Επανασχεδιάζοντας το χάρτη αυτού που είναι σήμερα η global city της Αθήνας, αναζητήσαμε τις ιδανικές περιοχές για να ζει κανείς στην πόλη, με βάση τα κριτήρια που ονομάσαμε LifOmetrics. Απευθυνθήκαμε σε ειδικούς, συγκεντρώσαμε στοιχεία, απόψεις και στατιστικά δεδομένα για τους αστικούς ρυθμούς, την αρχιτεκτονική, την τοπιογραφία της πόλης και την ποιότητα ζωής και καταλήξαμε στο top 10 των residential περιοχών της Αθήνας.
Προσπαθώντας να κατακερματίσεις την πόλη και να εξετάσεις κάθε περιοχή της διαφορετικά, αντιλαμβάνεσαι πως ναι μεν οι διαφορές ανά περιοχή είναι πολλές, αλλά εξαιτίας των μικρών αποστάσεων τα όρια κάθε συνοικίας δεν καθορίζουν υποχρεωτικά και το εύρος επιρροής της. Για παράδειγμα, το Γκάζι δεν διαφέρει στην ουσία από τον Βοτανικό και είναι δυσδιάκριτο που τελειώνει το ένα και πού αρχίζει το άλλο. Παρόμοια κατάσταση έχουμε στα Εξάρχεια και στη Νεάπολη, που δεν συνορεύουν απλώς, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε πως η μία συνοικία μπαίνει μέσα στην άλλη. Παρ' όλα αυτά, είναι διαφορετικές γειτονιές και οι λεπτομέρειες κάνουν τη διαφορά.
H LifOteam έθεσε ορισμένα κριτήρια ώστε να μπορέσουμε να καταλήξουμε σ' ένα top10 των καλύτερων περιοχών της πόλης. Το πρότυπο του ανθρώπου που επιλέξαμε είναι αυτό μεταξύ των 25-40 χρονών. Λίγο μετά την πρώτη σου δουλειά και στα πρώτα βήματα μιας οικογένειας. Μπορεί ορισμένοι βέβαια στα 30 τους να έχουν τρία παιδιά, αλλά αυτό σήμερα, που τις περισσότερες φορές οι σπουδές στα 30 συνεχίζονται, αποτελεί εξαίρεση και όχι κανόνα. Βασικό κριτήριο γι' αυτή την ηλικιακή γκάμα είναι η ζωή μιας περιοχής, η κίνησή της και η ανάπτυξή της. Μετά έρχονται τα άλλα. Αυτό σε πρώτη ανάγνωση σημαίνει πως τα αστικά κέντρα είναι τώρα ό,τι πιο δυναμικό έχει να δείξει η πόλη. Πολύ γρήγορα προέκυψαν οι πρώτες τέσσερις περιοχές. Κέντρο της Αθήνας, Γλυφάδα (νότια προάστια), Κηφισιά (βόρεια) και το κέντρο του Πειραιά. Από εκεί ξεκινάμε και απλωνόμαστε.
Γιατί το κέντρο της Αθήνας Νο1;
Γιατί εκεί είναι το μέλλον. Όπως μας λέει ο αρχιτέκτονας και διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Γιώργος Τζιρτζιλάκης: «Είναι μια στροφή της πόλης παγκοσμίως και στη βάση της είναι η αποβιομηχάνιση. Σταματήσανε οι βιοτεχνίες και τα φασόν και έμεινε ένα ελεύθερο πεδίο που κάπως έπρεπε να γεμίσει. Στην Ευρώπη γίνεται η επανακατοίκηση του κέντρου εδώ και καιρό. Στην Αθήνα είναι ακόμα στις αρχές». Οι μικρές βιοτεχνικές και γραφειακές μονάδες «με μια ιδιαίτερη τυπολογία» δίνουν τη θέση τους σε κατοικήσιμα σπίτια. Το είδαμε αυτό στον Κεραμεικό, το βλέπουμε και στο ιστορικό κέντρο. Ως προς τις λέξεις «καφετέρια», «φαγητό», «νυχτερινή ζωή», «κουλτούρα» δεν νομίζω πως πρέπει να γίνει κάποια ιδιαίτερη αναφορά για την πληρότητα που βρίσκουμε στο κέντρο. Ακόμα η προσβασιμότητά του, όσον αφορά τις συγκοινωνίες, είναι κάτι παραπάνω από εφικτή. Μετρό, τρένο, λεωφορείο, τρόλεϊ, ταξί, όλα περνάνε. «Η αγορά της Αθήνας και ειδικά η Ερμού είναι σημείο προορισμού για όλους τους επισκέπτες» υποστηρίζει ο Βασίλης Κορκίδης, πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιά. Τι γίνεται όμως με την ατμοσφαιρική ρύπανση;
Το παράδοξο με τη ρύπανση
Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Αθήνα όχι μόνο δεν διαφέρει από περιοχή σε περιοχή (βλ. κλειστή τοπογραφία του Λεκανοπεδίου), αλλά αν κάπου παρατηρούνται μεγαλύτερες τιμές αυτές είναι στα προάστια της πόλης και όχι στο κέντρο της. Βασικό ρόλο σε αυτό παίζουν οι άνεμοι και η φορά με την οποία κινούνται. Έτσι, σύμφωνα με τις μετρήσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ για το 2007, οι υπερβάσεις του ορίου στο μετρητή της Λυκόβρυσης σε σωματίδια (ΑΣ10) είναι περισσότερες από ό,τι στην Αθηνάς. Αντίθετα, το κέντρο παρουσιάζει μεγαλύτερη ποσότητα σε διοξείδιο του θείου. Στη Νέα Σμύρνη παρατηρείται η μεγαλύτερη συγκέντρωση όζοντος (δεύτερο το Μαρούσι, τρίτη η Λυκόβρυση). Όλα αυτά βέβαια δεν σημαίνουν ότι το κέντρο είναι καθαρό και τα προάστια ρυπογόνα. Απλά επιβεβαιώνουν πως η Αθήνα έχει υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης ειδικά σε άζωτο, όζον και μονοξείδιο του άνθρακα, το οποίο όμως εξαιτίας της εδαφικής και της οικιστικής διαμόρφωσης παραμένει περίπου στα ίδια επίπεδα σε όλα τα μήκη και στα πλάτη της πρωτεύουσας. Χαρακτηριστικό είναι πως οι Θρακομακεδόνες σε πολλές μετρήσεις παρουσιάζουν ίσα και μεγαλύτερα ποσοστά με αυτά της Πατησίων.
