Δοχεία ζωής

Δεν ξέρω ποια είναι η δική σας ιδέα για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει ένα «πράσινο» σπίτι στην Αθήνα, αλλά εγώ φανταζόμουν μια καλύβα πολυτελείας με πολύ ξύλο, οργιώδη βλάστηση, κισσούς και περικοκλάδες να καλύπτουν το ελάχιστο μπετόν του κτιρίου. Όσο για το «βιοκλιματικό» σπίτι, που για τους δικούς μου λόγους το έχω κατατάξει σε μία άλλη κατηγορία, λιγότερο «χίπικη» και πιο «κυριλέ», σκεφτόμουν κάτι σχεδόν διαστημικό, με πανάκριβα συστήματα εξαερισμού, «περίεργες» πατέντες οι οποίες επιτρέπoυν να βγαίνει ζέστη από το πάτωμα και τέτοια παρόμοια.

Καμία σχέση. Ένα πράσινο, βιοκλιματικό σπίτι (που, φυσικά, είναι το ίδιο πράγμα) μπορεί εξωτερικά να μοιάζει με το σπίτι ή το διαμέρισμά σας. Δεν είναι απαραίτητο να χτίσετε κάτι από την αρχή για να ζείτε σ' έναν φιλικό προς το περιβάλλον και την υγεία σας χώρο. Υπάρχουν εξειδικευμένα γραφεία που αναλαμβάνουν όλες τις απαραίτητες προσαρμογές. Εννοείται πως με μια καινούργια κατασκευή εξασφαλίζεις το μάξιμουμ της απόδοσης ενός βιοκλιματικού κτιρίου, γιατί μία υπάρχουσα οικοδομή μπορεί να έχει εξαρχής «δομικούς» περιορισμούς όπως ο λανθασμένος προσανατολισμός.

Ναι, ο προσανατολισμός του κτιρίου είναι βασικό συστατικό μιας πετυχημένης βιοκλιματικής κατασκευής, ακριβώς γιατί η θέση του ήλιου στη διάρκεια της ημέρας και οι κατευθύνσεις του ανέμου καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις περαιτέρω κρίσιμες επιλογές σε θέματα αερισμού, σκίασης και ενέργειας. Αν τα ανοίγματα του σπιτιού «βλέπουν» σωστά, ο αέρας κυκλοφορεί πολύ καλύτερα. Κι αν έξω έχει καύσωνα (40 ή 42 βαθμούς), εσείς μπορείτε να απολαμβάνεται ένα περιβάλλον πολύ πιο δροσερό (θερμοκρασία στους 28 βαθμούς) χωρίς την ενεργοβόρα συνδρομή του κλιματιστικού. Συνοπτικά, ένα βιοκλιματικό κτίριο μεγιστοποιεί τα οφέλη του μικροκλίματος της περιοχής στην οποία βρίσκεται, για να εξοικονομήσει ενέργεια χωρίς να επιβαρύνει το περιβάλλον.

Αν όμως είναι απλά θέμα προσανατολισμών, γιατί ένα βιοκλιματικό σπίτι μπορεί να μας κοστίσει πολύ πιο ακριβά; Δεν είναι μόνο θέμα προσανατολισμών και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα σας κοστίσει «πολύ πιο ακριβά». Είχα ρωτήσει παλιότερα τον Αλέξανδρο Τομπάζη για το θέμα του κόστους και μου είχε απαντήσει ότι «οι οικολογικές λύσεις στα κτίρια είναι σε μεγάλο βαθμό αυτό που λέει η ίδια η λέξη: οικο-λογικές. Για να είναι κάτι τέτοιο σημαίνει ότι σχεδιάζονται σε συνεργασία με το κλίμα και όχι ενάντια σε αυτό. Έτσι πιστεύω ότι είναι αυταπόδεικτο πως δεν δημιουργούν αυξημένο κόστος κατασκευής. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν απαιτείται ποτέ και επιπλέον δαπάνη, όπως π.χ. για αυξημένες μονώσεις, που όμως αποσβένεται σε πολύ μικρό χρόνο».

