«Αν τα εγγόνια μου με κοιτάξουν κατάματα και μου πουν "ήταν γνωστό ότι τόσα είδη ζώων εξαφανίζονταν και συ δεν έκανες τίποτα, δεν είπες τίποτα", ε, τότε θα φταίω. Δεν ξέρω όμως τι άλλο θα μπορούσα πια να κάνω» εξομολογούνταν πρόσφατα ο 92χρονος, πλέον, φυσιοδίφης Ντέιβιντ Ατένμπορο που έχει σκηνοθετήσει μερικά από τα ωραιότερα ντοκιμαντέρ για την άγρια ζωή εδώ και μισό αιώνα – σίγουρα έχεις παρακολουθήσει, έστω τυχαία, κάποιο επεισόδιο, ανεξαρτήτως ηλικίας!
Η αλήθεια είναι ότι είχε κατηγορηθεί στο παρελθόν ότι οι κινηματογραφικές δουλειές του (όπως και οι αντίστοιχες συγγραφικές) είναι μεν ερευνητικά, καλλιτεχνικά και αφηγηματικά άψογες, πουθενά όμως σε αυτές δεν διαφαινόταν πόσο το φυσικό περιβάλλον και τα οικοσυστήματα του πλανήτη απειλούνται από τον ανεξέλεγκτο ανθρώπινο επεκτατισμό και την αδηφάγα αλόγιστη ανάπτυξη που τον συνοδεύει. Προτιμούσε, έλεγε, να παρουσιάζει τα θαύματα του φυσικού κόσμου ως έχουν, αποφεύγοντας να ανακατέψει σε αυτά το ανθρώπινο στοιχείο. Κάποιοι ισχυρίστηκαν ότι είχε «άνωθεν» περιορισμούς, ο ίδιος πάλι παραδέχεται ότι η οικολογική κρίση δεν ήταν τόσο δημοφιλές θέμα παλιότερα εφόσον ο μέσος άνθρωπος δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο άμεσα τον αφορούσε.
Οι άνθρωποι καταντήσαμε να είμαστε ο Νο1 κίνδυνος για τη Γη. Η κατάρρευση του πολιτισμού είναι προ των πυλών. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη λίγος χρόνος να συμμαζέψουμε το χάος που έχουμε δημιουργήσει. Αρκεί να αρχίσουμε να δρούμε τώρα αμέσως
Όπως κι αν έχει, από πεποίθηση ή... ενοχή, τις τελευταίες δύο δεκαετίες «ανέκρουσε πρύμναν», αφενός δίνοντας ένα πιο αιχμηρό, πιο ακτιβιστικό πλαίσιο στα ντοκιμαντέρ του, αφετέρου κάνοντας δημοσίως εκκλήσεις για την σωτηρία του πλανήτη και κατ' επέκταση του είδους μας όπως στη Σύνοδο του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στην Πολωνία πέρσι, στην Σύνοδο του Νταβός (όπου δήλωσε ότι «μόνο τρελοί και οικονομολόγοι πιστεύουν στην αέναη οικονομική ανάπτυξη») αλλά και στο φημισμένο μουσικό φεστιβάλ του Glastonburry στην Αγγλία φέτος, όπου είχε επί τούτου προσκληθεί.
«Οι άνθρωποι καταντήσαμε να είμαστε ο Νο1 κίνδυνος για τη Γη. Η κατάρρευση του πολιτισμού είναι προ των πυλών. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη λίγος χρόνος να συμμαζέψουμε το χάος που έχουμε δημιουργήσει. Αρκεί να αρχίσουμε να δρούμε τώρα αμέσως» έλεγε προλογίζοντας τη σειρά «Our Planet» που «σάρωσε» στο Netflix, όπως συνέβη και με το «Seven Worlds, One Planet», την άλλη μεγάλη παραγωγή που ολοκλήρωσε φέτος – μια αναδρομή στην παγκόσμια βιοποικιλότητα με γυρίσματα σε 41 χώρες και συμμετοχή 1.500 ανθρώπων.