Επιστροφή στα μέσα μαζικής μεταφοράς
Και παιδικό βιβλίο να γράφαμε, θ' αναφέραμε το κλασικό «πως τ' αυτοκίνητα βλάπτουν σοβαρά την ατμόσφαιρα της πρωτεύουσας». Η μανία του Έλληνα βέβαια με το τιμόνι δεν κάμπτεται, παρ' όλη την επανάσταση που έχει φέρει το μετρό. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως γύρω από τις στάσεις αναπτύσσονται τα νέα κέντρα. Δεν θα είναι περίεργο αν του χρόνου το Αιγάλεω είναι μέσα στο top 10, ούτε αν η Δάφνη αποτελέσει έναν από τους κυριάρχους εμπορικούς προορισμούς, αφού σύμφωνα με τον κύριο Κορκίδη «το μετρό σε Ηλιούπολη και Δάφνη έχει καταστήσει τις αγορές τους τις πιο αναπτυσσόμενες». Το κέντρο ενώνεται με την υπόλοιπη Αθήνα (εκτός από μετρό και τρένο) με 130 γραμμές λεωφορείου, 12 γραμμές τρόλεϊ και 3 γραμμές τραμ. Συνολικά οι 400 και βάλε γραμμές αστικών συγκοινωνιών που διαθέτουμε είναι περισσότερες και από του Παρισιού. Αλλά η μη εμπιστοσύνη του κοινού (εξαιρώντας το μετρό) έχει κάνει το αυτοκίνητο το κυρίαρχο μέσο μεταφοράς.
Η ζήτηση
Η ανάπτυξη του μετρό έχει συνεισφέρει και αυτή στην επαναδιαμόρφωση του real estate στην Αθήνα. Για παράδειγμα, ο σταθμός στον Κεραμεικό έφτιαξε μια πλατεία με τρέντι και εναλλακτικά καταστήματα και παράλληλα δημιούργησε και μια νέα αγορά ακινήτων με σύγχρονα δυάρια και οξύμωρα αριστοκρατικά loft. Κάποια πράγματα όμως παραμένουν σταθερά. Σύμφωνα με τον Βαγγέλη Σταμούλη από το μεσιτικό γραφείο Ιnfocasa, οι τρεις πρώτες περιοχές σε ζήτηση ακινήτων αυτήν τη στιγμή είναι το Κολωνάκι, το Παγκράτι χαμηλά προς τη Βασιλέως Κωνσταντίνου και το Γκάζι. «Το πρώτο είναι καθαρό, είναι κεντρικό και έχει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, το δεύτερο είναι κοντά σε όλα και έχει τις πιο προσιτές τιμές και το τρίτο αποτελεί τη νέα αγορά για νέους και καλλιτέχνες και όχι για οικογένειες όπως τα παραπάνω». Στη σειρά ακολουθούν η Νεάπολη «κεντρικό και με καλές τιμές», τα Πετράλωνα, η Κηφισιά στην οποία «υπάρχει χώρος ανοικοδόμησης ακόμα», οι περιοχές της Γλυφάδας, της Βούλας και ο αναπτυσσόμενος Πειραιάς. Συμβουλές του μεσίτη: Οι τιμές μπορεί να είναι διαφορετικές, ακόμα και στον ίδιο δρόμο. Κάθε όροφος που ανεβαίνεις είναι 7-8% ακριβότερος και σημασία δεν έχει το εσωτερικό για την τιμή (αφού μπορείς να το αλλάξεις), αλλά το εξωτερικό της πολυκατοικίας.
Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον
«Αυτό που πρέπει να τονιστεί είναι πως στην Αθήνα σήμερα είναι τελείως διαφορετικά τα κριτήρια απ' ό,τι το 1980 για να πεις ότι μια περιοχή έχει αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Τότε, αν κάναμε το ίδιο, θα εντοπίζαμε περιοχές που είχαν αρχιτεκτονικά αριστουργήματα. Η Αθήνα όμως υστερεί σε αυτό» συνεχίζει ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, «... αν εξαιρέσουμε τα κτίρια της αρχαιότητας και τις βυζαντινές εκκλησίες. Δεν είναι όπως οι μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, λ.χ. το Παρίσι, που είναι πραγματικές εκθέσεις αρχιτεκτονικής.» Ένα άλλου τύπου αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον «παρουσιάζει η πλάτη της Πλάκας. Η περιοχή του Μακρυγιάννη και η ένταση που παρουσιάζει η σχέση του αρχαιολογικού στοιχείου στο Μουσείο της Ακρόπολης σε σχέση με τη βαριά, μοντέρνα πολυκατοικία.» Επίσης η «ιδιαίτερη τυπολογία γραφείων που έχει να κάνει με την αθηναϊκή ιδιαιτερότητα των κατακερματισμένων βιοτεχνιών ή άλλων γραφείων. Με την έννοια των μικρών μονάδων. Η περιοχή γύρω από την Κουμουνδούρου και ο Κεραμεικός. Η global city της Αθήνας. Δεν είναι μόνο το προσωρινό lifestyle αλλά και η απλή και στοιχειώδης αρχιτεκτονική τους που τώρα αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε». Δύο αρχιτεκτονικές εκθέσεις έχει η πόλη που της επιτρέπουν να καθορίσει μια ταυτότητα: «Η αρχιτεκτονική από τα Εξάρχεια μέχρι το Κολωνάκι που άπτεται της λογικής του Μεσοπολέμου. Τότε αρχίζουν και αναπτύσσονται οι πολυκατοικίες στην Αθήνα. Υπάρχει μια μαγιά που προσδιορίζει την ταυτότητα της περιοχής. Μια αρχιτεκτονική έκθεση από το Μεσοπόλεμο μέχρι τα πρώτα χρόνια του '60.» Δεύτερη είναι η μεγάλη πασαρέλα αρχιτεκτονικού μοντερνισμού στην παραλιακή. Από το Φάληρο και μετά, με τις μονοκατοικίες του Βαλσαμάκη και άλλων αρχιτεκτόνων. Ένας δρόμος που χαρακτήριζε την τοπιογραφία της Αθήνας. Σαν άξονας της πόλης που σήμερα μπλέκει πολλά καλά σπίτια με τα junk κτίρια χώρων διασκέδασης». Τέλος, ενδιαφέρον έχουν το δέσιμο της cool modernity της πλατείας Κυψέλης με τη συμφόρηση που παρουσιάζει γύρω γύρω η περιοχή της Κυψέλης και η δεξιοτεχνία του μπρικολέρ που εμφανίστηκε τη δεκαετία του '70 στα αυθαίρετα του Περάματος. Σήμερα «αυτή η ακανόνιστη λογική της αυτοσχέδιας αρχιτεκτονικής παρουσιάζει ενδιαφέρον ως η περιβαλλοντική κουλτούρα του αυτοσχέδιου μπρικολάζ».
