Γενεύη, Σεπτέμβριος 2019 και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα υποδέχονται τον Χρήστο Χρήστου ως νέο διεθνή πρόεδρο της οργάνωσης. Από το 2002 που εντάχθηκε στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα έχει συμμετάσχει σε αποστολές τους με διάφορες ιδιότητες. Αρχικά εργάστηκε στην Ελλάδα ως γιατρός σε πρόγραμμα για την παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ το διάστημα 2004-2005 συμμετείχε σε πρόγραμμα για την καταπολέμηση του HIV/AIDS στη Ζάμπια. Ύστερα από ένα διάλειμμα από τις αποστολές, κατά το οποίο εκπαιδεύτηκε ως χειρουργός, το 2013 επέστρεψε συμμετέχοντας σε προγράμματα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα σε περιοχές ενόπλων συγκρούσεων, όπως το Νότιο Σουδάν, το Ιράκ, και πιο πρόσφατα το Καμερούν, όπου εργάστηκε ως χειρουργός τραύματος και επειγουσών παθήσεων.
Γεννημένος στα Τρίκαλα Θεσσαλίας, αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2013 μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου εργάστηκε ως ανώτερος κλινικός συνεργάτης του Τμήματος Χειρουργικής του Παχέος Εντέρου στο King's College Hospital. Πέντε χρόνια αργότερα έγινε σύμβουλος Ορθοκολικής και Επείγουσας Χειρουργικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο North Middlesex της Αγγλίας, ενώ την ίδια χρονιά τιμήθηκε ως μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Χειρουργική Παχέος Εντέρου και Ορθού.
Διετέλεσε γενικός γραμματέας, αντιπρόεδρος και πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα από το 2005 μέχρι και την εκλογή του ως διεθνούς προέδρου της οργάνωσης το 2019.
Η μέχρι σήμερα αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος και της κρίσης υποδοχής των προσφύγων υπήρξε, από την πλευρά τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης, ευκαιριακή, κοντόφθαλμη, αποσπασματική και, όπως φαίνεται, καταστροφική.
«Η διεθνής ανθρωπιστική ιατρική δράση βρίσκεται σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, αντιμέτωπη με πολλαπλές και σύνθετες προκλήσεις. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα καλούμαστε να δράσουμε σε ένα περιβάλλον, όπου η μετακίνηση πληθυσμών λόγω εμφύλιων πολέμων και ακραίων περιβαλλοντικών φαινομένων σημειώνει νέο παγκόσμιο ρεκόρ, τη στιγμή που η ασφάλεια των εργαζομένων μας δοκιμάζεται διαρκώς» δήλωσε από τη θέση του διεθνούς προέδρου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα ο κ. Χρήστου.
Σε μια εποχή που οι μεταναστευτικές ροές είναι διεθνής πραγματικότητα και τη στιγμή που αναζητείται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης, η Ελλάδα εξακολουθεί να σηκώνει το βάρος των προσφυγικών ροών. Μόνο τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου έφτασαν στα ελληνικά νησιά περισσότεροι από 1.300 υπήκοοι τρίτων χωρών, ενώ ξεπερνούν τους 70.000 οι πρόσφυγες που ζουν στη χώρα μας.
Στην εφ' όλης της ύλης συνέντευξη που παραχώρησε στη LiFO o κ. Χρήστος Χρήστου αναφέρεται στην καταστροφική διαχείριση του προσφυγικού και του μεταναστευτικού, στις προκλήσεις της εποχής, στον εθελοντισμό, στις αποστολές στις οποίες έχει συμμετάσχει, στις δυσκολίες που αντιμετώπισε, στο πώς οδηγήθηκε στην ιατρική αλλά και στο τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή.