Πέρσι εξάλλου προβλήθηκαν στο BBC Earth οι «Δυναστείες», πέντε εξαίσια ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστές εμβληματικούς εκπρόσωπους του ζωικού βασιλείου (χιμπατζής, λιοντάρι, τίγρης, λύκος, αυτοκρατορικός πιγκουίνος) και που για την Ελλάδα εξασφάλισε φέτος το κανάλι της Cosmote – εδώ η ματιά του ήταν περισσότερο καταγραφική, την οικολογική του «αφύπνιση» όμως είχαν ήδη σηματοδοτήσει σειρές όπως «Η Αλήθεια για την Κλιματική Αλλαγή» (2006), «Saving Planet Earth» (2007) και «State on the Planet» (2010), όπου μέσα από επιστημονικά στοιχεία και συζητήσεις με ειδικούς παρουσιάζει την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και των οικοσυστημάτων, τις συνέπειες της ρύπανσης, της λαθροθηρίας όπως επίσης της υπερθέρμανσης του πλανήτη εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ειδική μνεία αξίζουν επίσης οι τηλεοπτικές σειρές «Blue Planet» (2001), «Planet Earth» (2006) και «Great Barrier Reef» (2015), συγγραφέας και αφηγητής των οποίων ήταν ο ίδιος. Η σειρά «Blue Planet II» (2017) σε μουσική υπόκρουση Hans Zimmer ήταν ένα ακόμα «στρατευμένο», τρόπον τινά, ντοκιμαντέρ του όπως και το πλέον πρόσφατο «Κλιματική Αλλαγή: Τα στοιχεία», μια επικαιροποιημένη συνέχεια εκείνου που γύρισε το '06.
Σε διαρκή εγρήγορση, συντρέχει, επιπλέον, πολλές οικολογικές και περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, από οργανώσεις και ιδρύματα για την προστασία της άγριας ζωής στην Αγγλία μέχρι το WWF. Δίνει ομιλίες για το περιβάλλον, συμμετέχει σε φόρουμ, υποστηρίζει το Green Party, αποδίδει εύσημα στην Γκρέτα Τούνμπεργκ και το «πράσινο» μαθητικό κίνημα, βλέπει με συμπάθεια τις δράσεις των Extinction Rebellion λέγοντας ότι θα οφείλαμε να είμαστε όλοι το ίδιο οργισμένοι. Έχει επανειλημμένα επικρίνει τον Τραμπ για τις αντιοικολογικές και όχι μόνο πολιτικές του, όταν μάλιστα έμαθε ότι εξελέγη πρόεδρος –ο Ατένμπορο θαύμαζε τον Ομπάμα ο οποίος τον είχε μάλιστα προσκαλέσει στον Λευκό Οίκο να συζητήσουν οικολογικά θέματα– αναρωτήθηκε αστειευόμενος αν οι Άγγλοι ελέγχουν ακόμα τις ΗΠΑ όπως έκαναν έως το 1776 ώστε να τον συλλάβουν και να τον εκτελέσουν!
Γεννημένος στις 8/5/1926 στο Άισλγουορθ από γονείς εκπαιδευτικούς, ο 93χρονος σήμερα σερ Ντέιβιντ Ατένμπορο –αδελφός του επίσης διάσημου σκηνοθέτη Ρίτσαρντ– θεωρείται κάτι σαν «ιερό τέρας» στη Βρετανία, σχεδόν εφάμιλλο της βασίλισσας με την οικογένεια της οποίας μάλιστα διατηρεί πολύ καλές σχέσεις. Την «πετριά» με τη φύση την είχε από μικρός όταν εξερευνούσε με ποδήλατο τις γύρω από τη γενέτειρά του εξοχές αναζητώντας σπάνια έντομα, αμφίβια και απολιθώματα που συγκέντρωνε σπίτι του σε ένα μίνι αυτοσχέδιο μουσείο. Μεγαλώνοντας σπούδασε βιολογία και ζωολογία στο Κολέγιο Clare του Κέμπριτζ (αργότερα έκανε μεταπτυχιακό στην Κοινωνική Ανθρωπολογία στο London School of Economics).