Οι αγορές
«Κηφισιά, Πειραιάς και Γλυφάδα είναι οι τρεις κορυφές του τριγώνου της αγοράς της πρωτεύουσας με κέντρο την Αθήνα» τονίζει ο κ. Κορκίδης. «Ο Πειραιάς είναι για όλα τα βαλάντια και καλύπτει και όλα τα νησιά του Αργοσαρωνικού, η Γλυφάδα καλύπτει όλα τα νότια προάστια, το κέντρο και το Κολωνάκι είναι βασικά σημεία προορισμού και η Κηφισιά είναι η πιο όμορφη και συγκεντρωμένη αγορά της Αθήνας». Όλα τα δυτικά προάστια καλύπτονται από τη Νίκαια, η Καλλιθέα επίσης διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες γκάμες καταστημάτων στην Ελλάδα και τέλος ο Ρέντης είναι « η αγορά του χονδρεμπορίου και των πολυκαταστημάτων. Έχει τα λιγότερα καταστήματα και το μεγαλύτερο -αναλογικά- κέρδος». Ο τόπος βέβαια έχει πήξει στο εμπορικό κέντρο «αλλά όσοι θέλουν να ανοίξουν μαγαζί πρέπει να επενδύσουν στα ισόγεια. Ο Έλληνας βαριέται ν' ανέβει στον πρώτο όροφο» και γι' αυτό το λόγο η Ε.Ε. έχει αναπτύξει διάφορα προγράμματα ενίσχυσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που, όπως πιστεύει ο κ. Κορκίδης, «είναι η ζωντάνια της γειτονιάς και προσδιορίζουν την πόλη».
Γιατί δεν είναι μέσα στο top 10 η Πλάκα, το Φάληρο, το Μετς, η Φιλοθέη...
Ο λόγος δεν είναι τόσο η ποιοτική πλευρά μιας γειτονιάς αλλά το πόσο αυτή καθορίζει τους αστικούς ρυθμούς. Τα όρια της Πλάκας συμπεριλαμβάνονται σε αυτό που λέμε κέντρο, αλλά το εσωτερικό της αποτελεί περισσότερο μια τουριστική ατραξιόν που προκαλεί δέος στους ξένους και κατάθλιψη στον κύριο Τζιρτζιλάκη. Επίσης το Μετς μπορεί να είναι καταπληκτική γειτονιά αλλά είναι πια κορεσμένη, δεν βρίσκεις εύκολα να μείνεις και το βράδυ υπάρχει όσο να 'ναι μια νεκρική σιγή. Το Φάληρο επίσης έχει μια σχετικά καλή ρυμοτομία, άπλα, αλλά από ζωή αγγίζει το μηδέν και ένα εμπορικό κέντρο-γίγας δεν το σώζει. Ακόμα Φιλοθέη, Ψυχικό ανήκουν «στη λογική της κηπούπολης, όπως αυτή αναπτύχθηκε το 18ο αιώνα. Ναι μεν συνιστούν μια ειδυλλιακή εικόνα, αλλά σήμερα είναι ένας δύσκολος και δυσανεκτικός λαβύρινθος. Για την ακρίβεια ένας μοναχικός λαβύρινθος πλήξης» με αρκετά τσιμπημένες τιμές, θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε τον Γιώργο Τζιρτζιλάκη.
OI KAΛΥΤΕΡΕΣ ΑΘΗΝΑΙΚΕΣ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ
01 Κέντρο Αθήνας
Έχει ως όριο (στο μήκος) την Ακαδημίας στο ύψος της Μπενάκη μέχρι και τους Στύλους του Ολυμπίου Διός. Στο ύψος, από τη Βουλή μέχρι το Μοναστηράκι και την Αθηνάς με σύνορο όμως την οδό Μητροπόλεως. Είναι το ιστορικό κέντρο και η αρχαία ραχοκοκκαλιά της Αθήνας, από όπου σήμερα περνάει όλη η πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας. To κέντρο κάνει την έκπληξη με τη συμμετοχή του στο top 10, ακολουθώντας την παγκόσμια μητροπολιτική τάση επιστροφής στην καρδιά της πόλης.
Ιδιαιτερότητα: Η σύγχρονη τάση της επιστροφής στο κέντρο έχει ως αποτέλεσμα το μετασχηματισμό της πόλης. Εκεί που ήταν κάποτε τα φασόν, σιγά σιγά φτιάχνονται νέου είδους διαμερίσματα. Εκτός από αυτό έχει μεταφερθεί εδώ το μεγαλύτερο μέρος της ψυχαγωγίας και της διασκέδασης.