— Ποιος είναι ο βασικός σας στόχος τώρα που είστε ο νέος διεθνής πρόεδρος της οργάνωσης Γιατροί Χωρίς Σύνορα;
Να στηρίξω τις προτεραιότητες που θέτουμε ως οργάνωση και να ανταποκριθούμε στις μεγάλες προκλήσεις της περιόδου που διανύουμε ως ανθρωπότητα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Σύντομα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συμπληρώνουμε 50 χρόνια δράσης από την ίδρυσή μας. Βρισκόμαστε, δηλαδή, σε μια σημαντική στιγμή της ιστορίας μας, έχοντας περάσει από διάφορα στάδια ως ζωντανός οργανισμός. Κάθε εποχή θέτει τα ερωτήματά της, έχει τα χαρακτηριστικά και τις νόρμες της. Εμείς ως οργάνωση προσπαθούμε να αφουγκραστούμε διαχρονικές ανάγκες και, το πιο βασικό, να ανταποκριθούμε σε αυτές σε παγκόσμιο επίπεδο, διατηρώντας μια ανεξαρτησία επιλογών και δράσης. Βασικός στόχος, λοιπόν, είναι να συνεχίσουμε να το κάνουμε, βελτιώνοντας ακόμα περισσότερο τις υπηρεσίες μας και ενισχύοντας την πολύτιμη σχέση που έχουμε χτίσει με την κοινωνία που μας στηρίζει όλα αυτά τα χρόνια. Το ζήτημα είναι να μεγαλώνουμε όχι μόνο σε χρόνια αλλά και όσον αφορά τη συμβολή στον παγκόσμιο ανθρωπιστικό χάρτη.
— Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής μας για τη διεθνή ανθρωπιστική και ιατρική δράση;
Η ποινικοποίηση και στοχοποίηση της ανθρωπιστικής και ιατρικής δράσης και, κατ' επέκταση, της ίδιας της πράξης αλληλεγγύης. Τα τελευταία χρόνια οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουμε υπάρξει πολλές φορές μάρτυρες και θύματα επιθέσεων σε δομές υγείας αλλά και των ομάδων μας. Κατά καιρούς, νοσοκομεία μας βομβαρδίζονται και η πρόσβαση σ' εκείνους που μας έχουν περισσότερο ανάγκη γίνεται αδύνατη. Με τη δράση μας, και σε κάθε ευκαιρία, θα πρέπει να θυμίζουμε πως τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό από την ανθρώπινη ζωή και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
— Κατά τη γνώμη σας, τι πάει λάθος στη διαχείριση του προσφυγικού;
Η μέχρι σήμερα αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος και της κρίσης υποδοχής των προσφύγων υπήρξε, από την πλευρά τόσο της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης, ευκαιριακή, κοντόφθαλμη, αποσπασματική και, όπως φαίνεται, καταστροφική. Θα πρέπει να πάψουμε να σκεφτόμαστε με όρους εφήμερης παραμονής και με προσεγγίσεις που μοιάζουν να κλείνουν το πρόβλημα έξω από την πόρτα μας, γιατί με αυτόν τον τρόπο χάνουμε πολύτιμο χρόνο και καθυστερούμε να απαντήσουμε σωστά σε μια πρόκληση της εποχής που οι ίδιοι έχουμε δημιουργήσει. Δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε πλέον άλλο μπροστά σε κάτι που στέκεται μπροστά μας και ζητά μια απάντηση. Αυτή μπορεί να δοθεί με σωστή ανάλυση, υπευθυνότητα και συνεργασία σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο, μακριά από στενά συμφέροντα που γυρίζουν μπούμερανγκ. Η ιστορία έχει δείξει ότι οι κοινωνίες μπορούν να προσαρμοστούν σε αλλαγές και οι άνθρωποι να συνυπάρξουν όσο δύσκολες κι αν είναι οι συνθήκες, αρκεί να υπάρξει μια σωστή διαχείριση και κατεύθυνση.
