Κάθε άντρας μετά τα 40 θα έκανε αυτό που έκανε ο Κώστας πριν από δύο χρόνια: αγόρασε σπίτι. Από τα 18 του στα Εξάρχεια, δεν μπήκε σε άσκοπα διλήμματα και περιπλανήσεις. Κατέληξε σ’ ένα ωραίο διαμέρισμα της οδού Τόσιτσα. Δεν ήταν η πρώτη του επιλογή, θα προτιμούσε έναν πιο ήσυχο, λιγότερο εκτεθειμένο δρόμο· αλλά το 2004, όταν έβλεπε το ένα σπίτι μετά το άλλο, τα Εξάρχεια γνώριζαν μία πρωτοφανή σε διάρκεια περίοδο ανησυχητικής ηρεμίας και γαλήνης.
Το δεύτερο Σάββατο του Μαρτίου πίναμε καφέ στο σαλόνι του. Τα απογεύματα του Σαββάτου στο κέντρο είναι πιο ήσυχα και από τον πιο απόμερο δρόμο του Παλαιού Ψυχικού ή της Φιλοθέης (εντάξει, εξαιρείται το Κολωνάκι): απλώνεται μία βαριεστημένη, λίγο δυσοίωνη ησυχία, που για τους ίδιους τους ανθρώπους που μένουν εκεί είναι σκέτη ευλογία. Άρχισα να σκέφτομαι ότι είμαι θύμα της πλύσης εγκεφάλου των δελτίων ειδήσεων και του μύθου των Εξαρχείων όταν η χαλαρή απογευματινή μας κουβέντα διακόπηκε από τη χλαπαταγή ομαδικού, άτακτου τρεχαλητού και από φωνές. Λίγο μετά ξανά το ίδιο βουητό, σαν κάποιοι να προκαλούν κάποιους άλλους. Ο Κώστας δεν έδωσε σημασία, εγώ ήμουν έτοιμος να σηκωθώ και να βγω στο μπαλκόνι. Εκείνο το Σάββατο έμαθα ότι η περίοδος ειρήνης για τα Εξάρχεια έχει λήξει εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια, αμέσως μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Κι όμως. Εκεί κάπου στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90 όλα έδειχναν να έχουν πάρει ένα πολύ διαφορετικό –και χωρίς επιστροφή– δρόμο. Τα πολύ σοβαρά επεισόδια του 1991, με αιχμή το κάψιμο του κτιρίου της Πρυτανείας, σήμαναν την αρχή του τέλους των Εξαρχείων όπως τα ξέραμε μέχρι τότε. Το σχέδιο «Καθαρίστε τα Εξάρχεια» μπήκε σε εφαρμογή από την Αστυνομία και γρήγορα είχε αποτελέσματα. Στη δεκαετία του ’80 η οικονομική ζωή της γειτονιάς και ολόκληρης της περιοχής είχε τρωθεί από τα συχνά επεισόδια, τους εμπρησμούς καταστημάτων και αυτοκινήτων. Αν τα Εξάρχεια «καθάριζαν» υπήρχε ελπίδα. Τα Εξάρχεια «καθάρισαν», τα τζάνκι άλλαξαν πόστα και το πρώτο trendy, απολιτίκ μαγαζί με lounge μουσική έκανε την εμφάνισή του στην πλατεία: ήταν το Wonderbar. Ακολούθησε η ανακαίνιση στο ίδιο μήκος κύματος του γειτονικού Floral: σύντομα ολόκληρη η ανατολική όχθη της πλατείας γέμισε με καφέ-μπαρ που θύμιζαν Κολωνάκι ή Θησείο. Ταυτόχρονα η Στουρνάρη άρχισε να ξαναπαίρνει τα πάνω της χάρη στις μεγάλες αλυσίδες με ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το σημαντικότερο είχε γίνει: ένα νέο είδος κόσμου άρχισε να εξοικειώνεται με τα Εξάρχεια. Μεταλλάδες και αναρχοαυτόνομοι εξακολουθούσαν να κόβουν βόλτες αλλά πια δεν προκαλούσαν κανένα δέος: ήταν ένα καλοδεχούμενο κομμάτι του μύθου των Εξαρχείων, μία τοπική ατραξιόν που προσπερνάς στο δρόμο για το «Γιάντες» ή το «Φασόλι».