Πληθυσμός: 745.514 είναι οι κάτοικοι του Δήμου Αθηναίων (ο δήμος δεν μας έδωσε στοιχεία για τη συγκεκριμένη περιοχή).
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 2.000€/τ.μ.-3.000€/τ.μ. για αγορά, 10€/τ.μ.-15€/τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Μέτρια έως υψηλή. Αρκετές υπερβάσεις στο διοξείδιο του αζώτου και σε υποφερτά επίπεδα όσον αφορά το όζον.
Πράσινο: Εθνικός Κήπος, Ζάππειο και λόφος Ακρόπολης.
Συγκοινωνίες: Σύνδεση με όλο το Λεκανοπέδιο. Τρεις στάσεις μετρό, μία στάση ηλεκτρικού. Αφετηρία και των τριών δρομολογίων του τραμ, 130 γραμμές λεωφορείου, 12 γραμμές τρόλεϊ.
Αγορά: Με κέντρο την Ερμού, τα πολυκαταστήματα στη Σταδίου, Πανεπιστημίου και το Μοναστηράκι είναι μια από τις πιο πλήρεις και εμπορικές περιοχές της πόλης.
Κουλτούρα: 7 σινεμά, 10 θέατρα.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 64 (καφέ-φαγητό), 28 (clubs & bars).
Spots: Πλατεία Συντάγματος, Καπνικαρέα, πλατεία Καρύτση, Μητροπολιτικός Ναός Αθηνών, οδός Ερμού.
Lifo Spot: Πλατεία Αγίας Ειρήνης.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Η πεζοδρόμησή της και η απαγόρευση της διέλευσης αυτοκινήτων.
2. Η απομάκρυνση των κρατικών υπηρεσιών από την περιφέρειά του.
3. Περισσότερο αστικό πράσινο.
02 Νεάπολη (Εξάρχεια)
Το κομμάτι που ενώνει τα Εξάρχεια με το Κολωνάκι. Ούτε αναρχικό ούτε αριστοκρατικό. Ίσως το πιο γνήσιο αστικό κομμάτι της πόλης. Αρχιτεκτονική με ταυτότητα, μεγάλη κουλτούρα και το στέκι του βιβλίου. Συνδυάζει με επιτυχία το οικογενειακό με το νεανικό και το φοιτητικό στυλ.
Ιδιαιτερότητα: Είσαι στο κέντρο, είσαι σε μια όμορφη, δυναμική περιοχή, έχεις το Λυκαβηττό και το Στρέφη πάνω από το κεφάλι σου και είσαι ένα βήμα απ' όλα, χωρίς να πληρώνεις μια περιουσία σε ενοίκια και αγορές.
Πληθυσμός: 745.514 είναι οι κάτοικοι του Δήμου Αθηναίων (ο δήμος δεν μας έδωσε στοιχεία για τη συγκεκριμένη περιοχή).
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 1.500€-3.500€ (φτάνουν και 8.000€ τ.μ. στον περιφερειακό Λυκαβηττού) και από 6€/τ.μ.-15€/τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Κοντά στα επίπεδα του κέντρου, με πιο πολλές όμως υπερβάσεις στις μετρήσεις για το διοξείδιο του αζώτου.
Πράσινο: Λόφος Λυκαβηττού και λόφος Στρέφη.
Συγκοινωνίες: Κοντά στις αφετηρίες της Ακαδημίας. Μετρό από στάση Πανεπιστήμιο και Ομόνοια. Επίσης ηλεκτρικός από Ομόνοια. Πάνω από 10 γραμμές λεωφορείων περνάνε από τους κεντρικούς δρόμους.
Αγορά: Βιβλία, εναλλακτικά ρούχα και πολύ hand made. Δίπλα στη Silicon Valley των Αθηνών (Στουρνάρη).
Κουλτούρα: Το στέκι του βιβλίου. Οι περισσότεροι από τους εκδοτικούς οίκους έχουν εκεί την έδρα τους. Κοντά βρίσκονται και τα κλασικότερα βιβλιοπωλεία των Αθηνών. Ακόμα 3 σινεμά και 2 θέατρα.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 20 (καφέ-φαγητό), 14 (clubs & bars).
Spots: Γαλλικό Ινστιτούτο, γραφεία του ΠΑ.ΣΟ.Κ., οδός Σόλωνος, Νομική Αθηνών
LifΟ Spot: Οδός Διδότου.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Να απομακρυνθούν οι αστυνομικοί που την έχουν περικυκλώσει.
2. Να καθαρίσει από τα σκουπίδια και να προσέχουν λίγο οι κάτοικοι τα περιττώματα από τα κατοικίδια τους.
3. Να καθαριστούν και να προσεχτούν οι ελεύθεροι και «πράσινοι» χώροι.
03 Γλυφάδα
Τι κοινό έχουν οι Φάνη Πάλη Πετραλιά, η Μπέσυ Αργυράκη, η Έλενα Παπαρίζου και η Κατερίνα Στανίση; Μένουν, σύμφωνα με τη Wikipedia, όλες στη Γλυφάδα. Το κέντρο των νοτίων Προαστίων. Ο πληθυσμός της ανέβηκε κατακόρυφα από τη δεκαετία του ‘60 εξαιτίας της εγκατάστασης του αεροδρομίου στο Ελληνικό. Η ύπαρξη της αμερικανικής βάσης ευνόησε την ανάπτυξη εστιατορίων, bar και άλλων ψυχαγωγικών τομέων.
Ιδιαιτερότητα: Είναι το κέντρο μιας αχανούς περιοχής που ονομάζεται «νότια προάστια», αν και στην παραλιακή έχει ξεφύγει από την junk αρχιτεκτονική των νυχτερινών κέντρων. Το Κολυμβητήριο, το Γκολφ και η περιοχή Άγιος Νικόλαος είναι από τις ακριβότερες περιοχές, αλλά έχουν υψηλή ζήτηση, κυρίως για μεγάλες κατοικίες.