— Πώς αντιμετωπίζονται τα προβληματικά συστήματα υποδοχής, η απουσία μηχανισμών προστασίας και η ανεπαρκής παροχή υπηρεσιών;
Η καταστροφική κρίση, που επηρεάζει την υγεία και τη ζωή χιλιάδων ευάλωτων ανθρώπων καθοριστικά, είναι το αποτέλεσμα όλων αυτών που περιγράφετε. Αυτό δείχνει ότι η πολιτική περιορισμού και αποτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τη διαχείριση της μετανάστευσης έχει αποτύχει. Δεν υπάρχει πλέον άλλος χρόνος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση που οικοδομήθηκε επάνω στις αρχές των ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών οφείλει να ανταποκριθεί σοβαρά στον ρόλο της, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες της και βάζοντας ένα τέλος σε αυτή την απαράδεκτη και απάνθρωπη κατάσταση. Δεδομένου ότι η Ελλάδα ως χώρα υποδοχής βιώνει αυτή την πραγματικότητα αρκετά χρόνια τώρα, καλείται να ανταποκριθεί σε πολύ βασικά και πρακτικά ζητήματα. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κάνουμε έκκληση να τερματιστεί άμεσα η πολιτική του περιορισμού και του επαναλαμβανόμενου συνωστισμού προσφύγων και μεταναστών στα νησιά, προκειμένου να προστατευτεί η αξιοπρέπειά τους και να γίνουν σεβαστά τα θεμελιώδη δικαιώματα αυτών των ανθρώπων. Υπογραμμίζουμε την ανάγκη για παρουσία ιατρικού προσωπικού στα κέντρα υποδοχής και εξασφάλιση ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης. Η ευθύνη μιας σωστής αντιμετώπισης και διαχείρισης είναι φυσικά μοιρασμένη σε όλη την Ευρώπη, η οποία δεν μπορεί να συνεχίσει να γυρνά την πλάτη σε ένα φαινόμενο όπως η μετακίνηση πληθυσμών, που έχει λάβει παγκόσμιες διαστάσεις.
— Πιστεύετε ότι οι πολιτικές της Ε.Ε. έρχονται σε αντίθεση με τον ανθρωπιστικό παράγοντα;
Είναι σαφές πως στην ατζέντα της Ευρώπης, πιο ψηλά και από την ίδια την ανθρώπινη ζωή και την ασφάλεια των συνανθρώπων μας, βρίσκεται η φερόμενη «ασφάλεια των συνόρων» και η αντιμετώπιση των μετακινούμενων πληθυσμών έξω και μακριά από αυτά. Οι χώρες μπορεί να έχουν σύνορα, οι άνθρωποι όμως όχι. Και πάνω σε αυτό τον άξονα πρέπει να κινηθεί η πολιτική διαχείριση του όλου θέματος. Ποιος μπορεί, άλλωστε, να δώσει μια λογική απάντηση στο ερώτημα γιατί πρέπει να τιμωρούνται γυναίκες, άνδρες και παιδιά που αναζητούν απλώς ένα ασφαλές μέρος, όταν όλα γύρω τους έχουν γκρεμιστεί, όχι από δική τους επιλογή; Οι άνθρωποι πάντα θα αναζητούν την ασφάλεια. Είναι ο κανόνας της επιβίωσης. Και η ζωή θα προχωρά ό,τι και να συμβαίνει, είναι νομοτελειακό. Αυτό που καλείται να κάνει η Ευρώπη είναι να ανταποκριθεί στον ρόλο που η ίδια είχε επιλέξει για τον εαυτό της ως ένας θεσμός που πάντα οραματιζόταν την οικουμενική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν μπορεί, λοιπόν, να λειτουργεί ισοπεδωτικά ή ακυρωτικά απέναντι σε αυτό, γιατί στην ουσία αποδομεί τον εαυτό της.
— Τι σημαίνει για μια χώρα ο εθελοντισμός να υποκαθιστά το κράτος;
Ο εθελοντισμός, μία έννοια με μεγάλη δύναμη και σημασία, δεν πρέπει να υποκαθιστά οποιοδήποτε κράτος. Ένα κράτος φέρει ένα βάρος ευθύνης και λογοδοσίας που δεν μπορεί να σηκώσει στους ώμους της μια εθελοντική ομάδα ή πρωτοβουλία, όσο μεγάλη και αποτελεσματική κι αν είναι. Η ιστορία, βέβαια, έχει να δώσει πολλά παραδείγματα όπου ο εθελοντισμός απάντησε άμεσα, αποτελεσματικά και ανθρώπινα σε ανάγκες απέναντι στις οποίες ένας κρατικός μηχανισμός φάνηκε ανέτοιμος ή αδύναμος για διάφορους λόγους. Για παράδειγμα, είδαμε πολλές εικόνες εθελοντών και μελών ανθρωπιστικών οργανώσεων, όπως οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, να σώζουν ζωές και την αξιοπρέπεια μιας ολόκληρης χώρας στις ακτές της Λέσβου. Όμως αυτό δεν πρέπει να αποτελεί τον κανόνα, γιατί σηματοδοτεί ένα σοβαρό πρόβλημα δομικής λειτουργίας και την αποφυγή ανάληψης ευθύνης. Ένα κράτος έχει ανάγκη από ευαισθητοποιημένους και ενεργούς πολίτες που θα δώσουν από τον χρόνο, τη γνώση και το ψυχικό τους απόθεμα, λειτουργώντας συμπληρωματικά και όχι αναπληρωματικά ως προς το κράτος. Οι πολίτες, με τη σειρά τους, έχουν ανάγκη από ένα κράτος που να μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις, μεγαλύτερες ή μικρότερες, με έναν τρόπο ανθρώπινο.
