MomaPompidouTateGuggenheimAbudhabi
Η φιλόσοφος Paul B. (Beatriz) Preciado κατά των νεκρo-μουσείων
'Ενα χρονογράφημα δημοσιευμένο στη γαλλική εφημερίδα Libération (13.03.2015).
"Θα ήταν δύσκολο να βρίσκεται κανείς αυτή τη στιγμή στη Νέα Υόρκη χωρίς να υποστεί το επικοινωνιακό τσουνάμι των εγκωμίων για την έκθεση της Björk στο Moma, κι ' άλλο τόσο δύσκολο να είσαι στο Παρίσι και να αποφεύγεις όλον τον θόρυβο γύρω από την έκθεση του Jeff Koons στο Κέντρο Pompidou. Η φωνή της Björk υπήρξε πάντα για μένα ένας υπέροχος ύμνος στην αγάπη για τη φύση, και δεν μπορώ παρά να συμπαθώ έναν τύπο που φωτογραφίζεται κάνοντας έρωτα γυμνός με την Cicciolina, και που λατρεύει, όπως κι εγώ, τα κανίς. Ας βάλουμε στην άκρη την Björk και τον Koons (δεν είναι εδώ παρά απλά όργανα). Οι δύο αυτές εκθέσεις σηματοδοτούν το μέλλον του μουσείου σύγχρονης και μοντέρνας τέχνης στη νεοφιλελεύθερη εποχή.
Αυτό που φανερώνουν συγχρόνως, είναι πως οι στρατηγικές ανάπτυξης και μάρκετινγκ έχουν διεισδύσει για τα καλά σ' αυτούς τους χώρους. Αν κατέστη δυνατή, για ένα μικρό χρονικό διάστημα, η μετεξέλιξη του μουσείου σε ένα δημοκρατικό εργαστήρι όπου επινοήθηκε ξανά η δημόσια σφαίρα, η ιδέα αυτή ακυρώθηκε στο όνομα ενός και μόνου επιχειρήματος : η εξάρτηση από τις δημόσιες επιχορηγήσεις πρέπει να παύσει στην εποχή της "κρίσης". 'Ηρθε η στιγμή να γίνει ο χώρος αυτός ένα επικερδές εμπόριο.
'Οπως μας λένε, αυτό το νέο μουσείο πρέπει να μετατραπεί σε μια ήμι-επιχείρηση. Αυτά είναι τα κριτήρια που καλούμαστε να προγραμματίσουμε, εμείς οι info-υπαλλήλοι των μουσείων σύγχρονης τέχνης : για τις μονογραφικές εκθέσεις έχουμε υποβληθεί στο καθεστώς του "big name", των μεγάλων και άμεσα αναγνωρίσιμων ονομάτων, εφ' όσον το μουσείο απευθύνεται κυρίως στον τουρίστα. Αυτό είναι κι' ένα από τα χαρακτηριστικά του νεοφιλελεύθερου μουσείου : μεταβάλει μέχρι και τον τοπικό επισκέπτη σε τουρίστα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού.
'Ετσι εξηγείται και η αρχιτεκτονική των εκθεσιακών χώρων του MOMA : ένας ρευστός χώρος όπου το βίντεοκλιπ της Björk Big Time Sensuality, το οποίο γυρίστηκε στην πλατεία Times Square το 1993, είναι ορατό από οποιαδήποτε αίθουσα, ενώ εισερχόμαστε σ' έναν λαβύρινθο όπου η 'Εναστρη νύχτα του Van Gogh στριμώχνεται δίπλα στις Δεσποινίδες του Αβινιόν του Picasso, τη σημαία του Jasper Johns ή τις κονσέρβες Campbell του Warhol. Ο επισκέπτης δεν θα δει κάτι που δεν γνώριζε ήδη ή που δεν θα βρει στη λίστα με τους 100 καλύτερους καλλιτέχνες της Taschen. Ως σημειωτική μηχανή, αυτό το νέο μπαροκο-χρηματιστικό προϊόν παράγει ένα ανώδυνο σημαίνον, ένα ομοιογενές αισθητηριακό προίον, συνεχές και λείο, μέσα στο οποίο η Björk, ο Picasso και η Times Square είναι εναλλάξιμοι.
