί σταθμοί της περιήγησής μας στο Κέντρο Γαία.
Αυτή την περίοδο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και η ΑΧΑ Ασφαλιστική, σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, δημιούργησαν μια μοναδική ψηφιακή έκθεση για τον σεισμό, που πραγματοποιείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Όπως τονίζει στη LiFO η Ναυσικά Παπαβλασοπούλου, γεωλόγος-μουσειολόγος και υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων του «Γαία»: «Σκοπός της συγκεκριμένης έκθεσης είναι οι επισκέπτες να "εξερευνήσουν" τον σεισμό, να ενημερωθούν για το πώς μπορούν να προστατευτούν και να εξοικειωθούν με αυτό το φυσικό φαινόμενο που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας, δεδομένου ότι χαρακτηρίζεται από έντονη σεισμική δραστηριότητα.
Μέσω της εικονικής πραγματικότητας, των νέων τεχνολογιών, των εκθεμάτων και των διαδραστικών εφαρμογών δίνεται η δυνατότητα μιας βιωματικής εμπειρίας σε όσους επισκεφθούν την πρωτότυπη ψηφιακή έκθεση "Σεισμός στο Μουσείο".
Πρόκειται για μια πρωτότυπη εκπαιδευτική πρωτοβουλία που επιτρέπει στους επισκέπτες να "περιηγηθούν" και να γνωρίσουν καλύτερα αυτό το φυσικό φαινόμενο μέσα από σύγχρονες εφαρμογές και καινοτόμες μεθόδους υψηλής τεχνολογίας.
Επίσης, η ολιστική εμπειρία της έκθεσης συμπληρώνεται με τη "σεισμική τράπεζα" και την "καρέκλα εικονικής πραγματικότητας" αλλά και τις εφαρμογές "Σεισμός στην Πόλη" και "Γίνε Σεισμοειδικός", μέσα από τις οποίες το κοινό ενημερώνεται σχετικά με το πώς μπορεί να προστατεύεται όταν συμβαίνει σεισμός. Είμαστε ένα μουσείο που μετρά πενήντα χρόνια ζωής» επισημαίνει η διευθύντρια του μουσείου Μαρία Παπαϊωάννου και τονίζει πόσο σημαντική αποδείχτηκε η αγάπη των ιδρυτών του, του Άγγελου και της Νίκης Γουλανδρή.
«Σκοπός μας είναι η έρευνα και η εκπαίδευση μέσα από τις πολυάριθμες συλλογές, τα εργαστήρια και τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Ήδη, η έκθεση που είδατε για τους σεισμούς αποτελεί για εμάς ένα βήμα στο μέλλον, ενώ σχεδιάζονται κι άλλες παρόμοιες, ώστε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή ή οι πυρκαγιές, τα οποία πλέον μας απασχολούν έντονα, να συμβάλουν στην προστασία, στη διαφύλαξη και στην επιστροφή στη φύση.
Κάθε χρόνο μάς επισκέπτονται 50.000 μαθητές, άρα το εκπαιδευτικό μας έργο είναι πολύ σημαντικό, γι' αυτό επιδιώκουμε το μουσείο να είναι όχι μόνο το παραδοσιακό αλλά και το εικονικό, που καλύπτεται από το Κέντρο "Γαία". Στόχος μας είναι πάντα η ευαισθητοποίηση γύρω από περιβαλλοντικά προβλήματα» υποστηρίζει.
Στη συνέχεια, οδηγούμαστε στον αθέατο κόσμο του μουσείου και στα έξι σύγχρονα εργαστήριά του, όπου βρίσκονται αποθηκευμένες οι μεγαλύτερες συλλογές ώστε να προστατεύονται και να διεξάγονται επιστημονικές μελέτες.
Στο εργαστήριο της Χερσαίας Ζωολογίας μάς υποδέχεται η υπεύθυνη του τμήματος και διδάκτωρ Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών Μαρία Δημάκη, η οποία μας εξηγεί ότι αντικείμενό της είναι τα έντομα, τα αραχνόμορφα, τα αμφίβια και τα ερπετά, τα πουλιά και τα θηλαστικά.
«Οι ερευνητικές δραστηριότητες του τμήματος Χερσαίας Ζωολογίας περιλαμβάνουν έρευνα πεδίου και εργαστηρίου που αφορά την οικολογία, τη ζωογεωγραφία, τη φυσιολογία καθώς και τη διαχείριση προστατευόμενων περιοχών και ειδών της πανίδας.
Στην εργαστηριακή έρευνα περιλαμβάνονται τροφικές αναλύσεις, μορφομετρικές εργασίες, μελέτη της θερμικής οικολογίας, της οικολογίας της αναπαραγωγής, καθώς και συντήρηση και διαχείριση των συλλογών.
Η Εντομολογική Συλλογή αποτελείται σχεδόν από 40.000 δείγματα αποξηραμένων εντόμων.