— Σας ανησυχεί το θέμα της κλιματικής αλλαγής;
Κάθε πολίτης αυτού του κόσμου θα έπρεπε να ανησυχεί για την κλιματική καταστροφή και να αναρωτηθεί πώς θα μπορούσε να περιορίσει το δικό του, προσωπικό αποτύπωμα στον πλανήτη μας, αλλά κυρίως πώς θα μπορούσε να πιέσει προς εκείνες τις πολιτικές και συμφωνίες που είναι σε θέση να αποτρέψουν το δυσοίωνο μέλλον.
— Από το 2002 έχετε συμμετάσχει σε πολυάριθμες αποστολές. Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή που έχετε ζήσει;
Δεν είναι, όπως ίσως φαντάζεστε, οι στιγμές εκείνες που η δική μου ζωή μπορεί να κινδυνεύει. Ούτε εκείνες που χρειάζεται να βρίσκομαι μακριά από τους δικούς μου. Είναι οι στιγμές που δεν έχεις πρόσβαση και δεν μπορείς να απλώσεις το χέρι σου σε αυτούς που σε έχουν περισσότερο ανάγκη. Είναι οι στιγμές που γίνεσαι μάρτυρας ενός ανθρώπινου πόνου που δεν μπορείς να απαλύνεις. Πριν από λίγους μήνες ήμουν στο νοτιοδυτικό τμήμα του Καμερούν, μιας χώρας που εδώ και τρία χρόνια πλήττεται από έναν εμφύλιο για τον οποίο λίγοι γνωρίζουν. Τα περισσότερα χωριά έχουν καεί και οι άνθρωποι έχουν βρει καταφύγιο μέσα στη ζούγκλα. Είναι αποκλεισμένοι από κάθε είδους βοήθεια και κάθε πρόσβαση στις βασικές υπηρεσίες υγείας ή σε απαραίτητα φάρμακα. Μια μέρα βρέθηκα με την ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα σε ένα τέτοιο εγκαταλειμμένο χωριό και εξετάζαμε το ενδεχόμενο να στήσουμε μια δομή για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις ανάγκες. Ξαφνικά βγήκε μέσα από το δάσος μια γυναίκα που κρατούσε ένα βρέφος. Την ακολουθούσε ένα κοριτσάκι που έκλαιγε. Έφτασε κοντά μου και μου έδωσε το μωρό της σε πλήρη απόγνωση. Ήταν για μέρες άρρωστο και φανερά υποσιτισμένο. Ήταν παγωμένο και... νεκρό από ώρα. Την κοίταξα και, φυσικά, δεν χρειάστηκε να πω τίποτα. Είναι αυτές οι στιγμές που σε στοιχειώνουν, όσο κι αν έχεις προσπαθήσει να θωρακίσεις τον εαυτό σου όλα αυτά τα χρόνια.