Και πώς γίνεται η απόσβεση; Με τους μειωμένους λογαριασμούς της ΔΕΗ, κατ' αρχήν. Σ' ένα βιοκλιλματικό σπίτι δεν χρησιμοποιείται ούτε θερμοσίφωνο ούτε κλιματιστικό. Θα τοποθετηθεί ηλιακός θερμοσίφωνας, θα χρησιμοποιηθεί πολύ λιγότερο πετρέλαιο το χειμώνα. Ένα από τα μεγάλα ατού της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής είναι ότι μπορεί να «αποθηκεύσει» την ηλιακή ενέργεια και να την αξιοποιήσει κατά βούληση. Η «αποθήκευση», υποστηρίζει η αρχιτέκτονας Τατιανή Τογανίδου-Βαρδουλάκη, γίνεται χρησιμοποιώντας «διάφορα υλικά με μεγάλη θερμοχωρητικότητα». Τέτοια υλικά μπορεί να είναι τα συμπαγή κεραμικά τούβλα, το μπετόν, το νερό κ.ά., από τα οποία η συσσωρευμένη θερμότητα ανακαλείται, όταν χρειάζεται, με διάφορες τεχνικές. Κι αν θέλουμε δροσισμό αξιοποιούμε διαφορετικά όπλα: τον διαμπερή αερισμό, τις ηλιακές καμινάδες (που απομακρύνουν τον ζεστό αέρα), τις επικλινείς στέγες με φεγγίτες, τους αεραγωγούς σωλήνες που διακινούν αέρα από δροσερότερα σημεία κ.ά.

ΤΑ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΑ

Πόσα βιοκλιματικά κτίρια υπάρχουν στην πόλη; Κανείς δεν γνωρίζει. Υπάρχουν περιπτώσεις που γνώρισαν μεγάλη δημοσιότητα, όπως το πενταόροφο κτίριο της οδού Χαρίτων 31 στο Παλαιό Φάληρο, το οποίο, χάρη στην ενεργειακή του αυτονομία, δεν χρειάζεται καν να συνδεθεί με το δίκτυο της ΔΕΗ. Στην ίδια γειτονιά βρίσκεται το 6ο Νηπιαγωγείο Παλαιού Φαλήρου που εγκαινιάστηκε πριν από δύο χρόνια. Την περασμένη χρονιά υλοποιήθηκαν 12 πιλοτικά προγράμματα για την κατασκευή βιοκλιματικών σχολείων σε συνεργασία με πανεπιστήμια της χώρας μας, αλλά και με το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ελλάδας (ΚΑΠΕ). Σήμερα, οι περισσότεροι επώνυμοι αρχιτέκτονες έχουν εντάξει τον βιοκλιματικό σχεδιασμό στις δουλειές τους, άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο. Η ευθύνη, επομένως, ανήκει στους πελάτες. Δηλαδή σε όλους εμάς. Το ερώτημα βέβαια είναι τι κίνητρα δίνονται στους πολίτες προκειμένου να «παραγγείλουν» ένα βιοκλιματικό σπίτι. Αν και τον περασμένο μήνα ψηφίστηκε από τη Βουλή νόμος σύμφωνα με τον οποίο τα ακίνητα άνω των 50 τ.μ. που πωλούνται ή εκμισθώνονται θα πρέπει να έχουν πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης, το ελληνικό κράτος επιμένει να μην ενθαρρύνει (π.χ. με φοροελαφρύνσεις) τον βιοκλιματικό σχεδιασμό. Η Greenpeace έχει ζητήσει, μεταξύ άλλων, θωράκιση και βελτίωση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου με θέσπιση νέων κανονιστικών διατάξεων και άρση αντικινήτρων που σήμερα εμποδίζουν την απρόσκοπτη εφαρμογή καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών στα κτίρια. Έχει ζητήσει επίσης υποχρεωτική εφαρμογή ορισμένων τεχνολογιών (π.χ. ηλιακών) σε νέα κτίρια και στον δημόσιο τομέα και εισαγωγή της χρονοχρέωσης στην τιμολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να αποφεύγεται η σπατάλη σε ώρες αιχμής.