Τα στοιχεία περίπου 16.000 δειγμάτων έχουν καταγραφεί σε ειδική βάση δεδομένων, ενώ 1.250 δείγματα έχουν ψηφιοποιηθεί. Αποτελείται κυρίως από λεπιδόπτερα, ακολουθούν τα κολεόπτερα, τα υμενόπτερα, τα δίπτερα και τα ημίπτερα, κυρίως από την Ελλάδα.
Ο αριθμός παράτυπων δειγμάτων της συλλογής είναι δεκαεπτά. Επίσης, περίπου 2.000 δείγματα ταριχευμένων πουλιών ανήκουν στις συλλογές μας. Τα περισσότερα προέρχονται από τον ελληνικό χώρο, ενώ υπάρχει και συλλογή αφρικανικών πουλιών.
Αντίστοιχα, η Συλλογή Θηλαστικών αποτελείται από περίπου 200 δείγματα κυρίως της Ελλάδας και της Αφρικής. Υπάρχουν δείγματα από 86 διαφορετικά είδη. Τα περισσότερα είναι σαρκοφάγα, ακολουθούν τα αρτιοδάκτυλα και τα τρωκτικά».
Στους χώρους του εργαστηρίου παρατηρούμε από κοντά τα ζωντανά φίδια που κάνουν δειλά την εμφάνισή τους. Μάθαμε ότι τρέφονται με κατεψυγμένα ποντίκια και, όπως μας αναφέρει η κ. Δημάκη, από τα 25 είδη φιδιών που υπάρχουν στην Ελλάδα μόνο τα πέντε είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο.
Επίσης, στην περιήγησή μας είδαμε ταραντούλες, κατσαρίδες Μαδαγασκάρης και αποξηραμένα έντομα. Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε δύο ακόμη αίθουσες, όπου είδαμε και περιεργαστήκαμε κεφαλές ζώων, δωρεά της Λέσχης Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και είδη πουλιών.
Ο υπεύθυνος του Βοτανικού Εργαστηρίου Διονύσης Μέρμυγκας αναφέρει: «Το βοτανικό τμήμα είναι το πρώτο του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, το οποίο το 1964 ιδρύθηκε ως Βοτανικό Μουσείο Γουλανδρή. Το τμήμα ασχολείται με τη συστηματική μελέτη της ελληνικής χλωρίδας, η οποία είναι από τις πλουσιότερες στον κόσμο.
Η ελληνική χλωρίδα αριθμεί περίπου 6.700 είδη και υποείδη φυτών, από τα οποία το 22% είναι ελληνικά ενδημικά, δηλαδή αυτοφύονται μόνο χώρα μας. Ένα σημαντικό κομμάτι αυτών των φυτών, λόγω του πολύ μικρού αριθμού τους, της περιορισμένης εξάπλωσης (υπάρχουν είδη που μπορεί να απαντούν αποκλειστικά σε μια κορυφή ή σε μια βραχονησίδα) και των ανθρωπογενών πιέσεων, απειλείται και είναι αναγκαία η μελέτη και η προστασία τους.
Η Βοτανική Συλλογή του τμήματος αριθμεί πάνω από 100.000 δείγματα, ταξινομημένα και ψηφιοποιημένα, και είναι από τις μεγαλύτερες που υπάρχουν στην ελληνική χλωρίδα».
Η εκπαιδευτική μας διαδρομή στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας ολοκληρώθηκε το απόγευμα. Οφείλω να πω ότι πρόκειται για έναν σημαντικό, ενεργό οργανισμό που ενώνει το χθες με το σήμερα, εκθέτει πολύτιμους θησαυρούς και, κυρίως, προσφέρει μια χρήσιμη, εκπαιδευτική και βιωματική εμπειρία στους επισκέπτες.
Με στοχευμένες κινήσεις και πρωτοβουλίες έχει προσαρμοστεί στην ψηφιακή εποχή και κινείται στο επιτυχημένο τρίπτυχο ενός σύγχρονου μουσείου, «διαδραστικότητα - συμμετοχή - αφήγηση». Αναμφίβολα είναι ένας χώρος μάθησης που έχει επιδιώξει να δημιουργήσει μια αμφίδρομη και διαλεκτική σχέση με το κοινό και ένα μουσείο που δίνει την ευκαιρία για πολλά θεματικά ταξίδια υψηλής αισθητικής, προσαρμοσμένο στις σύγχρονες απαιτήσεις της τεχνολογίας, όπου έρχεσαι σε επαφή με την αμεσότητα την εποχή της εικονικής πραγματικότητας.
Info:
Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας - Κέντρο ΓΑΙΑ
Λεβίδου 13 & Όθωνος 100, Κηφισιά
Ώρες λειτουργίας:
Τρίτη έως Παρασκευή: 09:00-14:30 Σάββατο & Κυριακή: 10:00-15:00
