«Μόνο ένα πουλί που του έχεις στερήσει την ελευθερία μπορεί να γίνει άριστος τραγουδιστής», λένε. Αν είσαι τυχερός και αποκτήσεις ένα τέτοιο πουλί, μπορείς να το πας στο καφενείο που συναντιούνται οι «πουλάδες», δηλαδή οι φανατικοί οπαδοί των ωδικών πτηνών της Κωνσταντινούπολης. Και αν τραγουδήσει καλά, τότε θα σου επιτρέψουν να καθίσεις μαζί τους. Αν όμως το πουλί σου κάνει «λάθη», θα σε διώξουν κακήν κακώς γιατί ένας ελαττωματικός τραγουδιστής μπορεί να «διαφθείρει» και τους υπόλοιπους.
Σήμερα περίπου 300 πουλάδες συναντιούνται κάθε σαββατοκύριακο από τον Απρίλιο μέχρι και τον Αύγουστο σε ένα από τα 15 ανάλογα καφενεία που υπάρχουν σε όλη την Κωνσταντινούπολη, μια συνήθεια που χάνεται στα βάθη του χρόνου, από την οθωμανική εποχή. Η παράδοση μεταφέρεται από τον πατέρα στο γιο, ο οποίος ξεκινάει να εκπαιδεύεται από την παιδική ηλικία.
Οι Τούρκοι «πουλάδες» αιχμαλωτίζουν τα πουλιά παράνομα, με τον φόβο να πληρώσουν πρόστιμο αν τους πιάσουν οι αρχές, αλλά όλο το χρόνο έχουν ένα ή δύο πουλιά ο καθένας για να συμμετέχουν στον καλοκαιρινό διαγωνισμό του σαββατοκύριακου. Κυρίως καρδερίνες και φλώρους, τα πιο περιζήτητα είδη για τις επιδεξιότητες στο τραγούδι τους. Κι όλα είναι αρσενικά
Η γεωγραφική θέση του τούρκικου λιμανιού είναι πολύ σημαντική για τα πουλιά, που σταματούν για να ξεκουραστούν όταν μεταναστεύουν από την Αφρική προς την Ευρώπη και ξανά στο αντίστροφο ταξίδι τους. Περισσότερα από 300 είδη μπορεί να παρατηρήσει αυτή τη στιγμή στην ευρύτερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης, έναν εξαιρετικό βιότοπο με λίμνες, δάση και υγροτόπους για να φωλιάσουν και να τραφούν.
Οι Τούρκοι «πουλάδες» αιχμαλωτίζουν τα πουλιά παράνομα, με τον φόβο να πληρώσουν πρόστιμο αν τους πιάσουν οι αρχές, αλλά όλο το χρόνο έχουν ένα ή δύο πουλιά ο καθένας για να συμμετέχουν στον καλοκαιρινό διαγωνισμό του σαββατοκύριακου. Κυρίως καρδερίνες και φλώρους, τα πιο περιζήτητα είδη για τις επιδεξιότητες στο τραγούδι τους. Κι όλα είναι αρσενικά. Τα θηλυκά πουλιά χρησιμοποιούν το κελάιδισμα μόνο για επικοινωνία, αλλά τα αρσενικά το καλλιεργούν και το εξελίσσουν για να εντυπωσιάσουν τα θηλυκά την εποχή του ζευγαρώματος. Κάποια γίνονται καταπληκτικοί τραγουδιστές.
Οι πουλάδες κουβαλούν τα πουλιά μαζί τους, όπου κι αν πάνε, μέσα σε κλουβιά που τυλίγουν με χαρτί ή με πανί. Κι ο κάθε ένας έχει τον δικό του τρόπο –που τον χαρακτηρίζει- για να διπλώνει το ύφασμα, να κουκουλώνει το κλουβί και να το παρουσιάζει στις συναντήσεις. Κάποιοι χρησιμοποιούν πολύτιμα υφάσματα –αυτά που γίνονται νυφικά-, μονόχρωμα, πολύχρωμα, με σχέδια και ανάγλυφα, ραμμένα με χρωματιστές κλωστές και με γαλάζιες χάντρες που προστατεύουν από το κακό μάτι -πιστεύουν ότι το μοχθηρό μάτι μπορεί ακόμα και να σκοτώσει τα πουλιά.
Εκτός από τις στάνταρ εβδομαδιαίες συναντήσεις, κάθε χρόνο τέσσερις με πέντε μεγάλοι διαγωνισμοί κελαηδίσματος γίνονται σε καφενεία της Κωνσταντινούπολης. Και όση ώρα περιμένουν τη σειρά τους, οι πουλάδες κάνουν διάφορες ιεροτελεστίες για να «ζεστάνουν τα πουλιά: τα αγγίζουν απαλά και τα κουνάνε μπρος πίσω, ψιθυρίζουν στα πουλιά, τους σφυρίζουν και τους βάζουν να ακούσουν στο κινητό τις ηχογραφημένες φωνές τους. Μια επιτροπή από τέσσερις κριτές που έχουν το καθήκον να ακούσουν όλα τα πουλιά και να τα βαθμολογήσουν, σημειώνουν τα επί μέρους χαρακτηριστικά τους και βγάζουν ένα τελικό σκορ. Βαθμολογούν την ποικιλομορφία των φωνών, την ένταση και τον ρυθμό. Κάθε πουλί επιτρέπεται να κάνει μέχρι τρία λάθη –για παράδειγμα έναν επαναλαμβανόμενο ήχο- πριν το απορρίψουν.
Παρόλο που διαγωνισμοί αυτού και των αμέσως επόμενων χρόνων ίσως είναι και οι τελευταίοι -γιατί μόλις η Τουρκία μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ πιθανό να απαγορευτούν οι πρακτικές αιχμαλωσίας των πουλιών- οι πουλάδες δεν πτοούνται. Και δεν σκέφτονται ούτε καν την πιθανότητα να σταματήσει η λόξα τους. Για αυτούς τα πουλιά και το τραγούδι τους είναι εθισμός και δεν θα μπορούσαν να ζήσουν χωρίς αυτά. «Δεν θα έβγαινα έξω με τη γυναίκα μου, θέλω να με βλέπουν μόνο με το κλουβί» λέει ένας από αυτούς αρχίζει να μιμείται το κελάηδισμα του πουλιού του, μια όμορφη σφυριχτή γλώσσα που μόνο η καρδερίνα του καταλαβαίνει.
Από την άλλη, τα άγρια πουλιά όλο και λιγοστεύουν επειδή ο πληθυσμός της πόλης όλο και αυξάνεται και μέχρι το 2025 θα προστεθούν κι άλλοι τέσσερα εκατομμύρια κάτοικοι. Οι περιοχές με το πράσινο μειώνονται και οι διαδρομές που ακολουθούν τα μεταναστευτικά πουλιά θα αλλάξουν, ο Βόσπορος δεν θα έχει την ίδια μορφή στο άμεσο μέλλον.
Το αρχικό κείμενο και οι φωτογραφίες είναι των Maria Sturm και Cemre Yesil από εδώ.
Ο Ali Naki Tez πριν από μερικά χρόνια γύρισε αυτό το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ για τους Πουλάδες της Κωνσταντινούπολης.
σχόλια