Πληθυσμός: 83.000
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 3.000€/τ.μ.-8.000€/τ.μ (οικόπεδα για βίλες) για αγορά και από 12€/τ.μ.- 25€/τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Σε καλό επίπεδο. Δεν παρατηρείται κάτι αξιοσημείωτο στις μετρήσεις. Η θαλασσινή αύρα δημιουργεί ένα καλύτερο κλίμα.
Πράσινο: Γκολφ, οδός Καραπάνου και προσεχώς το Μητροπολιτικό Πάρκο στο Παλιό Αεροδρόμιο του Ελληνικού.
Αγορά: Η καλύτερη των νοτίων προαστίων και από τις κομβικές της πρωτεύουσας. Διαθέτει τα πάντα και συνδυάζει κατάλληλα τ' απρόσωπα εμπορικά κέντρα με τα πιο μικρά καταστήματα.
Συγκοινωνίες: Το τραμ που την ενώνει με το κέντρο και το Φάληρο έχει κάνει καλύτερη την επικοινωνία με Αθήνα και Πειραιά. Τη διαπερνούν 32 γραμμές ΕΘΕΛ.
Κουλτούρα: Δύο πολυσινεμά με έξι αίθουσες συνολικά. Φημισμένη και για τις γκαλερί της.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 48 (καφέ- φαγητό) και 4 (clubs & bars).
Spots: Η πλατεία Γλυφάδας, το Γκολφ και η παραλία Γλυφάδας.
LifΟ Spot: Chocolat, τα τέλεια γλυκά και σάντουιτς μετά τα ψώνια - και εξαιρετικό πρωινό απέναντι από νωρίς.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Μια στάση μετρό.
2. Η απομάκρυνση των κιτσάτων νυχτερινών κέντρων.
3. Ελεύθερη πρόσβαση σε μια πιο προσιτή για τους πολίτες παραλία.
04 Παγκράτι
Μια από τις μεγαλύτερες συνοικίες της Αθήνας και ίσως μια από τις τελευταίες στα όρια του Δήμου Αθηναίων που διατηρούν τα χαρακτηριστικά μιας γειτονιάς. Είναι σε απόσταση αναπνοής από το κέντρο της πόλης, αλλά έχει και τη δική του αυτονομία όσον αφορά αγορά και διασκέδαση.
Ιδιαιτερότητα: Χαμηλές τιμές, δίπλα στο κέντρο και καλά διαμερίσματα είναι οι λόγοι που η περιοχή γύρω από το Κάραβελ, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και η οδός Ριζάρη γνωρίζουν τώρα μεγάλη ζήτηση.
Πληθυσμός: 745.514 είναι οι κάτοικοι του Δήμου Αθηναίων (ο δήμος δεν μας έδωσε στοιχεία για τη συγκεκριμένη περιοχή).
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 2.000€/τ.μ.-3.500€/τ.μ. για αγορά και 6€/τ.μ.-15€/τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Στα ίδια επίπεδα με το κέντρο και το Κολωνάκι.
Πράσινο: Άλσος Παγκρατίου, Λόφος Αρδηττού και Πάρκο Ριζάρη.
Συγκοινωνίες: Το μετρό στον Ευαγγελισμό εξυπηρετεί αυτός που έχουν όρεξη και για ένα δεκάλεπτο περπάτημα. Μετά, μέσα από το Παγκράτι περνάνε 3 γραμμές τρόλεϊ και πάνω από δέκα γραμμές λεωφορείου.
Αγορά: Ούτε καλή ούτε κακή. Ποικιλία κυρίως σε ρούχα. Εξάλλου, όπως είπαμε, είναι ένα βήμα από το κέντρο.
Κουλτούρα: 3 σινεμά, 1 πολυσινεμά και 1 θέατρο (Coronet).
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 18 καφέ-φαγητό, 2 bar-clubs, 1 ρεμπετάδικο και 2 μπουάτ.
Spots: Πλατεία Πλαστήρα, Άλσος Παγκρατίου, οδός Υμηττού.
LifΟ Spot: Άγιος Σπυρίδωνας, η Piazza di Spanga των Αθηνών.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Δημιουργία θέσεων.
2. Μεγαλύτερα πεζοδρόμια και περισσότερα δέντρα σε αυτά.
3. Περισσότερα μέσα συγκοινωνίας.
05 Κηφισιά
Το κέντρο των βορείων προαστίων. Από εκδρομικός προορισμός στα ‘60s σε nightlifetown στις αρχές του 2000. Είναι η περιοχή των Β.Π. που κρατάει μια σταθερή ταυτότητα όσον αφορά την αρχιτεκτονική της. Μνημονεύεται για την ποιότητα και τη διακόσμηση στα καταστήματά της και στα καφέ.
Ιδιαιτερότητα: Η Κηφισιά παραμένει οικοδομήσιμη και σε τιμές χαμηλότερες απ' ό,τι φαντάζεστε. Ιδιαίτερα κάτω από τις γραμμές του τρένου υπάρχουν αξιοποιήσιμα οικόπεδα που έχουν τρελή ζήτηση.
Πληθυσμός: 45.000
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 3.000€/τ.μ.-8.000€/τ.μ για αγορά και από 12€/τμ- 25€/τμ για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Οι μετρήσεις σε Μαρούσι και Λυκόβρυση είναι από αυτές που έχουν υπερβεί αρκετά τα όρια για το 2007. Σωματίδια και όζον είναι το κυριότερο πρόβλημα.
Πράσινο: Άλσος Κηφισιάς, Κήποι της Λεβίδου και Άλσος Συγγρού.
Συγκοινωνίες: 29 γραμμές λεωφορείου και η κλασική Κηφισιά-Πειραιάς του τρένου.
Αγορά: Όλο το shopping στην Κολοκοτρώνη. Από τα πιο περιποιημένα και πλήρη της Αθήνας.