Σήμερα, ένας καλός διευθυντής μουσείου πρέπει να μετατραπεί σε διευθυντή πωλήσεων ικανό να αναπτύξει κερδοφόρες συνολικές υπηρεσίες. 'Ενας διευθυντής δημοσίων προγραμμάτων πρέπει να είναι κι ένας ειδικός αναλυτής της πολιτιστικής αγοράς, του "πολυκάναλου" προγραμματισμού, της αναζήτησης νέων πελατών, της διαχείρησης των "big data" και της δυναμικής τιμολόγησης (να θυμίσουμε εδώ ότι το πλήρες εισητήριο στοιχίζει στο MOMA 25 δολάρια). Οι επιμελητές (οι οποίοι γίνονται ολοένα και πιο σημαντικοί από τους ίδιους τους καλλιτέχνες) είναι οι νέοι ήρωες αυτής της διαδικασίας θεαματοποίησης. Οι εκθέσεις είναι τα προιόντα, ενώ η "Ιστορία της τέχνης" γίνεται μια απλή γνωστικό-χρηματιστική συσσώρευση. Το μουσείο μεταβάλεται τότε σε ένα αφηρημένο και ιδιωτικοποιημένο χώρο, μία τεράστια μηντιακο-εμπορική σαρανταποδαρούσα : MOMAPOMPIDOUTATEGUGGENHEIMABUDHABI ... Αδύνατο να ξέρουμε που βρισκόμαστε, από που μπήκαμε, από που θα βγούμε.
Αυτός ο πολλαπλασιασμός έργων ως αναγνωρίσιμα σημεία είναι μέρος της γενικής διαδικασίας αφαίρεσης και αποϋλοποίησης της αξίας στον σύγχρονο καπιταλισμό. Στη σφαίρα του μπαροκο-χρηματιστικού μουσείου, τα έργα δεν εξετάζονται πια ως προς την ικανοτητά τους να αμφισβητούν τους συνήθεις τρόπους μας αντίληψης και άντλησης γνώσης, αλλά ως προς την άπειρη εναλλαξιμότητά τους. Η τέχνη ανταλλάσεται μεσώ σημείων και χρημάτων, και όχι πια μέσω της εμπειρίας και της υποκειμενικότητας. Εδώ το καταναλώσιμο σημείο, η οικονομική και μηντιακή αξία του, χειραφετείται από το έργο τέχνης, το εκκενώνει, το καταβροχδίζει, και για να το πούμε όπως ο Benjamin, το καταστρέφει. Είναι ένα μουσείο όπου η τέχνη, ο δημόσιος χώρος και το κοινό ως κριτικός παράγοντας, είναι νεκροί. Ας σταματήσουμε λοιπόν να το αποκαλούμε μουσείο, ας το ονομάσουμε πλέον "νεκρο-μουσείο". 'Ενα αρχείο της δικής μας συνολικής καταστροφής.
Αν επιθυμούμε να σώσουμε το μουσείο, θα έπρεπε ίσως να επιλέξουμε τη δημόσια πτώχευση αντί για την ιδιωτική αποδοτικότητα. Κι αν αυτό δεν είναι δυνατό, ίσως να έχει έρθει η ώρα να καταλάβουμε συλλογικά το μουσείο, να το αδειάσουμε από τα χρέη του και να υψώσουμε οδοφράγματα νοημάτων. Να σβήσουμε τα φώτα, ώστε, στερώντας του κάθε δυνατότητα θεάματος, να μπορεί να λειτουργήσει σαν το κοινοβούλιο μιας άλλης ευαισθησίας."
Paul B. PRECIADO, φιλόσοφος, διευθύντρια του Προγράμματος ανεξαρτήτων μελετών του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Βαρκελώνης philosophe (Macba).
σχόλια