Αποφοιτώντας βρέθηκε συνεργάτης της τηλεόρασης του BBC στα πρώτα της βήματα τη δεκαετία του '50. Το τηλεοπτικό του ντεμπούτο το έκανε με τη σειρά ντοκιμαντέρ «Animal Patterns» για να ακολουθήσει η πρωτοπόρα στην εποχή της σειρά «Zoo Quest» (1954-1963) που τον καθιέρωσε ως ειδήμονα του είδους. Το 1965 αναλαμβάνει διοικητική θέση στο BBC Two που εξελίσσει στο κατ' εξοχήν αβάν γκαρντ τηλεοπτικό κανάλι, φιλοξενώντας εκπομπές όπως το «Ιπτάμενο Τσίρκο» των Monty Pythons, όπως επίσης πρωτότυπες εκπομπές και σειρές ενημέρωσης, τέχνης, πολιτισμού κ.ά. Επί των ημερών του προβλήθηκε η πρώτη σοβαρή εκπομπή με θέμα τους τρανς ανθρώπους, ενθαρρύνθηκε επίσης η ζωντανή συμμετοχή του κοινού στο τηλεοπτικό πρόγραμμα μέσω τηλεφωνημάτων.
Το 1972 του προτείνουν τη γενική διεύθυνση του BBC που όμως αρνείται προτιμώντας να εστιάσει στο δικό του «αφιόνι». Ξαναρχίζει να ταξιδεύει ανά τον πλανήτη, γυρίζει σειρές για την τέχνη των ιθαγενών λαών, για την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων, για ξακουστά μυθικά όντα, για να ακολουθήσει η «επική» τριλογία «Life on Earth» (1979), «Living Planet» (1984) και «The Trials of Life» (1990), που άφησαν εποχή στον χώρο των ντοκιμαντέρ άγριας ζωής, όλα για το BBC Natural History.
Ο Ατένμπορο δεν μένει στις ειδυλλιακές εικόνες, δεν διστάζει π.χ. να κινηματογραφεί φάλαινες-δολοφόνους να κατασπαράσσουν θαλάσσιους λέοντες ή χιμπατζήδες να δολοφονούν μικρότερους πιθήκους αποσκοπώντας να δείξει ότι το μεγαλείο της φύσης δεν βρίσκεται μόνο στην ομορφιά αλλά και στην –για τα ανθρώπινα κριτήρια– ωμότητά της. Ακολούθησαν μια σειρά ντοκιμαντέρ πρώτης γραμμής για τη βιόσφαιρα της Ανταρκτικής, τη «μυστική» ζωή των φυτών, στα θηλαστικά, τα πουλιά, τα ερπετά, τα έντομα αλλά και τα πρώτα βήματα της ζωής στη Γη. Ακούραστος, τελειομανής, επιμελείται και την τελευταία λέξη στα σενάρια των ταινιών του ακόμα κι αν αυτά πλέον συγγράφουν ομάδες παραγωγής.
Πέρα από τις άλλες τιμές και διακρίσεις, ως αναγνώριση στην προσφορά του, η επιστημονική κοινότητα έχει δώσει σε κάπου είκοσι είδη ζώων και φυτών –κάποια εξαφανισμένα από χιλιετίες– το όνομά του. Ο ίδιος τρέφει ιδιαίτερη αγάπη για τους γορίλες που είχε άλλωστε γνωρίσει από κοντά στο φυσικό τους περιβάλλον στα δάση της βροχής στη Ρουάντα: «Υπάρχει περισσότερη συναίσθηση και αμοιβαία κατανόηση όταν ανταλλάσσεις βλέμματα με έναν γορίλα από οποιοδήποτε άλλο ζώο ξέρω».
σχόλια