Κουλτούρα: 3 αίθουσες σινεμά, γκαλερί και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 66 (καφέ-φαγητό) 6 (clubs & bars)
Spots: Το αναπαλαιωμένο εμπορικό κέντρο «Μελά», οι δροσεροί κήποι της Λεβίδου όπου βρίσκεται το μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή, ο θερινός κινηματογράφος Μπομπονιέρα, οι υπέρκομψοι πύργοι της Κασσαβέτη, το πεζοδρόμιο των McDonald's, τα παλιά αρχοντικά.
LifΟ Spot: Το ιστορικό γαλακτοπωλείο ο Βάρσος που κάποτε έκανε διανομή γάλακτος κατ' οίκον. Ιδρύθηκε το 1892, το 1916 μεταφέρθηκε στην Κηφισιά και από το 1956 βρίσκεται στο ίδιο σημείο.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Κατασκευή περιφερειακής οδού Πεντέλης.
2. Υπογειοποίηση του σταθμού της Κηφισιάς και επέκτασή του προς τα βόρεια.
3. Καλύτερη διαμόρφωση και αξιοποίηση του παραμελημένου Άλσους της Κηφισιάς, απέναντι απ' το σταθμό του τρένου (με εκθέσεις λουλουδιών και οπωροκηπευτικών, happenings για παιδιά, συναυλίες κ.λπ).
06 Κολωνάκι
Μια από τις πλέον κεντρικές συνοικίες της Αθήνας. Εκτείνεται από τους νότιους πρόποδες του Λυκαβηττού και φτάνει μέχρι την πλατεία Φιλικής Εταιρείας. Αν και, όπως λένε οι ειδήμονες, εδώ και χρόνια «έχει αλωθεί», παραμένει μια από τις καλύτερες γειτονιές της πόλης. Με μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, διαθέτοντας πολυκατοικίες από το ‘30 και έπειτα. Μεγάλη αγορά και πληθώρα καφέ-μπαρ και εστιατορίων. Είναι αυτήν τη στιγμή η πρώτη σε ζήτηση ακινήτων περιοχή και γι' αυτό το λόγο είναι και η ακριβότερη.
Ιδιαιτερότητα: Συγκεντρώνει ακόμα ένα πολύ ενδιαφέρον ανθρώπινο κράμα από νεόπλουτους, πολιτικούς, μέχρι καλλιτέχνες και ποιητές. Είναι πρώτο στη ζήτηση στα μεσιτικά γραφεία που ασχολούνται με το κέντρο.
Πληθυσμός:745.514 είναι οι κάτοικοι του Δήμου Αθηναίων (ο δήμος δεν μας έδωσε στοιχεία για τη συγκεκριμένη περιοχή).
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 4.500€/τ.μ.-10.000€/τ.μ. για αγορά και 10€/τ.μ.-25€τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Δεν διαφέρουν οι μετρήσεις του από του κέντρου της Αθήνας.
Πράσινο: Λόφος Λυκαβηττού, Πάρκο Ελευθερίας και Άλσος Ευαγγελισμού.
Συγκοινωνίες: 1 στάση μετρό Ευαγγελισμός, δίπλα στις αφετηρίες του κέντρου, 3 γραμμές λεωφορείων περνάνε από κεντρικούς δρόμους του Κολωνακίου.
Αγορά: Οι μεγαλύτερες μάρκες από ρούχα, παπούτσια και εσώρουχα. Όχι και τα φτηνότερα. Φτωχή όσον αφορά ηλεκτρονικές κατασκευές.
Κουλτούρα: Το κάστρο των γκαλερί συν δύο σινεμά. Επίσης, στην περιοχή του έχουν την έδρα τους αρκετοί εκδοτικοί οίκοι.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 49 (καφέ-φαγητό-ποτό) / 11 (clubs & bars).
Spots: πλατεία Φιλικής Εταιρείας, Δεξαμενή, οδός Τσακάλωφ, Πατριάρχου Ιωακείμ.
LifΟ Spot: Το τελεφερίκ του Λυκαβηττού.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Δημιουργία κτιρίων πάρκινγκ.
2. Αυστηρότερα μέτρα εναντίον των μπαρ και εστιατορίων.
3. Να φτιάξουν τα πεζοδρόμια για να μη γλιστράνε.
07 Κεραμεικός
(Γκάζι-Βοτανικός-Μεταξουργείο)
Μια ένωση τριών συνοικιών. Το Γκάζι και ο Βοτανικός, που σε πολλά σημεία γίνονται ένα, και το Μεταξουργείο από πάνω. Εκτός από τη βιομηχανία της διασκέδασης που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε να πραγματοποιείται και μια οικιστική ανάπλαση της περιοχής (τα ‘γραφε ο Δημήτρης Ρηγόπουλος πριν από δύο τεύχη). Η στάση του μετρό όχι μόνο ήρθε για να εξυπηρετήσει το επιβατικό κοινό αλλά και για να αλλάξει μια ολόκληρη περιοχή. Αυτή η επική ανοικοδόμηση τη φέρνει αυτήν τη στιγμή μέσα στις 10 γειτονιές, όπου η αστική κουλτούρα «επιβάλλει» να βρεις σπίτι.
Ιδιαιτερότητα: Νέος κόσμος και καλλιτέχνες είναι υποτίθεται οι άνθρωποι που μεταφέρονται στον Κεραμεικό. Ακόμα αναπτύσσεται η αισθητική του βιομηχανικού διαμερίσματος (loft) ως αρχιτεκτονική πρόταση. Στο Μεταξουργείο ειδικά περιμένουμε το νέο Bing Bang της πόλης.
Πληθυσμός: 745.514 είναι οι κάτοικοι του Δήμου Αθηναίων (ο δήμος δεν μας έδωσε στοιχεία για τη συγκεκριμένη περιοχή).