Είπα «Φασόλι» και θυμήθηκα την Μπενάκη. Όχι την πρόεδρο της Βουλής (χα, χα) αλλά το δρόμο που έπαιξε κεντρικό ρόλο στην (προσωρινή;) μεταμόρφωση των Εξαρχείων. Η οδός Εμμανουήλ Μπενάκη λοιπόν μέσα σε λίγα χρόνια έχει εξελιχθεί σε μία από τις καλύτερες «περατζάδες» του κέντρου με ωραία, νεανικά μπιστρουδάκια και τρατορίες εκατέρωθεν, που συνέβαλαν τα μέγιστα στην «τρεντοποίηση» της γειτονιάς.
Οι πρόσφατες φοιτητικές κινητοποιήσεις έφεραν ξανά τα Εξάρχεια στο προσκήνιο, όπως τις παλαιές καλές ημέρες. Στην πραγματικότητα η εκεχειρία έληξε τον Σεπτέμβριο του 2004. Θα θυμάστε την επεισοδιακή μας ήττα από την Αλβανία στο ποδόσφαιρο και τα όσα ντροπιαστικά ακολούθησαν τους πανηγυρισμούς Αλβανών στην Ομόνοια. Στις 9 Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς και στη διάρκεια αντιρατσιστικού συλλαλητηρίου στο κέντρο, ομάδα των ΜΑΤ δέχθηκε επίθεση με μολότοφ για να ακολουθήσει ο γνωστός κλεφτοπόλεμος στους δρόμους των Εξαρχείων. Ήταν η αρχή ενός νέου κύκλου βίας ανάμεσα σε αναρχικούς, κουκουλοφόρους και Αστυνομία. Τον Μάιο του 2005 ομάδα αγνώστων αποσπά εξοπλισμό των ΜΑΤ ύστερα από επίθεση σε κλούβα επί της Χαριλάου Τρικούπη και δημιουργεί συνθήκες κανονικής «βεντέτας», που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Το θέμα είναι: πρόκειται για επαναστατικό «διάλειμμα» ή επιστρέφουμε στη δεκαετία του 1980; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Η «αγορά» (εδώ βάζουμε μέσα και το real estate), που είχε πάρει τα πάνω της, σίγουρα δεν θέλει «πισωγυρίσματα». Οι επιχειρηματίες που επένδυσαν στην περιοχή είναι σίγουρο ότι αποτελούν έναν νέο μοχλό πίεσης, που δεν υπήρχε το 1980 ή το 1990. Από την άλλη η ριζοσπαστικοποίηση των τελευταίων μηνών και κυρίως η επανεμφάνιση ένοπλων ομάδων ικανών για μικρά και μεγάλα (βλέπε πρεσβεία) χτυπήματα συντηρούν την αβεβαιότητα. Τι θα μπορούσε να αλλάξει τους συσχετισμούς; Η έναρξη των εργασιών για την κατασκευή της νέας γραμμής μετρό, που θα κάνει στάση στην πλατεία Εξαρχείων. Αρχικά θα κατασκευάζονταν δύο νέες γραμμές, στην πραγματικότητα κλάδοι των υφιστάμενων γραμμών: ο κλάδος της γραμμής 2 (Πανεπιστήμιο-Άλσος Βεΐκου) και ο κλάδος της γραμμής 3 (Πανόρμου-Μαρούσι). Τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών έδειξαν ότι θα ήταν προτιμότερη η κατασκευή μιας νέας, αυτόνομης γραμμής. Η σχεδιαζόμενη γραμμή προκύπτει ως αποτέλεσμα της συνένωσης των αρχικά σχεδιασμένων γραμμών και της προσθήκης μερικών νέων σταθμών μεταξύ των σταθμών Πανεπιστημίου, Ευαγγελισμού και Κατεχάκη. Πότε μπορεί να αρχίσει το έργο; Όχι πολύ σύντομα. Ο Γιώργος Σουφλιάς έχει υποσχεθεί να χρηματοδοτήσει το έργο από τα μελλοντικά έσοδα της «Αττικής Οδού». Μια σχετικά μετριοπαθής εκτίμηση τοποθετεί τη λειτουργία της νέας γραμμής στα μέσα της επόμενης δεκαετίας.
σχόλια