— Σ' έναν κόσμο καταναλωτικού απομονωτισμού το μήνυμα της αλληλοβοήθειας και της αλληλεγγύης με ποιους τρόπους μπορεί να αγγίξει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους;
Με αμεσότητα και αλήθεια. Και χωρίς επανάπαυση. Όπως εύστοχα έχει ειπωθεί, «ύπουλη λέξη ο εφησυχασμός». Οφείλουμε να συνεχίσουμε να μιλάμε όσο γίνεται πιο δυνατά για την κοινωνική και ανθρωπιστική δράση, με όσα εργαλεία και όποιες δυνάμεις διαθέτουμε. Να δίνουμε ερεθίσματα που μπορούν να διαπεράσουν και να σπάσουν ένα «προστατευτικό», εγωκεντρικό πλέγμα που εσείς αποκαλείτε καταναλωτικό απομονωτισμό. Ζούμε σε μια εποχή που έχουμε την αίσθηση ότι «χορταίνουμε» μέσα από την ύλη, αποφεύγοντας ίσως το συναίσθημα και το μοίρασμα, τροφοδοτώντας παραπάνω το «εγώ» από το «εμείς». Σε αυτό θα πρόσθετα και τα μηνύματα διχασμού που μας χαλυβδώνουν ακόμα περισσότερο. Αυτό συνθέτει μια μεγάλη πρόκληση και έναν κίνδυνο που μπορούμε, ωστόσο, να αντιμετωπίσουμε, αρκεί να συνεχίσουμε να δείχνουμε τι γίνεται λίγο πιο δίπλα και πιο πέρα από το στενό μας πλαίσιο, υπενθυμίζοντας το πολύ απλό, αλλά βασικό, ότι είμαστε όλοι άνθρωποι, με τα ίδια δικαιώματα απέναντι στη ζωή, και πως όλα είναι εφήμερα και αναστρέψιμα για όλους μας ανά πάσα στιγμή. Η σχέση «υπεροχής» και «αδυναμίας» ακροβατεί πάνω σε μια πολύ λεπτή γραμμή. Αν το σκεφτείτε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος χρειάζεται πάντα ένα ερέθισμα για να στρέψει το βλέμμα προς άλλη κατεύθυνση, αρκεί να του το δώσουμε. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο που στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα η δράση μας χαρακτηρίζεται από την ιατρική και ανθρωπιστική πράξη σε συνδυασμό με τη μαρτυρία για όσα βλέπουμε, προσπαθώντας να κάνουμε κι άλλους ανθρώπους συμμέτοχους σε αυτό. Και σχεδόν 50 χρόνια τώρα το έχουμε καταφέρει, αναλογιζόμενοι τα εκατομμύρια των ανθρώπων που ανταποκρίνονται σε μηνύματα αλληλοβοήθειας και στέκονται στο πλάι μας με έναν τρόπο συγκινητικό.
— Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να ασχοληθείτε με την ιατρική; Και τις σας έχει μάθει η ενασχόλησή σας με αυτή;
Ήταν η ανάγκη να μπορώ να προσφέρω και να συμπαραστέκομαι στις δύσκολες στιγμές των συνανθρώπων που με οδήγησε στην Ιατρική Σχολή. Η ιατρική ήταν και θα είναι για μένα ένα εργαλείο, ένας τρόπος να κάνουμε τον κόσμο μας καλύτερο. Και ο κόσμος μας δεν θα γίνει καλύτερος απλώς και μόνο αν αυξήσουμε το προσδόκιμο επιβίωσης ή εκριζώσουμε τις ασθένειες. Θα γίνει όταν απαντήσουμε σοβαρά στα ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και στην έννοια της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης.
— Σε τι περιβάλλον μεγαλώσατε και τι θυμάστε πιο έντονα από τα παιδικά σας χρόνια;
Μεγάλωσα στα Τρίκαλα, μια μικρή πόλη στον Θεσσαλικό Κάμπο, με γονείς που θεωρούσαν ως πιο σημαντικό εφόδιο τη γνώση και την αφοσίωση στο κοινό καλό. Έπαιξα πολύ με τα αδέλφια μου και αμέτρητους φίλους. Θα θυμάμαι πάντα το σπίτι της γιαγιάς στο χωριό, με μια ασυνήθιστα μεγάλη αχλαδιά στο κέντρο της αυλής και πολλά οικόσιτα ζώα να μοιράζονται μαζί μας την καθημερινότητα.
— Τι θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Το πάθος για την ίδια τη ζωή. Ένα ανεκτίμητο δώρο που προσφέρεται σε όλους μας και πρέπει να χειριστούμε με σύνεση, σεβασμό και σε απόλυτη αρμονία με τους υπόλοιπους συγκατοίκους μας σε αυτόν τον υπέροχο πλανήτη.
σχόλια