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 1.500€/τ.μ.-5.000€/τ.μ. (τα «λοφτοειδή» που λένε και οι μεσίτες) για αγορά και 6€/τ.μ.-12€.τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Μέτρια. Αν και «βρέχεται» από μεγάλους και πολυσύχναστους αυτοκινητόδρομους, οι υπερβάσεις δεν είναι και τόσο πολλές.
Πράσινο: Βοτανικός Κήπος και Κεραμεικός δεν φτάνουν για τις ανάγκες των κατοίκων.
Συγκοινωνίες: Η στάση του μετρό στον Κεραμεικό. Έφτιαξε μια πλατεία, επανέφερε μια περιοχή.
Κουλτούρα: 3 θέατρα, το Bios και λίγες γκαλερί.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 36 (καφέ-φαγητό) / 23 (clubs & bars)
Spots: Το Αρχαίο Νεκροταφείο του Κεραμεικού, πλατεία Κεραμεικού. Το αρχαίο και το σύγχρονο μνημείο της πόλης.
LifΟ Spot: Ο «Aιγύπτιος» στη Μεγάλου Αλεξάνδρου και ο «Άνθρωπος» στη Γιατράκου.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Ν' αφήσουν τους μετανάστες στα σπίτια τους. Εδώ δεν είναι γκέτο, αλλά μια πολυπολιτισμική γειτονιά.
2. Πάρκινγκ, Πάρκινγκ, Πάρκινγκ!
3. Πράσινο. Εκτός από κάτι γρασίδια στην Ερμού, δεν υπάρχει ούτε για δείγμα.
08 Πειραιάς (κέντρο)
Το λιμάνι που καλύπτει τις περισσότερες ανάγκες ολόκληρης της χώρας. Μαζί με το κέντρο των Αθηνών αποτελούν τα δύο ιστορικότερα και ισχυρότερα κέντρα της πόλης. Ορισμένα σημεία του ακόμα παραμένουν αριστουργήματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Είναι από τους μεγαλύτερους δήμους της χώρας και προσπαθεί να συνδυάσει τους ρυθμούς ενός μεγάλου λιμανιού με αυτούς μιας κατοικήσιμης πόλης. Έντονες είναι οι αντιθέσεις ανάμεσα στις κλασικές φτωχογειτονιές και στα σύγχρονα αστικά διαμερίσματα.
Ιδιαιτερότητα: Όσο αναδιαμορφώνεται το λιμάνι θα αναδιαμορφώνεται και η πόλη. Αυτό καθιστά τον Πειραιά μια από τις πιο αναπτυσσόμενες περιοχές της πόλης. Τα ενοίκια είναι ακόμα χαμηλά και σημεία όπως η Πειραϊκή, η Φρεαττύδα και η Καστέλλα θεωρούνται από τις ωραιότερες γειτονιές της πρωτεύουσας.
Πληθυσμός: 178.000
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 1.500€/τ.μ.-2.500€/τ.μ. για αγορά και 5€/τ.μ.-15€/τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Μεγάλο πρόβλημα. Κυρίως στο λιμάνι. Πειραϊκή, Χατζηκυριάκειο και Φρεαττύδα έχουν πιο καθαρή ατμόσφαιρα. Το μόνο που κινείται σε χαμηλά επίπεδα είναι το όζον.
Πράσινο: Πλατεία Τερψιθέας και γύρω από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας.
Συγκοινωνίες: 51 γραμμές λεωφορείου ενώνουν τον Πειραιά με την υπόλοιπη Αθήνα, 3 γραμμές τρόλεϊ για τοπικές διαδρομές. Είναι η αφετηρία/τέρμα του ηλεκτρικού. Επίσης είναι αφετηρία/τέρμα της προαστιακής γραμμής Πειραιάς-Κιάτο. Το 2012 αναμένεται να είναι έτοιμη και η στάση μετρό του Πειραιά.
Αγορά: Από τις μεγαλύτερες της χώρας. Εξυπηρετεί τα δυτικά προάστια, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, το λιμάνι και τον ίδιο τον Πειραιά. Είναι πλήρης και περιλαμβάνει από τρόφιμα μέχρι νταλίκες. Ένα από τα πλεονεκτήματά της είναι πως την αντέχει κάθε πορτοφόλι και ένα από τα μειονεκτήματά της πως δεν είναι καθόλου εναλλακτική.
Κουλτούρα: 2 σινεμά, 1 θέατρο, Δημοτικό Θέατρο. Σημαντικές εκθέσεις γίνονται στο παράρτημα του Γαλλικού Ινστιτούτου.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 43 (καφέ-φαγητό) 7 (clubs & bars).
Spots: Δημοτικό Θέατρο, Πασαλιμάνι (πασαρέλα), Πειραϊκή, Γήπεδο Καραϊσκάκη.
LifΟ Spot: Ο Προφήτης Ηλίας και η Πειραϊκή.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Να ανοίξει και να επισκευαστεί η βόλτα στην Πειραϊκή.
2. Να εκμεταλλευτούν εγκαταλελειμμένα κτίρια στο λιμάνι.
3. Να γίνουν πιο προσιτές για τον πεζό οι πλατείες και οι πεζόδρομοι. Δεν ανήκουν μόνο στα τραπεζοκαθίσματα.
09 Ν.Σμύρνη
Ο προσφυγικός δήμος της Νέας Σμύρνης αρχίζει να αναπτύσσεται από το 1922. Από το 1970 και μετά οι Αθηναίοι μυρίζονται πως υπάρχει ένα προάστιο δίπλα στο κέντρο που είναι περιβαλλοντικά πιο καθαρό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το διπλασιασμό του πληθυσμού και την οικοδόμηση των περισσότερων ελεύθερων χώρων.
Ιδιαιτερότητα: Παρά το διπλασιασμό του δήμου, η Νέα Σμύρνη αποτελεί μια περιοχή με τις προδιαγραφές (ρυμοτομία, πράσινο, συγκοινωνίες) βορείων προαστίων χωρίς να έχει, όμως, και τις ανάλογες τιμές. Ακόμα, το σήμα κατατεθέν της, η πλατεία της, παραμένει πόλος έλξης αφού συγκεντρώνει ένα μεγάλο ποσοστό των νέων των νοτίων προαστίων αλλά και άλλων κεντρικών περιοχών όπως η Καλλιθέα, το Κουκάκι και ο Νέος Κόσμος.
Πληθυσμός: 76.508
Μέσος όρος αγοράς/ενοικίασης: 1.500€/τ.μ.- 3.300€/τ.μ. για αγορά και από 6€/τ.μ.-18€/τ.μ. για ενοικίαση.
Ατμοσφαιρική ρύπανση: Ενώ γενικά είναι σε καλά για την Αθήνα επίπεδα, παρατηρείται το μεγαλύτερο στο Λεκανοπέδιο ποσοστό υπερβάσεων του όζοντος στην ατμόσφαιρα.
Πράσινο: Άλσος Νέας Σμύρνης και κεντρική πλατεία Ν. Σμύρνης.
Συγκοινωνίες: 1 γραμμή τραμ, 23 γραμμές λεωφορείου και δημοτική συγκοινωνία για τις κοντινές αποστάσεις.
Αγορά: Πολλές μπουτίκ, ο παράδεισος των «καλλυντικάδικων» και εσχάτως παρουσία μεγάλων αλυσίδων, όπως τα Zara. Η Ν. Σμύρνη όμως είναι δίπλα στην πολύ καλή αγορά της Καλλιθέας και στα στοκατζίδικα του Φαλήρου.
Κουλτούρα: 1 θέατρο, 2 σινεμά και αρκετές πολιτιστικές εκδηλώσεις του δήμου.
Έξοδος (bar, café, φαγητό): 13 (καφέ-φαγητό) και 5 bar.
Spots: Η πλατεία της Νέας Σμύρνης, Άλσος Νέας Σμύρνης, η οδός Ομήρου και η οδός Σοφούλη.
LifΟ Spot: Η ομάδα και το γήπεδο του Πανιωνίου.
3 πράγματα που θα έκαναν την περιοχή ακόμα καλύτερη:
1. Να φτιαχτεί επιτέλους το δημοτικό πάρκινγκ δίπλα στην πλατεία.
2. Να απαγορευτεί η οικοδόμηση πολυκατοικιών με 8 ορόφους και πάνω.
3. Να κρατήσει η πλατεία το λαϊκό χαρακτήρα της και να μην αποκτήσει τιμές και χαρακτηριστικά Κολωνακίου.
10 Υπόλοιπα
Άνω Πετράλωνα, Μακρυγιάννη, Αμπελόκηποι (χαμηλά στο ύψος της Μαβίλη),Ν. Ψυχικό
Για τη 10η θέση του top10 επιλέχθηκαν τέσσερις περιοχές που συμπληρώνουν το παζλ των καλύτερων συνοικιών της Αθήνας. Τα Άνω Πετράλωνα είναι αυτή τη στιγμή φτηνά (από 2.000€/τ.μ. για αγορά ) και βρίσκονται σε οικιστική και κοινωνική ανάπτυξη αφού νέα μπαρ και ταβέρνες που ανοίγουν στην περιοχή δημιουργούν ένα νέο πολύ ζωντανό στέκι στην πόλη. Έχουν το τρένο που τα καλύπτει όσον αφορά τις συγκοινωνίες και έτσι επικοινωνούν με το κέντρο. Για αγορά χρησιμοποιούν το κέντρο και την Καλλιθέα, ενώ spot πια θεωρούνται η οδός Τρώων, με τις ταβέρνες, και η πλατεία Μερκούρη.
Του Μακρυγιάννη μπορεί να είναι μια από τις πιο ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικά γιατί υπάρχει ο συνδυασμός των αρχαιολογικών χώρων, των νεοκλασικών σπιτιών και των σύγχρονων κτιρίων πολύ κοντά στο κέντρο της Αθήνας, αλλά πολλές φορές οι τιμές στο real estate ξεπερνούν και αυτές του Κολωνακίου. Βρίσκεται σε απόσταση δέκα λεπτών με τα πόδια από το Σύνταγμα και έχει τη δική του στάση μετρό (Ακρόπολη). Το Νέο Μουσείο Ακρόπολης είναι το κεντρικό του σημείο όπως και ο μοναδικός πεζόδρομος της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Έχει αρκετό πράσινο καθώς είναι δίπλα σε δύο αρχαίος λόφους: του Φιλοπάππου και της Ακρόπολης.
Οι Αμπελόκηποι παραμένουν μια κλασική αστική αθηναϊκή γειτονιά. Καλύτερο και πιο νεανικό κομμάτι τους είναι από την πλατεία Μαβίλη ως την Πανόρμου. Εξυπηρετούνται με δύο στάσεις του μετρό και από δεκάδες γραμμές λεωφορείων και τρόλεϊ. Οι τιμές αγοράς και ενοικίασης είναι στα επίπεδα της Νέαπολης. Τα πολλά σινεμά που διαθέτουν είναι στα συν των Αμελοκήπων.
Τέλος, το Νέο Ψυχικό είναι μια κηπούπολη, που όμως είναι πιο κοντά στο κέντρο και οι τιμές της είναι πιο προσιτές. Η αγορά ξεκινά από τα 2.000€/τ.μ. μέχρι τα 3.000€/τ.μ.. Οι 11.000 κάτοικοι χρησιμοποιούν το μετρό (στάση Εθνικής Άμυνας, το 2013 θα είναι έτοιμος και ο σταθμός του Φάρου) και πληθώρα αστικών λεωφορείων. Είναι καθαρό, με χαμηλή ατμοσφαιρική ρύπανση και μέχρι πρόσφατα παρουσίαζε τους χαμηλότερους δείκτες εγκληματικότητας. Κεντρικά σημεία είναι ο Φάρος, η εκκλησία της Αγίας Σοφίας και το μικρό εμπορικό του κέντρο.
σχόλια